Adolescentenstrafrecht, wat houdt dit in?

In Nederland kennen we jeugdstrafrecht en volwassenenstrafrecht, maar dit is niet afdoende. Geleerden zijn het er langer over eens dat onze hersenen niet zijn uitgegroeid op onze achttiende. Vooral de prefrontale cortex waarin het vermogen om te plannen, gevolgen van daden te overzien, impulsen te onderdrukken, verstandige keuzes te maken en te anticiperen liggen is pas uitgegroeid rond de leeftijd van 25 jaar. Met deze gedachte in het achterhoofd is men flexibeler gaan denken over de grens tussen jeugdstrafrecht en volwassenenstrafrecht.

Kalenderleeftijd en ontwikkelingsleeftijd

Niet iedereen ontwikkelt zich via hetzelfde pad. De één is emotioneel en verstandelijk sneller volwassen dan de ander. De één zal snel kunnen plannen en keuzes kunnen maken en de ander is op dezelfde kalenderleeftijd nog helemaal niet in staat om impulsen te onderdrukken en de gevolgen van zijn daden te overzien. Zo is het idee ontstaan om een reclasseringswerker met behulp van een vragenlijst een afweging te laten maken, om zo de ontwikkelingsleeftijd van de verdachte te bepalen. Wat is op basis hiervan verstandig? Berechting volgens het volwassenenstrafrecht of volgens jeugdstrafrecht?

Juridische wijziging

Op 1 april 2014 kwam het door deze afwegingen tot een nieuw fenomeen, namelijk adolescentenstrafrecht. Dit is een flexibele grens tussen het jeugdstrafrecht en het volwassenenstrafrecht, bedoeld voor jongeren tussen de 16 en 23 jaar oud. Deze leeftijdsgroep is verantwoordelijk voor vijfentwintig procent van de geregistreerde strafbare feiten. Het is van groot belang om deze adolescenten op de juiste manier aan te pakken zodat recidieven op termijn zoveel mogelijk worden voorkomen. Dit is zowel in het belang van de jongere zelf, als in het belang van de samenleving.

Behandeltraject

Vaak wordt in het adolescentenstrafrecht een behandelingstraject opgelegd, waar de adolescent verplicht aan mee moet doen. Deze behandeling kan een verslavingsbehandeling of een psychologische of psychiatrische behandeling zijn. De behandeling is verplicht, wanneer de jongere zich hieraan probeert te onttrekken kan hij of zij alsnog zijn voorwaardelijke detentie uit gaan zitten. Door deel te nemen aan het verplichte behandelingstraject bestaat een grotere kans dat de jongere uitgroeit tot een ‘normale’ volwassene.

Recidieven

Ook met deze aanpak en na een behandeltraject blijft de kans bestaan dat de adolescent opnieuw de fout ingaat. Ook het adolescentenstrafrecht is niet zaligmakend. Er zullen altijd mensen blijven bestaan die keer op keer de fout ingaan en gedurende hun leven steeds recidiveren en waarbij het gedrag zelfs escaleert en steeds gewelddadiger wordt. Aanpak van de problemen van deze jongeren en het hierbij aanleren van normale sociale vaardigheden kan helpen de ontwikkelingsweg van deze jongeren te sturen en zodoende positief te beïnvloeden.

Aanpak met perspectief

Het adolescentenstrafrecht is bedoeld om de jongere perspectief te bieden en dit is gunstig voor jongere en samenleving. Jongeren tot 25 jaar zitten nog volop in hun ontwikkeling. Deze ontwikkeling kan met behulp van pedagogische maatregelen worden bijgestuurd, zodat hun misstap een leermoment wordt en ze niet snel zullen recidiveren. Rekening houden met de ontwikkelingsleeftijd van de delinquent en flexibel omspringen met jongeren in de leeftijdscategorie 16 tot 23 jaar is de bedoeling van het adolescentenstrafrecht. Deze gedragsbeïnvloedende maatregelen worden ook wel GBM genoemd en de reclassering houdt toezicht op het verloop van de GBM.

Vooral jongeren die erg makkelijk te beïnvloeden zijn en zodoende in de criminaliteit zijn beland hebben baat bij deze behandeling. Deze jongeren zijn vaak niet alleen in negatieve richting, maar ook in positieve richting bij te sturen.

Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen

Wanneer bij de adolescent een ‘gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens’ is vastgesteld door een psychiater kan de rechter een PIJ-maatregel (plaatsing in een inrichting voor jeugdigen) opleggen. Deze straf kan ook voorwaardelijk worden opgelegd. Dat wil zeggen dat de adolescent zichzelf verplicht psychiatrisch moet laten behandelen. Zo niet, dan kan als nog opname in een justitiële jeugdinrichting volgen voor een PIJ-maatregel. De PIJ-maatregel kan alleen worden toegepast wanneer er een zeer ernstige misdrijf is gepleegd waarop vier jaar of meer gevangenisstraf staat en wanneer de maatregelen van belang is voor een zo gunstig mogelijk verdere ontwikkeling van de verdachte.