Pesten: de gevolgen en oorzaken

Het is belangrijk om te weten wat pesten doet, maar ook om te weten waarom iemand pest. Deze tekst is alleen bedoeld voor kinderen en ouders thuis. Scholen zouden bijvoorbeeld de kanjertraining kunnen toevoegen aan hun lesmateriaal. Het is belangrijk om ouders en kinderen te wijzen op de gevolgen van pesten en gepest worden.

De oorzaken zijn divers

Het blijkt dat kinderen die zachtaardig zijn, niet van zich af bijten, toegeeflijk zijn en/of vergevingsgezind een grote kans lopen in een sociaal isolement terecht te komen.

Anonieme kinderen

Om een of andere reden willen of kunnen sommige kinderen niet opvallen in een klas. Deze 'anonieme kinderen' zijn verlegen, weten geen contact te maken met andere kinderen, of zijn bang voor andere kinderen. Deze kinderen vallen nauwelijks op in de klas. Zij zullen dan ook niet aangeven dat zij worden gepest. Als het wordt ontdekt, blijkt er al een vast pestpatroon te zijn ontstaan.

Op zichzelf is apart zijn geen reden tot pesten. Maar als de leerkracht door te plagen, grapjes te maken, of juist boos zijn of straffen voortdurend reageert op het vreemde gedrag, is het mogelijk dat een alibi wordt verschaft aan de kinderen, die vol frustraties zitten en die iemand zoeken waarbij zij hun frustraties kunnen afreageren.

Daarnaast zijn het vaak kinderen die zich niet serieus genomen voelen, weinig controle hebben op hun leven en met "zijnsvragen" worstelen zoals: ben ik wel een goed kind van mijn ouders, ben ik een goede vriend of vriendin, ben ik te vertrouwen, e.d. Het zijn kinderen die mijmeren over de vraag of ze gemist zouden worden: is het wel goed dat ik er ben op deze wereld?

Je hebt plagen en pesten. Het verschil daartussen is groot. Kinderen die elkaar plagen kunnen elkaar wel aan. Nu eens plaagt de een, dan weer de ander. Een geplaagd kind kan terugplagen. Na een tijdje maken ze het samen weer goed. Je kunt elkaar ook plagen voor de gein. Tegen af en toe geplaagd worden, moet kunnen. Je hebt zelfs leuke en vriendelijke plagerijtjes.

Bij pesten is het anders. Pesten is altijd gemeen. Als er wordt gepest, is het ene kind altijd sterker dan het andere. Het ene kind heeft grotere spierballen, een grotere mond, meer invloed. De een wint dus altijd en de andere is altijd de verliezer. Pesten gebeurt nooit zomaar een enkel keertje. Een kind dat wordt gepest is steeds het mikpunt. Daarom is pesten nooit leuk. Pesten komt voor in het gezin, de buurt of op school.

Symptomen

Claimen van kinderen die wel eens aardig tegen hem zijn. Zo kan de zondebok een paar kinderen per jaar verslijten
Het gedrag is onberekenbaar. Overdreven, onecht. soms is het kind op een rare manier blij of heel agressief of heel boos.
Door afkoopgedrag agressie ontlopen. Klusjes opknappen voor de pesters. Als de leerkracht aardig is voor de leerling, gaat het de leerkracht "helpen". Als een kind of een leerkracht hem gewoon iets vraagt, reageert de zondebok onzeker. "Misschien moeten ze wel wat van mij", of, "Misschien is dit een inleiding tot pesten."

Onzekerheid over de gedachte of hij/zij wel of niet gepest zal worden, kan leiden tot gedrag waarin het kind weet dat het gepest gaat worden. Dan hoeft hij zich daar geen zorgen meer over te maken. Bijvoorbeeld afwijkend gedrag, provocerend gedrag, clowntje spelen. Die zekerheid geeft het kind blijkbaar meer rust dan de onzekerheid van al of niet gepest te worden.

Algemene kenmerken van een gepest kind

De kinderen die worden gepest zijn meestal de groepsleden die niet zo goed voor zichzelf kunnen opkomen, het minst weerbaar zijn en het minst populair zijn in de klas. Deze kinderen hebben onvoldoende sociale vaardigheden en weten zich in sociale situaties onvoldoende te handhaven. De meesten van hen zijn "sociaal onhandig": uit verlegenheid of faalangst reageren ze net verkeerd. Daardoor lijkt het weleens of ze pesten zelf uitlokken. De meeste van deze kinderen hebben (of krijgen als gevolg van pesten) weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld. Zij uiten dit door zich terug te trekken en af te sluiten. Dit heeft tot gevolg dat deze kinderen in een negatieve spiraal terecht komen. Het zelfvertrouwen vermindert en de sociale vaardigheden gaan achteruit. Het is belangrijk om hier iets aan te doen. Er zijn ook provocerende slachtoffers te onderscheiden. Zij reageren als ze worden aangevallen, maar ze zijn daar niet doeltreffend in. Deze kinderen worden ook vaak door volwassenen niet aardig gevonden. Een gepest kind kan leiden aan een vorm van depressie, minderwaardige gevoelens en verlegenheid. De effecten van het pesten kunnen het slachtoffer definitief beschadigen. Gevolgen zijn bijvoorbeeld slechte studieresultaten of pogingen tot zelfmoord.

Wat kan u er aan doen?

Steun uw kind

Vertel dat:

• Pesten op scholen veel voorkomt
• het niet zou mogen gebeuren
• het kind er niet zelf voor verantwoordelijk is
• het heel erg is, maar dat het is te stoppen
• er veel oplossingen zijn
• geef informatie. Hoe vaak komt het voor. Wat doen pesters met hun slachtoffers. Waarom pesten sommige kinderen wel en anderen niet Waarom ziet de leraar het vaak niet? Lok ik het niet zelf uit? Waarom doet de rest van de klas niks.

