Omgaan met conflicten

Conflicten: iedereen heeft ze wel eens. De stijl van omgaan met conflicten - ook wel conflict coping of conflict hantering - genoemd, kan van grote invloed zijn op de uitkomst van een conflict. Bij conflicten gaat het niet om de inhoud of kwestie alleen, maar ook om de relatie met de ander. Er zijn verschillende copingsstrategieën: strijden, aanpassen, vermijden, samenwerken en onderhandelen. Welke strategie om met conflicten om te gaan je ook hanteert, bij elke stijl zijn er voor- en nadelen.

Conflicten

Ieder mens heeft in zijn leven wel eens meningsverschillen, ruzies of conflicten. Dit kan over van alles gaan: belangrijke principes, idealistische overtuigingen, kleine onbenullige dingen, taakverdeling in het huishouden (een hele bekende). Kortom: over van alles en nog wat kunnen conflicten ontstaan. Verschil van mening is een normaal verschijnsel. Maar we verschillen nogal in de manier waarop we er mee omgaan. In principe hoeft verschil van mening niet tot ruzie of conflicten te leiden. In de praktijk gebeurt dit echter vaak wel. Dit komt waarschijnlijk ook omdat de meeste mensen niet geleerd hebben om goed met ruzies om te gaan en ook omdat er bij een conflict meestal meer meespeelt dan alleen de inhoud of de kwestie op zich. Een conflict ontstaat over het algemeen, omdat mensen als ze een meningsverschil hebben, niet meer naar elkaar luisteren. Soms is de inhoud van het meningsverschil op zich niet eens zo belangrijk, maar spelen niet luisteren naar elkaar, emoties of botsende persoonlijkheden een rol. Conflicten kunnen aanleiding geven tot spanning en stress. Dit komt omdat conflicten vaak emotioneel beladen zijn en gepaard kunnen gaan met boosheid, woede, angst, teleurstelling, schaamte, schuldgevoel of gevoelens van spijt of berouw.

Conflicten anders gezien

Conflicten komen overal voor en worden vaak als vervelend ervaren, maar hoeven niet per se of altijd negatief te zijn. Een conflict kan soms ook leiden tot een positieve uitkomst. Bijvoorbeeld de oplossing voor een lang slepend probleem dat heel lang heeft gewoekerd en tot veel spanning en stress heeft geleid. Het kan ook, hoewel het misschien tegenstrijdig klinkt, juist leiden tot een betere of diepere band tussen mensen.

Een belangrijk gegeven hierbij, is de manier waarop je omgaat met conflicten. Evenzo is het goed om te beseffen dat degene met wie je een conflict hebt, een andere stijl van omgaan met conflicten heeft dan jij. Dat verschillende mensen verschillende stijlen van omgaan met conflicten kunnen hebben. Er bestaat niet zoiets als één goede conflicthanteringsstijl. Een bepaalde stijl kan in de ene situatie goed uitpakken en in de andere juist niet. Het gaat om het hanteren van de juiste stijl in de juiste situatie. Over het algemeen is de mens geneigd om vanuit een vast reactiepatroon te reageren. Niet beseffend dat een andere omgang c.q. andere stijl een veel betere uitkomst of positiever resultaat zou kunnen geven.

Conflicten: goede kanten

Hoewel de meeste mensen conflicten als onprettig ervaren, kunnen ze toch ergens goed voor zijn, bv:

• Het (beter) leren kennen van je eigen grenzen: een conflict is nl. een signaal dat er een grens overschreden is.
• Opluchting en ontlading van spanning: door het uitspreken of uiten van wat je dwars zat/zit.
• De moed om het achterste van je tong te laten zien, echt voor je mening en wat je dwars zit uit te komen. Dit heeft vaak het effect dat de ander (degene met wie je het conflict hebt) noodgedwongen ook het achterste van zijn/haar tong moet laten zien. Hierdoor kun je iemand beter leren kennen. Het kan de band of relatie met iemand ook sterker of dieper maken.
• Een conflict kan een vernieuwing in een relatie teweeg brengen. Je bezint je weer op je eigen belang en je uitgangspunten, de ander doet dat ook. (Dit kan overigens ook inhouden dat de balans doorslaat in de richting van een punt achter de relatie zetten, als de tegenstellingen of conflictpunten onoplosbaar zijn)

Omgaan met conflicten: coping of hantering

Omgaan met conflicten wordt in de literatuur ook aangeduid met de termen conflict coping en conflict hantering. Uit de literatuur c.q. verschillende theorieën komt naar voren dat er vijf manieren zijn waarop je met een conflict om kunt gaan:

• Strijden (doordrukken)
• Aanpassen (meegaan)
• Vermijden (ontlopen)
• Samenwerken (oplossen)
• Onderhandelen (compromis)

