Kindermishandeling signalen

Kindermishandeling is een zorg-wekkend probleem en nog grootschaliger dan men dacht. Uit recent onderzoek komt naar voren dat er meer dan 100.000 kinderen per jaar mishandeld, verwaarloosd of misbruikt worden! Mishandelde kinderen, maar ook degenen die mishandelen, vertellen het niet uit zichzelf. Mishandelde kinderen hebben belangrijke anderen in de omgeving nodig die signalen opmerken. Wat zijn de mogelijke signalen en wat moet je doen als er sprake is van kindermishandeling?

Kindermishandeling

• Kindermishandeling omschrijving
• Kindermishandeling signalering
• Signalen van kindermishandeling
• Zoals gezegd: wees voorzichtig
• Wat te doen bij een vermoeden van kindermishandeling?
• Vermoeden van Kindermishandeling: Stappenplan voor scholen

Kindermishandeling omschrijving

De Wet op de Jeugdzorg (2005) geeft de volgende omschrijving: Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.

Kindermishandeling signalering

Mishandelde kinderen, die zelf niet in staat zijn om het te vertellen hebben hulp nodig. Alerte familieleden, buren, leerkrachten of beroepskrachten, kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Soms is het overigens niet alleen problematisch voor het slachtoffer: het kind zelf; maar kan ook de dader de situatie als een probleem ervaren en is hij/zij opgelucht als er hulp komt. Maar: het belang van het kind staat voorop!! Vroegtijdige signalering is erg belangrijk!!

Mishandelde kinderen zenden vaak signalen uit, zonder het zelf te weten. De mogelijke signalen zijn hieronder weergegeven.

Opmerking vooraf: voorzichtigheid is geboden!

Vooraf moet uitdrukkelijk gezegd worden dat er bij het lezen van de informatie voorzichtigheid geboden is. Het waarnemen van één of enkele signalen hoeft geen grond te zijn voor (een vermoeden van) kindermishandeling. Een andere oorzaak is ook goed mogelijk. Bovendien zijn de hieronder weergegeven lijsten met signalen niet volledig. Ook andere (niet genoemde) signalen kunnen wijzen op kindermishandeling.

Signalen van kindermishandeling

Lichamelijke signalen 0 - 12 jaar

• Onverklaarbaar blauwe plekken, kneuzingen, schaafwonden, botbreuken,
• Krab-, bijt- of brandwonden
• Littekens
• Slechte verzorging wat betreft kleding, voeding, hygiëne
• Onvoldoende geneeskundige/tandheelkundige zorg
• Ontwikkelingsachterstanden (cognitief, motoriek, spraak, taal, emotioneel).
• Psychosomatische klachten als buikpijn, misselijk, vermoeidheid etc.
• Genitale of anale verwondingen
• Jeuk, uitslag of infectie bij vagina of anus
• Opvallende vermagering of juist dikker worden
• Telkens terugkerende urineweginfecties of problemen bij plassen
• Niet zindelijk worden (bij 4 jaar)
• Afwijkende groei- of gewichtscurve
• Het kind gedijt niet goed
• Het kind komt steeds bij andere artsen/ziekenhuizen
• Houterige manier van bewegen (benen, bekken ‘op slot’).
• Pijn bij lopen en/of zitten
• Overdraagbare aandoening
• Slaapproblemen
• Voeding/eetproblemen

Extra voor 12 -18 jaar

• Zwangerschap
• Abortus
• Vertraagd intreden puberteit
• Anorexia/Boulimia

Sociaal-emotionele en gedragssignalen 0 - 12 jaar

• Extreem zenuwachtig, gespannen, angstig of boos
• Teruggetrokken gedrag
• In zichzelf gekeerd, depressief
• Kind is bang voor de ouder(s)
• Plotselinge verandering in gedrag
• Veel aandacht vragen op een vreemde manier
• Niet leeftijdsadequate kennis, gedrag of omgang met seksualiteit
• Vastklampen of juist veel afstand houden
• Angst of schrikreacties bij onverwacht lichamelijk contact
• Zelfverwondend gedrag
• Overijverig
• Jong of ouwelijk gedrag
• Stelen, brandstichting of vandalisme
• Altijd waakzaam
• (Angst) voor zwangerschap
• Lichaam stijf houden bij optillen
• Angstig bij het verschonen
• Extreem verantwoordelijkheidsgevoel
• Niet spelen met andere kinderen (vanaf 3 jaar)
• Afwijkend spel (ongebruikelijke thema's die kunnen wijzen in de richting van mishandeling
• Snel straf verwachten
• Gebruik van alcohol of drugs
• Agressieve reacties naar andere kinderen
• Geen interesse in speelgoed/spel

Extra voor 12 - 18 jaar

• Suïcidaal gedrag
• Anorexia
• Boulimia
• Weglopen van huis
• Crimineel gedrag
• Verslaafd aan alcohol of drugs
• Promiscuïteit/prostitutie
• Relationeel geweld

Extra signalen bij meisjes m.b.t. loverboys

• Vermoeid en vermagerd
• Stemmingswisselingen
• Seksueel wervend gekleed
• Automutilatie
• Ineens veel geld en dure spullen
• Verschillend gedrag vertonen in verschillende situaties
• Steeds minder binding met thuis; veel op straat
• Veel problemen thuis
• Andere meisjes werven voor prostitutie of escortservice
• Tatoeages (met een mannennaam)
• Drugsgebruik
• Schoolverzuim/spijbelen
• Sporen van lichamelijk geweld

