Psychopatenwet (1928): casussen van psychopaten (1931)

Op 1 november 1928 trad de Psychopatenwet in werking. Deze wet bepaalde, dat in geval van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis der geestvermogens van de dader bij een misdrijf of sommige overtredingen (souteneurschap, bedelarij, landloperij of dronkenschap), de rechter o.a. de macht heeft om hem ter beschikking van regering te stellen (TBR). Tegenwoordig heet deze maatregel TBS (terbeschikkingstelling). In dit artikel een aantal gevalsbeschrijvingen van 'psychopaten' uit 1931.

Psychopatenwet (1928)

• De Psychopatenwet uit 1928 in vogelvlucht
• Gevalsbeschrijvingen van terbeschikkinggestelden
• H. 27 jaar. Onzedelijkheid met een meisje van ongeveer 5 jaar.
• V. 48 jaar. Feit: diefstal na inklimming in een schuit.
• K. 33 jaar. Ontucht met aan zijn zorg toevertrouwde meisjes (kinderen).
• P. 30 jaar. Brandstichting meerdere malen herhaald.
• H. 34 jaar. Diefstal en oplichting.

De Psychopatenwet uit 1928 in vogelvlucht

Op 1 november 1928 trad de Psychopatenwet in werking. Deze wet uit 1925 bepaalde, dat in geval van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis der geestvermogens van de dader bij een misdrijf of bij een van de volgende overtredingen: souteneurschap, bedelarij, landloperij of dronkenschap, de rechter de macht heeft om:

1. beklaagde ontoerekenbaar te verklaren en hem of vrij te laten of te laten opnemen in een krankzinnigengesticht;
2. hem te veroordelen volgens de gewone regels;
3. hem te veroordelen naar bijzondere regels zoals plaatsing in de bijzondere strafgevangenis;
4. hem bovendien in alle drie gevallen ter beschikking van Regering te stellen.

Deze ter beschikkingstelling kon zowel voorwaardelijk als onvoorwaardelijk zijn. Wanneer de veroordeelde zich bij een voorwaardelijk ter beschikkingstelling niet hield aan de voorwaarden, dan volgde alsnog (dwang)verpleging. De ter beschikking stelling werd telkens voor de duur van twee jaar uitgesproken en kon nadien voor telkens ten hoogste twee jaar worden verlengd.

De onvoorwaardelijk ter beschikkinggestelde kon verpleegd worden in een asiel of ergens anders zoals in een gezin, meestal onder leiding van een gesticht. De geneeskundig leider van het asiel of gezinsverpleging kon op een gegeven ogenblik bepalen dat verpleging niet langer nodig was. Deze kon dan voorwaardelijk worden opgeheven. De voorwaardelijk onthevene kreeg vervolgens een patroon tot hulp en steun toegewezen, waar de Minister van Justitie die eindverantwoordelijke was in het gehele proces, mee akkoord moest gaan. Tevens werd er een psychiater aangesteld voor het geven van leiding en advies.

De officier van justitie van het betreffende arrondissement was belast was met het toezicht op de voorwaardelijk ter beschikkinggestelde of voorwaardelijk onthevene. De patroontoezichthouder hield de officier van justitie op de hoogte van het verloop van het contact. De patroontoezichthouder kon een rijksambtenaar van de reclassering zijn. De toezichthouder informeert en adviseert de officier van justitie op eigener beweging of op diens verzoek en houdt hem op de hoogte van alle bijzonder voorvallen. Bij overtreding van de voorwaarden, kon de voorwaardelijk ter beschikkinggestelde of voorwaardelijk onthevene worden aangehouden.

De reclassering bestond indertijd onder andere uit de Protestantsch Christelijke Reclasseeringsvereeniging (PCRV), de Roomsch Katholieke Reclasseeringsvereeniging (RKRV) en de Algemene Reclasseeringsvereeniging (ARV). Uit het jaarverslag van de RKRV over het jaar 1931, hebben we enkele casussen gehaald die illustratief zijn voor de door de RKRV behandelde gevallen.

Gevalsbeschrijvingen van terbeschikkinggestelden

H. 27 jaar. Onzedelijkheid met een meisje van ongeveer 5 jaar.

Vonnis: 3 maanden gevangenisstraf en terbeschikkingstelling.

Reeds vroeger veroordeeld voor oplichting en verduistering en eenmaal ontoerekenbaar verklaard en gedurende ongeveer 8 jaar in een krankzinnigengesticht verpleegd. Stamt van beide zijden uit een gedegenereerde familie. leerde in zijn jeugd slecht, was moeilijk, loog en fantaseerde, probeerde verschillende beroepen, maar alle pogingen mislukten. Is achterlijk, maar kan na zijn ontslag uit het gesticht door arbeid bij een bloemist in z'n onderhoud voorzien. Is in het asiel gewillig en ordelijk, maar kan geen zelfstandig werk verrichten. Is wel wat eigenzinnig maar geeft geen blijk van perversiteit en misbruikt de hem gaandeweg toegestane vrijheid niet. Wordt geschikt geacht voor arbeid op 't land, liefst inwonend bij een werkgever, die tevens zijn toezichthouder is.

