mijn kijk op

Respect versus gebrek aan respect

Het gebrek aan respect neemt toe en dat is verontrustend. Het is al een aantal jaren aan de gang en lijkt steeds erger te worden. Ik schrok toen ik op het nieuws te horen kreeg dat artsen en hulpverleners aangevallen worden. Dat is in een samenleving onaanvaardbaar. De grote vraag is dan ook: hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Opvoeding en politiek

Respect begint in eerste instantie bij jezelf. Als je geen respect voor jezelf hebt kun je het ook moeilijk voor een ander opbrengen. Als een kind in een gezin opgroeit waar weinig normen en waarden gehanteerd worden, zal dat vroeg of laat te zien zijn in bepaald gedrag. Opvoeding en politiek spelen naar mijn mening een grote rol in deze kwestie. Kinderen leren van volwassenen hoe we met elkaar omgaan. Ik ga nu heel kort door de bocht, maar zo zie ik het:
De politiek staat onder druk om de economie draaiende te houden, er moet winst gemaakt worden, we moeten groeien, anders gaat het niet goed met ons land. Dat wordt ons dagelijks voorgeschoteld door de media. En zoals het er nu uit ziet hebben we de groeigrens bereikt. Met als gevolg dat de rijken nog rijker zijn geworden, en de armen nog armer.

Ondertussen heeft de economie ouders bij hun kinderen weggehaald om te gaan werken, en hebben daarvoor in de plaats surrogaat opvoeders gecreëerd (crèches, kinderopvang, oppasmoeders- oma’s- centrales). Ik vraag me af of daar niet ook een belangrijk deel van de oorzaak van het gebrek aan respect onder de jongeren ligt. Ouders hebben gewoonweg de tijd er niet meer voor om normen en waarden te hanteren. Ze zijn te moe en uitgeput om zich bezig te houden met dergelijke waarden. Ook worden probleemjongeren steeds jonger. Maar er zijn niet alleen jongeren die niet weten hoe ze moeten respecteren. Respect of het gebrek aan respect is van alle leeftijden. Ik wens hier met nadruk geen onderscheid te maken tussen de allochtone en autochtone problematiek, want ik geloof niet in een wij of zij want dat schept afstand en conflicten. In een samenleving leven we samen, dus is het wij.

Respect of Zelfrespect

Met een beetje zelfrespect voeg je een ander of jezelf geen schade toe. Als je in de spiegel kunt kijken zonder dat jouw geweten je plaagt, heb je gehandeld vanuit zelfrespect. Het gezegde: Doe een ander niet aan, wat je voor jezelf niet wenst, geldt in deze context zowel voor zelfrespect als voor het respect voor anderen.

• Uit respect gooi je geen ruiten in, verniel je geen parkbanken en bushaltehuisjes, steek je geen auto’s in brand, je probeert je baldadigheid of vandalistische trekken te beheersen en je frustraties op een zinvolle manier aan te pakken (hoe zou jij het vinden, als iemand jouw spullen vernielt?). Sporten zou veel gezonder en humaner zijn.
• Uit zelfrespect ga je niet stelen, spaar ervoor als je iets wilt hebben. Vraag je af: heb ik het echt nodig? 9 van de 10 keer is er sprake van hebzucht, als we ergens naar verlangen wat we niet hebben. En als je geen of weinig geld hebt, verzin een lucratieve manier om je wens te gaan vervullen. Wees creatief!
• Uit respect mishandel je niemand en kwel je ook geen dieren. Dit is een destructieve neiging waar je niet mee rond moet blijven lopen maar hulp moet gaan zoeken. Het is bovendien ongezond om je superieur te voelen tegenover weerloze wezens.
• Uit zelfrespect honger je jezelf niet uit of prop je je lijf niet vol met eten, drank of alcohol. Probeer met iemand te praten over je angsten en verdriet.
• Uit respect maak je geen ruzie met de buren maar zoek je gezamenlijk naar een oplossing voor het probleem.
• Uit respect verrijk je je niet over de ruggen van onschuldige hard werkende mensen of mensen die je vertrouwen.
• Uit respect val je geen hulpverleners, spuug je niet in het gezicht van een ander en vecht je niet tegen politiemensen. Haat kan nooit vrede voortbrengen. Onderzoek je gevoelens en ga erover praten, ga ze op een verantwoorde manier ventileren, blijf er niet mee rondlopen.

Dit is maar een kleine greep uit een eindeloze lijst van ongewenst gedrag voortkomend uit een tekort aan zelfrespect en respect voor de ander. Het is niet de bedoeling om hier kant-en-klare oplossingen te geven voor ieder individu, het zijn meer suggestieve mogelijkheden om te laten zien dat het ook anders kan. En het is zeker niet de bedoeling om te moraliseren. Ik wil alleen aangeven dat er belangrijke grenzen zijn overschreden.
Wat we zien is, dat zelfrespect niet veel verschilt van het respect hebben voor een ander. Dat is niet zo gek wanneer je bedenkt dat die ander een soort spiegel voor ons is. Die ander reflecteert namelijk onbeminde delen uit ons onderbewustzijn. Maar dit is weer een ander (psychologisch) thema en het voert te ver om nu hier dieper op in te gaan.

Anders zijn

Uit zelfrespect laat je die ander anders zijn, zonder dat je zijn/haar anders zijn persoonlijk opvat of probeert die ander te veranderen. Tenslotte wil jij zelf toch ook geaccepteerd en gerespecteerd worden zoals jij bent: anders dan de ander. Want anders zijn kan ook heel leuk, boeiend, interessant en inspirerend zijn. Doordat wij allen zo verschillend zijn, denken, praten en doen, ontstaat er juist kleur in het leven.

Realiteit

In plaats van ons te verzetten tegen de realiteit, dus tegen dat wat er is, zouden we ons ook kunnen verwonderen. In plaats van nee, zou je ja tegen jezelf of die ander kunnen zeggen. Ja, ik mag er zijn, precies zoals ik ben, met al mijn innerlijke en uiterlijke schoonheidsfoutjes. Ja, die ander mag er zijn, precies zoals hij/zij is, met al zijn/haar innerlijke en uiterlijke schoonheidsfoutjes. Dat is respect voor jezelf en anderen!

Verantwoordelijkheid

Als een ieder ook maar een klein beetje verantwoordelijkheid zou durven nemen voor alle gebrek aan respect in de wereld, en zijn eigen visies een klein beetje bijstelt, dan is er kans op herstel, vrede, orde in de chaos, wordt de crisis teruggedrongen en kan er eindelijk een gezondere algehele transformatie plaatsvinden.
Maar hoe neem je nou verantwoordelijkheid voor iets wat je niet gedaan of gewild hebt?

• Door bereid te zijn je eigen (voor)oordelen en denkpatronen te onderzoeken en te kijken hoeveel verdraagzaamheid er in zit.
• Door bereid te zijn verdraagzaamheid, begrip en vergeving te ontwikkelen, ook al voelt het soms ongemakkelijk.

Indirect zijn we namelijk allemaal met elkaar verbonden, kijk maar hoe de Amerikaanse hypotheekcrisis te rest van de wereld beïnvloed heeft. Dus de pijn van de ander kan ook jouw pijn worden, het verdriet van jou kan iemand anders verdrietig maken. Maar ook: jouw succes is mijn succes en mijn geluk kan ook jouw geluk betekenen.
Of, zoals Gandhi al zei: Wees zelf het verschil, dat je in de wereld verandert wilt zien.