Typische kinderopvangsignalen

• Regelmatig te laat opgehaald/gebracht
• Geen of weinig belangstelling van de ouders voor (belevenissen of ontwikkelingen van) het kind.
• Zich niet willen uitkleden voor het slapen
• Niet verschoond willen worden
• Knijpen, bijten, haren trekken van andere kinderen
• Kind wordt onverzorgd gebracht (b.v. hele volle luier, ongewassen, hongerig)
• Kind wordt onverwacht uitgeschreven zonder afscheid

Typische Onderwijssignalen

• Leerproblemen
• Taal- of spraakproblemen
• Plotselinge drastische terugval in schoolprestaties
• Faalangst
• Hoge frequentie schoolverzuim (zonder duidelijk reden)
• Altijd heel vroeg op school zijn en na schooltijd op school(plein) blijven
• Regelmatig te laat op school komen
• Geheugen- of concentratieproblemen
• Geen of weinig belangstelling van de ouders voor (de schoolprestaties van) het kind
• Angstig bij het omkleden (b.v. gym, sporten, zwemmen)
• Afwijkend gedrag wanneer de ouders het kind van school halen
• Kind wordt onverwacht uitgeschreven zonder afscheid
• Onverzorgd naar school
• Zonder ontbijt naar school/geen lunchpakket
• Ouders nemen schooladviezen niet over
• Te hoge druk op schoolprestatie
• Geïsoleerd van medeleerlingen

Signalen gezin

• Onveilige behuizing
• Onhygiënische leefruimte
• Sociaal geïsoleerd
• Kind gedraagt zich anders als de ouders in de buurt zijn
• Gezin verhuist vaak
• Gezin wisselt vaak van huisarts, specialist of ziekenhuis
• Relatieproblemen van ouders
• Lichamelijk/geestelijk straffen is gangbaar
• Gezin kampt met diverse problemen
• Regelmatig wisselende samenstelling van gezin
• Sociaal-economische problemen: werkloosheid, uitkering, migratie
• Veel ziekte in het gezin
• Geweld tussen gezinsleden

Signalen van ouder

• Schreeuwt naar een kind of scheldt het kind uit
• Troost het kind niet bij huilen
• Reageert niet of nauwelijks op het kind
• Komt afspraken niet na
• Heeft irreële verwachtingen van het kind
• Heeft ervaring met geweld uit eigen verleden
• Staat er alleen voor en heeft weinig steun uit de omgeving
• Weigert benodigde medische/geestelijke hulp voor kind
• Heeft psychiatrische/psychische problematiek
• Gedraagt zichzelf nog als kind
• Heeft cognitieve beperkingen
• Vertoont negatief en dwingend gedrag
• Belast kind met volwassen zorgen of problemen

Signalen zwangere vrouwen

• Alcohol- of drugsgebruik
• Roken
• Afzijdig houden van prenatale zorg
• Geen vaste verblijfplaats
• Onverzorgd
• Geïsoleerd leven
• Geen sociaal netwerk
• Psychische problemen
• Een verwarde indruk
• Onvoorbereid op bevalling en/of komst kind
• Verbergen zwangerschap
• Het kind niet willen

Zoals gezegd: wees voorzichtig

Op zich hoeven deze signalen niets te maken te hebben met mishandeling of misbruik. Ze kunnen ook wijzen op andere problemen. Voor een juiste interpretatie van signalen is overleg nodig met anderen.

Wat te doen bij een vermoeden van kindermishandeling?

Elke provincie en grootstedelijke regio heeft een eigen advies- en meldpunt kindermishandeling (Veilig Thuis), allen zijn bereikbaar via het landelijke telefoonnummer (0800 - 2000). Ook voor beroepskrachten die werken met kinderen tot 18 jaar en/of hun (aankomende) ouders is informatie verkrijgbaar.

Voor scholen staat hieronder een stappenplan (protocol) voor de aanpak van (een vermoeden van) kindermishandeling. Onderstaand model geeft een eerste voorlopige leidraad. Het model is gebaseerd op het stappenplan dat enige tijd geleden ontwikkeld werd door de Z-Hollandse GGD'en.

Vermoeden van Kindermishandeling: Stappenplan voor scholen

Fase 1. U heeft een vermoeden

• Inventariseer gegevens rond het vermoeden
• Zoek naar onderbouwing
• Let extra op kind en ouders

Fase 2. Overleg

Bespreek uw onderbouwde vermoeden met een ander (collega’s, directie, schoolarts/schoolmaatschappelijk werk, vertrouwenspersoon).

• Bespreek de informatie
• Verzamel eventueel extra gegevens
• Bespreek strategie en taakverdeling
• Consulteer 'Veilig Thuis'
• Maak een plan van aanpak

Fase 3. Plan

Uitvoering van het gemaakte plan. Mogelijke stappen zijn:

• een gesprek voeren met de ouders
• de jeugdarts roept het kind op voor onderzoek
• het inschakelen van schoolbegeleider
• het bespreken van de resultaten

Fase 4. Een gegrond vermoeden

Bij gegrond vermoeden:

• Wijs ouders als zij er voor open staan op mogelijkheden tot hulp
• Meld zo nodig bij 'Veilig Thuis'

Fase 5. Evaluatie

• Evalueer (met betrokkenen) hoe een en ander gegaan is
• Stel eventueel afspraken en procedure bij

Fase 6. Nazorg

• Blijf het gedrag van het kind nauwlettend volgen
• Roep zo nodig betrokkenen bij elkaar
• Houd contact met 'Veilig Thuis'

Lees verder

• Munchausen by proxy (MBP)