Het verschil tussen deze stijlen schuilt in hoe je omgaat met twee elementen van een conflict:

• de inhoud of kwestie waar het conflict over gaat
• de relatie met de ander

Strijden

Strijden doe je als je de inhoud/kwestie van het conflict erg belangrijk vindt en de relatie met de ander minder of onbelangrijk. Met deze strategie stel je jouw belangen voorop en zet alles op alles om te winnen. Je pakt alles aan wat je maar enigszins een machtspositie kan geven in het conflict, zodat je jouw zin kunt doordrukken: argumenten, je positie, sancties, de zwakke punten van de ander. Strijden kun je doen om op te komen voor je rechten, bij onrechtvaardigheid, in noodsituaties, bij onderwerpen die van groot belang zijn (alleen als je zeker weet dat je gelijk hebt). Of om jezelf te beschermen tegen mensen die anders misbruik van je zullen maken.

• Voordeel: je hebt een grote kans om gelijk te krijgen, je houdt volledig vast aan je eigen belang.
• Nadeel: strijden is geen handige strategie als je later nog wilt samenwerken. Je kunt hiermee de relatie beschadigen. Daar komt bij dat je het eigenlijk alleen maar kunt doen als je degene bent die de meeste machtsmiddelen tot zijn beschikking heeft. Strijden is -indien het een vast patroon is- vaak een strategie voor mensen die wat agressiever zijn (dit is niet hetzelfde als assertief!).

Aanpassen

Aanpassen doe je over het algemeen als je de relatie belangrijker vindt dan de kwestie of inhoud van het conflict. Als je je aanpast, zet je je eigen belangen opzij. Aanpassen kan een verstandige strategie zijn als je beseft dat je ongelijk hebt of bij iemand die je nog niet zo goed kent (bv. als je net een nieuwe baan hebt).

• Voordeel: je bewaart er de lieve vrede mee en bouwt er sociaal krediet mee op
• Nadeel: soms kan aanpassen minder goed of handig zijn. Je laat je dan iets in de maag splitsen, waar je niet achter staat. Of je laat over je heen lopen. Mensen die niet assertief zijn, kiezen vaak voor aanpassing als strategie.

Vermijden

Een conflict vermijden doe je over het algemeen als je zowel de kwestie als de relatie niet echt belangrijk vindt. Je kiest ervoor om niet te reageren en gaat de ander uit de weg.

• Voordeel: je steekt er geen energie in
• Nadeel: vermijden is geen verstandige strategie als je privé of zakelijk ook na het conflict met de ander te maken hebt. Het conflict blijft namelijk gewoon liggen en kan op ieder ander (vaak onverwacht) moment weer opspelen.

Samenwerken

Samenwerken doe je als je zowel de kwestie als de relatie belangrijk vindt. Je zoekt door samenwerking een oplossing waar beide partijen achterstaan. Beide partijen laten eigen belangen los en gaan op zoek naar het gezamenlijk belang. Gaan samen op zoek naar een oplossing door goed naar elkaar en ieders opvattingen en de onderliggemde belangen te luisteren. Samenwerken is een goede strategie als het doel leren is of als je een band wilt creëren. Echter, dit kan alleen indien de ander er ook open voor staat. Als de andere partij bezig is met strijden, aanpassen of vermijden, dan zal deze strategie niet werken.

• Voordeel: je kunt er veel van leren en het creëert een band
• Nadeel: het kost veel tijd.

Onderhandelen

Bij onderhandelen richt je je zowel op de kwestie/inhoud van het conflict als op de relatie. Onderhandelen houdt in: het verschil samen delen. Om tot een wederzijds acceptabele oplossing te komen doen beide partijen concessies. Het verschil met samenwerken is dat beide partijen vasthouden aan eigen belang en doelstelling, maar van hieruit wel stappen naar elkaar toe zetten. Onderhandelen is een goede strategie als beide partijen even machtig zijn en de doelstellingen elkaar uitsluiten. Als er sprake van tijdsdruk is of bij meer complexe problemen kan onderhandeling een goede strategie zijn. Op onderhandelen valt men soms terug als andere strategieën (bv. strijden of samenwerken) niet lukken of gelukt zijn.

• Voordeel: het is sneller dan samenwerken
• Nadeel: je komt niet altijd tot een optimale oplossing, het is een compromis.

Het is dus niet zo dat de ene conflict copingstijl altijd/in iedere situatie per se de beste is of beter dan de andere. Het hangt dus ook mede van de situatie en relatie af. Wel is het goed om te beseffen dat er verschillende stijlen en strategieën zijn.
Goed om te weten:

• omdat je naar je eigen vaste reactiepatroon kan kijken en deze mogelijk kan aanvullen met een andere strategie en
• om door te krijgen wat de strategie van de ander is

Lees verder

• Test conflicten - Hoe ga je met conflicten of onenigheid om