mijn kijk op

Slachtoffer krijgt vaak onterecht de schuld van de ellende

Elk normaal mens vindt het verschrikkelijk als een onschuldig persoon iets onrechtvaardigs ervaart of een ongeluk overkomt. Bijvoorbeeld als iemand slachtoffer van een misdrijf is, of door pech en tegenslag aan lagerwal is geraakt. Om dat nare gevoel van onrechtvaardigheid en machteloosheid te temperen proberen we, vaak onbewust, het slachtoffer (ook) schuld te geven, zodat we ons beter voelen, of wellicht om ons geweten te sussen. En als iemand in de maatschappij door onmacht niet kan aanhaken is het, om de zelfde reden ook al vaak snel: “eigen schuld dikke bult”.

Onrecht is onverteerbaar

Opzettelijk onrecht is een afschuwelijk fenomeen dat de meeste mensen heel moeilijk kunnen verdragen. Niet alleen als het onrecht jezelf of je gezin betreft. Want ook als een vreemde onrecht wordt aangedaan zijn we vaak oprecht geschokt en krijgen we een onaangenaam gevoel. Dat nare, machteloze en verdrietige gevoel omdat een volkomen onschuldig wezen, zonder er zelf iets aan te kunnen doen, met moedwil iets verschrikkelijks is aangedaan of overkomen, willen we zo snel mogelijk uit ons hoofd bannen. En dat lukt vaak door het slachtoffer van het onrecht tevens tot (mede-) schuldige van het onheil te bestempelen.

Achterblijvers in de samenleving

In onze prestatiemaatschappij doen we vaak alsof de zwakkeren het aan zichzelf te wijten hebben dat ze niet kunnen meekomen. Maar een mens heeft zichzelf niet gemaakt, integendeel: we zijn het product van onze ouders. Dus als die toevallig wat minder intelligente genen aan ons hebben gegeven is het logisch dat we niet zulke studiebollen worden. Dat geldt ook voor onze karaktereigenschappen, want wilskracht en doorzettingsvermogen kunnen we niet leren, maar krijgen we eveneens bij onze geboorte, al dan niet mee. En dan is er nog de uitstekende opvoeding en het goede voorbeeld, dat we van onze ouders horen te krijgen, maar wat in de praktijk ook vaak niet het geval is.

Eigen schuld bij rampen

Ook bij grote natuurrampen hebben we de neiging de slachtoffers tot schuldigen te verklaren:

• Hoe kunnen die mensen daar dan ook in dat onveilige deltagebied gaan wonen, dan weten ze toch dat ze van tijd tot tijd overstroomd worden.
• Wie gaat er nu in vredesnaam vlak bij een vulkaan wonen.
• Ze weten toch dat daar vaak aardbevingen voorkomen.

We doen alsof arme ongeschoolde mensen het zelf in de hand zouden hebben in welk land en onder welke omstandigheden ze ter wereld worden gebracht.

Eigen schuld bij geweld en misdaad

Hier hebben we te maken met dezelfde gedachtekronkel:

• Had ze er maar niet zo uitdagend bij moeten lopen, dan had die kerel haar wel met rust gelaten.
• Wie gaat er nu nog zo laat alleen over straat in dat gebied.
• Had je maar een beter slot op je voordeur moeten nemen.

Kortom via allerlei drogredenen leggen we de schuld alsnog bij het slachtoffer, terwijl het wel degelijk de dader is die de moord pleegde. En iedereen heeft het volste recht in de avond op straat te lopen, al dan niet in een korte rok.

Ziekte door eigen schuld

Dikwijls kunnen we het ook niet verdragen dat iemand zo maar ernstig ziek wordt, en treedt het zelfde omkeermechanisme bij ons in werking:

• Moet ze maar niet naar wintersport gaan, had ze haar been niet gebroken
• Zij eet ook alleen maar ongezonde dingen.
• Waarom neemt ze dan ook zo veel hooi op haar vork.
• Hij sport ook veel te veel; Hij sport ook veel te weinig.

Ook ziekte bij een ander ervaren we al snel als minder erg en minder onrechtvaardig als we de patiënt tot schuldige voor z’n aandoening kunnen veroordelen.

Onrechtvaardigheid is een keihard gegeven

De wereld steekt helaas onrechtvaardig in elkaar. De een is voor het geluk geboren en de ander wordt dakloze. Ook wat betreft gezondheid, afkomst, geboortestreek enz. is het allemaal niet echt eerlijk verdeeld, maar met schuld van het slachtoffer heeft dat allemaal weinig te maken.

Lees verder

• Gevangenis soms nuttig ter preventie maar dom als vergelding
• Mens is product van ouders, opvoeding en omstandigheden
• Waardoor je een goed mens, of een slecht mens bent geworden
• Erkenning en waardering zijn basisbehoeften van ieder mens
• "Iedere gek heeft z'n gebrek" geldt ook voor jou en mij