Tewerkgesteld bij een bollenkweker in Noord Holland, waar hij echter wegens de malaise [economische recessie na de beurskrach van 1929] ontslagen is. Hij gedroeg zich uitstekend. Thans wordt getracht hem ander werk te bezorgen.

V. 48 jaar. Feit: diefstal na inklimming in een schuit.

Vonnis: terbeschikkingstelling.

Is reeds viermaal veroordeeld voor diefstal en vernieling, bovendien driemaal ontoerekenbaar verklaard (tweemaal voor diefstal met braak en eenmaal voor ernstige mishandeling) en toen verpleegd in Medemblik, Vucht en Woensel. Hysterische persoonlijkheid, met sterk labiele stemming, ziekelijke zucht naar drank met pathologische roes en volledig verlies van geheugen van alles wat in dien roes gepleegd is.

In het asiel de goedige zwakkeling, die uitstekend werkt, maar blijkbaar van 't voorgaande niets geleerd heeft en zich in 't asiel volkomen tevreden voelt.

Is tewerkgesteld in een inrichting in Noord Holland, waar 't tot heden goed gaat.

K. 33 jaar. Ontucht met aan zijn zorg toevertrouwde meisjes (kinderen).

Vonnis: 4 maanden plus terbeschikkingstelling.

Moeder vreemd en lastig; een broer van haar pleegde zelfmoord; een broer van beklaagde krankzinnig; een zuster zenuwziek en één misvormd. Een zuster van vader eigenaardig.

Intellect zeer goed, meerdere diploma's. Geen voorgaande criminaliteit, geen alcoholisme. Zeer eigenaardige, autistische, affectloze persoon, met ontstemmingen, die bovendien in de periode, dat hij dagelijks meerdere malen ontucht pleegde met kinderen, zich verlooft.

Geplaatst op de schrijfkamer van een doorgangshuis, waar voor hem door de familie nog een klein kostgeld wordt betaald, zodat hij niet geheel in eigen onderhoud voorziet. Een meer bij zijn intellectuele ontwikkeling en punctuele aanleg passende werkkring is nog niet gevonden.

P. 30 jaar. Brandstichting meerdere malen herhaald.

Vonnis: ontoerekenbaar verklaard en ter beschikking gesteld.

Zwakzinnigheid, welke echter door lang voortgezet onderwijs enigszins gecorrigeerd is. Heeft een infantiele lichaamsbouw en waarschijnlijk sterk minderwaardigheidsgevoel; verder neiging tot dierenmishandeling en fantaseren.

In 't asiel lijkt hij geheel omgeslagen, heeft verhoogd zelfgevoel en cholerisch temperament en is nogal prikkelbaar. Nadat een reclasseringsplan opgemaakt en werk voor hem gevonden was, waardoor hij in zijn eigen onderhoud zou hebben kunnen voorzien, werd door de minister zijn invrijheidsstelling geweigerd, maar weigerde de officier van justitie een paar maanden later een vordering tot verlenging van de ter beschikking stelling, zodat P. in vrijheid werd gesteld.

Ondertussen was werk voor hem gevonden, aan een ander gegeven, zodat hij zonder arbeid en zonder toezicht rondliep. Verder is niets van hem bekend.

H. 34 jaar. Diefstal en oplichting.

Vonnis: ter beschikking gesteld.

Is reeds viermaal voor oplichting, eens voor valsheid in geschrifte en eens wegens gebruik maken van valse geschriften veroordeeld.

Vader zenuwachtige alcoholist, een broer is achterlijk. Ook aan moeders zijde degeneratie. Leerde als kind goed, maar was prikkelbaar, leed lang aan bedwateren en kan voortgezet onderwijs niet geheel volgen. Werd in militaire dienst afgekeurd wegens toevallen met tongbeet en urinelozing. Kwam in het reclamevak, maar had, mede door de verkwisting van zijn vrouw chronisch geldgebrek en begon te knoeien. Overigens is hij sterk primair, egoïstisch, jaloers en prikkelbaar en heeft hij sterke bewustzijnsvernauwingen en inzinkingen. Van zijn vrouw is hij gescheiden en deze is met een andere man getrouwd. Zijn vader wil hem huisvesting verlenen en er is passend werk voor hem gevonden. Waar thans de kansen zo gunstig mogelijk zijn, hebben wij gemeend hem een kans te moeten geven, hoewel de kans op slagen zeer gering geacht wordt.

Patiënt houdt zich aan geen der hem opgelegde voorwaarden, zodat hij thans wederom naar het asiel is teruggezonden.

Lees verder

• Begeleiding van psychopaten door de reclassering jaren '30
• Wat doet de Reclassering: toezicht/werkstraf/diagnose-advies
• Voorwaardelijke veroordeling: voorwaardelijke straf
• Elektronisch Toezicht / Elektronische controle / huisarrest