Pastoraat en geestelijke verzorging aan gedetineerden

Door de boodschap in het Nieuwe Testament (Mattheus 25:36) wist men zich vroeger al geroepen om gevangenen te bezoeken. Pastors in bijvoorbeeld jeugdgevangenissen staan voor de uitdaging om jongeren op die plek te bereiken. Juist in de gevangenis hebben de geestelijk verzorgers mogelijkheden om met jonge gedetineerden over zingeving in gesprek te gaan.

Multiculturele geestelijke verzorging aan gedetineerden

In de 21e eeuw is er in het gevangeniswezen meer aandacht ontstaan aan de persoonlijke behoeften van de gedetineerde. Vroeger lag het accent op godsdienstonderwijs vanuit Rooms Katholieke of protestantse kerk. Vandaag de dag hebben we te maken met steeds jongere gedetineerden. Verschillende nationaliteiten en levensbeschouwelijke achtergrond.

Meervoudige problematiek
Naast dat er sprake is van een een strafbaar feit kan er sprake zijn van verslaving, psychiatrische problematiek en dergelijke. Gezien dit feit en de wachtlijsten in de jeugdzorg fungeert de gevangenis vaak als overloop voor de jeugdzorg. De meeste gedetineerden geven aan geestelijke verzorging nog steeds belangrijk te vinden.

Positief

Afgelopen jaren is het beleid in het gevangeniswezen strenger geworden. Jeugdpastors bij justitie nemen deel aan de uitvoering van dat beleid. Vanuit de samenleving komt ook steeds de roep om strengere straffen. Daarnaast is de kerkelijke betrokkenheid van gedetineerden sterk afgenomen. De jeugdpastor kan in deze ontwikkelingen een positieve bijdrage leveren maar moet daarvoor zijn rol en identiteit steeds opnieuw reflecteren met de bijbel. De kennis van de jeugdpastor is belangrijk in het bepalen van het gevangenisbeleid. Door met jonge gedetineerden in gesprek te zijn over zingeving, gemeenschapsvorming, levensvragen kan het algemeen welzijn in en buiten de gevangenis bevorderen.

Loyaliteitsconflict
Christelijke Jeugdpastors en geestelijk verzorgers in justitie kunnen in een loyaliteitsconflict raken. Enerzijds maakt men deel uit van het systeem maar tegelijk moet men ook los staan omdat men geen deel heeft aan het regime. Voor de jeugdpastor is het een uitdaging om in die spanning de eigen identiteit kleur en vorm te geven.

Verschillende geestelijk verzorgers

In de gevangenis zijn er christelijke, islamitische, rooms katholieke en soms ook Hindoeïstische geestelijk verzorgers. Ook zijn er oecumenische geestelijk verzorgers. Deze werken vanuit een breed geloofsperspectief van protestant tot islamitisch. Justitie heeft vaak eigen geestelijk verzorgers in dienst. Hoewel de meeste gedetineerden de geestelijke zorg belangrijk vinden is een geestelijk verzorger over verschillende gevangenissen gesteld.

De dienst geestelijke verzorging

De Dienst Geestelijke Verzorging (DGV) van justitie behartigt in Nederland de belangen van alle gedetineerden. Geestelijke verzorging is een wettelijk recht waar iedereen recht op heeft om gebruik van te maken. Dit recht is vastgesteld in artikel 6 van de Nederlandse grondwet, dat de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging waarborgt. Daarnaast is de zorg gebaseerd op artikel 9 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarin staat het volgende:

Vrijheid van godsdienst

1. Een ieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen, zowel in het openbaar als privé zijn godsdienst te belijden of overtuiging tot uitdrukking te brengen in erediensten, in onderricht, in praktische toepassing ervan en in het onderhouden van geboden en voorschriften.
2. De vrijheid zijn godsdienst te belijden of overtuiging tot uiting te brengen kan aan geen andere beperkingen worden onderworpen dan die die bij de wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de openbare veiligheid, voor de bescherming van de openbare orde, gezondheid of goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.