De dakloze straatverkoper en de daklozenkrant

Wil je boodschappen gaan doen, staat er een dakloze straatverkoper met de daklozenkrant bij de ingang. Moet je nou wel of geen krant kopen van zo iemand? Waarom gaat hij niet gewoon werken, denk je misschien, dat moet toch iedereen? Meestal ligt het allemaal niet zo simpel voor iemand die dakloos is. Als je de dakloze wel geld wilt geven - zelfs meer dan de krant kost - neem alsjeblieft die krant wel mee want alleen een fooi, daar heeft de straatverkoper uiteindelijk niets aan.

Dakloos?

Iemand die niet genoeg middelen heeft om voor een dak boven zijn hoofd te zorgen wordt officieel als dakloos beschouwd, ook wel 'zonder vaste woon- of verblijfplaats'. In België en Frankrijk worden daklozen clochards genoemd. Daklozen overnachten op plaatsen zoals de bank in het park, onder een brug, in auto's, leegstaande gebouwen, luchthavens, stations, goedkope 24 uurs restaurants. Vaak worden ze weggejaagd door beheerders. Dan zijn er nog de liefdadigheidsinstellingen zoals het Leger des Heils.

Hoe raakt iemand dakloos?

Er kunnen diverse redenen zijn waarom om iemand dakloos wordt; verlies van baan en dan geen huur (meer) kunnen betalen voor een woning. Problemen met officiele instanties, alcoholverslaving en/of andere verslavingen spelen nogal eens een rol, een geschiedenis van mishandeling, misbruik tijdens de jeugd of psychische aandoeningen.

Vaak veroorzaakt het ene probleem het volgende en komen mensen in een cirkel terecht waar ze niet meer uitkomen. Iemand kan bijvoorbeeld door psychische ziekte of relationele problemen niet meer aan de eisen van zijn werkgever voldoen en wordt vervolgens ontslagen. Hij kan de huur niet meer betalen, wordt uit zijn huis gezet en weet de weg niet te vinden om hulp te vragen. Is iemand eenmaal dakloos geworden dan wordt het nog lastiger om een uitkering aan te vragen of werk te zoeken. Er is geen vast adres, geen telefoonnummer, en daklozen krijgen door hun voorkomen van aspirant-werkgevers niet eens het voordeel van de twijfel meer.

Als het leven op straat eenmaal een feit is geworden wordt de situatie voor iemand alleen maar slechter: drugsverslaving, medische problemen, mishandeling en geweld, onderkoeling/doodvriezen. Het is zeer moeilijk om op straat te overleven. Om aan een beetje geld te komen gaat de dakloze bedelen of stelen; een andere mogelijkheid is bijvoorbeeld muziek maken en de daklozenkrant verkopen.

Er zijn instellingen die zich bezig houden met de (nacht-)opvang van daklozen, zoals het Stoelenproject in Amsterdam en de Tussenvoorziening (Sleep-Inn het Snurkhuis en de Nachtopvang in Zelfbeheer (NOiZ)). Om iemand uit zijn vicieuze cirkel te halen zou woonruimte krijgen met steun van de overheid een betere oplossing zijn, zodat er op de lange termijn werkelijk iets bereikt wordt om de situatie van de dakloze te veranderen. In de afgelopen tien jaar zijn er door de vier grote steden plannen gemaakt om binnen een aantal jaar huisvesting te realiseren voor alle daklozen.

De daklozenkrant oftewel straatkrant

Het woord zegt het al: het gaat hier om een krant die aan voorbijgangers te koop wordt aangeboden door mensen die geen vaste woon- of verblijfplaats hebben. De daklozenkrant wordt ook wel straatkrant genoemd. Het doel van deze krant is mensen die om diverse redenen geen dak boven hun hoofd hebben toch te helpen wat geld te verdienen op een manier die volgens de wet is toegestaan. Van de opbrengst van de kranten die een dakloze verkoopt mag hij of zij een gedeelte houden; men hoopt hiermee een beter alternatief te bieden voor bedelen of illegale activiteiten.

De geschiedenis van de daklozenkrant

Het initiatief is eind jaren '80 ontstaan in New York, waarna het in 1991 ook in Londen kwam; de krant The Big Issue is daar een groot succes. Zelfs de Britse koningin Elizabeth heeft ooit een daklozenkrant van een straatverkoper gekocht. The Big Issue is later ook gaan uitbreiden naar andere landen: Australië, Zuid-Afrika, Namibië en Japan. Ook in Nederland zijn in de loop van de jaren '90 daklozenkranten gekomen waarbij elke krant een eigen regio heeft; in 2009 waren er totaal zeven. Ze worden uitgegeven door onafhankelijke, plaatselijke, kleine organisaties.

De regio Utrecht kwam als eerste met Straatnieuws, dat sinds 1994 bestaat. Later volgden Amsterdam Z magazine (1998), Straatnieuws in Den Haag, Straatmagazine in Rotterdam. In Den Bosch is er De Zelfkrant, en tegenwoordig wordt in Arnhem, Nijmegen en Apeldoorn ook Straatnieuws verkocht. In Groningen, Friesland en Drenthe wordt De Riepe uitgegeven.

Hoe werkt het?

De verkopers krijgen begeleiding van de organisatie, en de inkomsten komen uit de advertenties in de kranten en uit de verkoop van de kranten zelf door de straatverkopers. Hiermee worden de kosten betaald. Degenen die de kranten verkopen, kopen ze eerst in tegen een lagere prijs. Van het geld dat de verkopers krijgen bij de verkoop van de kranten kunnen ze weer nieuwe kranten kopen. Er is de mogelijkheid voor de beginnende verkoper om een eenmalige kleine lening af te sluiten om in te stappen in dit systeem. Zo ontstaat een klein inkomen voor de dakloze en ook een gevoel van zelfrespect. Doordat ze zichtbaar worden voor het winkelend publiek, worden de laatsten ook beter bekend met het verschijnsel daklozen en hun dagelijkse problemen.

Regels voor de verkopers

De regels bij de organisaties die zich hiermee bezig houden verschillen onderling, maar er wordt wel eerst gecontroleerd of iemand echt dakloos is. Ook zijn er regels gesteld over het gebruik van alcohol en drugs. Soms zijn het gevangenen met een lichte straf, die overdag straatkranten mogen verkopen.

Geen fooi, alstublieft!

Om het verkopen van de straatkrant te kunnen blijven doen wil de organisatie natuurlijk zo veel mogelijk kranten verkopen via de straatverkopers. Iemand die een krant koopt van de straatverkoper mag altijd meer geven dan de verkoopprijs, maar niet zomaar geld geven aan de verkoper zonder een krant af te nemen. Het moet namelijk wel een zakelijke transactie blijven, waardoor de verkoper de krant kan blijven verkopen. Het leidt weleens tot misverstanden als mensen een fooi willen geven, maar de krant niet willen hebben. Als je toch dat geld wilt geven neem dat krantje alsjeblieft dan wel mee, er staan trouwens genoeg leuke dingen in te lezen.