Laat uw kind boeken over pesten lezen

Een overzichtslijst van boeken die betrekking hebben op pesten zijn te verkrijgen bij de openbare bibliotheek. Bij kleine kinderen kunt u ze voorlezen. Een goed leesboek voor oudere kinderen (eind basis- en begin voortgezet onderwijs) is Tirannen. Als het kind het boek heeft gelezen, dan is er voldoende gespreksstof. U kunt de in het boek aangedragen oplossingen bespreken, of bekijken welke andere oplossingen voor het eigen probleem te bedenken zijn. U kunt met uw kind ook naar televisieprogramma"s kijken over pesten

Beloon uw kind

Kinderen die lang de rol van zondebok hebben vervuld, zijn uiterst onzekere kinderen. Zij hebben een laag beeld van zichzelf. Dat zij zo zijn geworden is eenvoudig te verklaren. Pesters hebben een lage dunk van hun slachtoffers, en behandelen hen als oud vuil. Zondebokken gaan zich naar dat beeld gedragen. Help uw kind zelfrespect terug te krijgen. - Geef zakgeld en laat uw kind zelf bepalen waar het een gedeelte van het bedrag aan wil besteden. Bedenk dat sommige pesters geld afpersen in ruil voor veiligheid. Enige vorm van controle zult u daarom moeten uitoefenen. - Geef inspraak bij het kopen van kleding. Uw kind kan dan zelf de consequenties van de eigen keuzen aanvaarden.

Familieraad

Doel: leren voor jezelf op te komen binnen het gezin. Hoe: ieder gezinslid is gerechtigd een familieraad bijeen te roepen over ongeacht welk onderwerp: Het onderwerp wordt voorgelegd en ieder gezinslid mag zijn zegje doen.Als dit heeft plaatsgevonden, dan wordt gezocht naar een vergelijk. Het is dan wel van belang dat ouders hun kinderen "successen" laten behalen en niet bepalen wat wel en niet is geoorloofd. Op deze manier leert u kinderen voor zichzelf op te komen en aan elkaar te vertellen wat hen dwarszit of grieft, of waardoor zij zich gekwetst voelen.

Onderwerpen voor de familieraad

• Iedereen laat zijn spullen slingeren
• Een persoon is de hele dag bezig de rommel van anderen op te ruimen
• Het gebruik van de televisie in huis
• Er is te veel ruzie in huis
• Andere omgangsnormen
• Uitgaan
• Vakantiebestemming
• Familiebezoek

Tip: Laat uw kind nadenken over de vraag welke momenten van de dag voor uzelf leuk zijn geweest. Denk op uw beurt na over de vraag welk moment voor uw kind fijn waren.

Stimuleer uw kind aan een sport te doen

Kijk naar mogelijkheden die uw kind heeft om in een spel met anderen uit te blinken. Dit is goed voor het zelfbeeld of zelfrespect van uw kind. Vooral voor kinderen in de leeftijd van 10 tot 15 jaar is sport zeer belangrijk. Daarna worden andere interesses belangrijk. Judo is een sport die zowel voor zondebokken als pesters goed is. Het heeft echter pas een positief effect als het wordt gegeven door een leraar die zicht heeft op de behoefte van een zondebok. Is uw kind motorisch minder vaardig, dan kunt u de leraar lichamelijke opvoeding inschakelen. Sommigen van hen geven motorische remedial teaching. Anderen besteden extra aandacht aan motorisch zwakke leerlingen. Als tenslotte duidelijk is dat uw kind sportmotorische vaardigheden mist, kan worden overwogen hen niet te kwellen en voor de ogen van anderen af te laten gaan. Uw kind doet niet meer mee aan gymnastiek. Uw kind zou tijdens de gymlessen kunnen scheidsrechteren, of tests afnemen bij de klasgenoten op het gebied van motoriek. (Coopertest bijvoorbeeld of: ik tel hoeveel keer je goed kunt touwtje springen)

Houd de communicatie open

Kinderen die zondebok zijn, zijn vaak gesloten. Daar zijn verschillende redenen voor:

• De pesters dreigen hard te zullen optreden als uw kind er met iemand over praat.
• Uw kind durft uit een laatste restje eigenwaarde niet te erkennen dat het wordt gepest. (In de ogen van anderen ben ik niets waard.)
• Uw kind is bang dat het ook door u op de huid wordt gezeten. (Maar jij doet ook zo stom. Waarom doe je dan niks terug. Stel je niet zo aan, iedereen wordt wel eens gepest, enz.)
• Uw kind is bang dat u teleurgesteld bent in hem/haar. (Mijn kind kan zich sociaal niet redden, en is daarom een mislukkeling.)
• Uw kind is bang dat u onzorgvuldige stappen gaat ondernemen.
• Uw kind wil u beschermen. (Schat in dat vader/moeder een verhaal over gepest worden, er niet bij kan hebben, om wat voor reden dan ook.)
• Overleg met uw kind welke stappen u gaat ondernemen. Uw kind moet het daar mee eens zijn.Anders bereikt u dat uw kind zich onbegrepen voelt door, of zelfs slachtoffer voelt van uw dadendrang. Uw kind moet greep krijgen/houden op de eigen omstandigheden. En als u overleg wilt plegen met leerkrachten of andere belangrijke personen van uw kind, dan bespreekt u eerst met uw kind wat u van plan bent.