Liefde: passie, intimiteit en verbondenheid

Het duurde lang voordat de liefde, misschien wel één van onze belangrijkste emoties, onderwerp werd van wetenschappelijk onderzoek. Liefde is moeilijk te onderzoeken, de chemie van verliefdheid is misschien eenvoudiger te meten dan ons gevoel van liefde. Verliefdheid is een (deels) chemisch proces en is niet eeuwigdurend. Liefde (de echte) kan een leven lang mee.

Inhoud

• Liefde is een cultureel en biologisch fenomeen
• Is het liefde of vriendschap
• Liefde komt in veel soorten
• Liefde is lust, romantische aantrekking en hechting
• Zes liefdesstijlen
• De driehoek van de liefde, triangular theory of love

Liefde is een cultureel en biologisch fenomeen

Er is wel geschreven dat liefde een cultureel en biologisch fenomeen is. Het is duidelijk dat allerlei chemische processen aan de start staan, van zeker verliefdheid, maar ook van liefde. We maken allerlei stoffen aan in het begin van een relatie waardoor we ons geweldig gaan voelen wanneer we bij die ander zijn. Spelen daarnaast culturele factoren een rol? Onwaarschijnlijk, wanneer liefde een cultureel bepaald fenomeen zou zijn dan zouden er culturen moeten zijn waarin liefde geen rol speelt. Antropologen weten zeker dat dergelijke culturen er niet zijn. De manier waarop we met liefde omgaan en deze uiten is wel cultureel bepaald.

Is het liefde of vriendschap

De Amerikaanse psycholoog Rubin heeft geprobeerd een schaal te maken waarop het mogelijk zou zijn een onderscheid te maken tussen de romantische liefde en vriendschap. Volgens Rubin bestaat romantische liefde uit drie elementen:aanhankelijkheid, zorg voor en intimiteit. Wanneer je binnen een liefdesrelatie al deze componenten kunt vinden, dan is het een romantische liefde. Aanhankelijkheid, bij de ander willen zijn, zorg voor, de behoeften van de ander net zo belangrijk vinden als die van jezelf en intimiteit, alles willen delen met de ander op alle gebieden. Door het invullen van een vragenlijst kon Rubin een onderscheid maken tussen liefde en vriendschap. Het gevoel van liefde is moeilijk te concretiseren maar Rubins vragen gaven een aardig beeld van iemands gevoelens voor een ander.

Liefde komt in veel soorten

Wanneer iemand de term liefde gebruikt is dat niet noodzakelijk een omschrijving van de gevoelens van één persoon voor een ander. Liefde kent vele vormen en gradaties.’ Ik hou van asperges’ is een andere dan ‘ik hou van hard werken’, van God, van mijn ouders, van boeken, van macht, van jou. Het onderscheid mag duidelijk zijn. De mooiste, christenen zullen Agapē noemen, de diepe onvoorwaardelijke liefde van God voor de mens. Ouders zullen de liefde voor hun kinderen noemen in het Grieks ’storge’. Karuna, een prachtig woord van Hindoestanen, naastenliefde die de ander stelt boven zichzelf. Ook het Boeddhisme kent de term, als naastenliefde een belangrijke (en noodzakelijke) fase op de tocht naar verlichting.

Liefde is lust, romantische aantrekking en hechting

Volgens Fisher een Amerikaanse antropologe kent de liefde drie fasen: lust, romantische aantrekking en hechting. Het begint met de lust, daarna de passie en tenslotte de sexuele aantrekkingskracht maar noodzakelijk is dat niet. Sommigen worden eerst verliefd en hebben dan sex, anderen keren het liever om. De eindfase is wel de hechting, de behoeften van de ander net zo belangrijk vinden als die van jezelf. De eindfase is ook de meest bepalende fase. Na ongeveer 30 maanden blijft de aanmaak van dopamine en phenylethylamine flink achter, dan moeten we het zelf doen en vinden we een hechte liefdesrelatie of (wie weet) we-blijven-vrienden-relatie. De lust en passie is niet gericht op één persoon, zelfs niet de zoektocht naar die ene. Romantische aantrekking is gericht op die ene en op de bereidheid samen een monogame relatie aan te gaan. Hechting is ook gericht op die één, samen verder willen in een monogame relatie, en een toekomst opbouwen.

Zes liefdesstijlen

John Alan Lee, hij introduceerde de zes liefdesstijlen. Hij zag zes verschillende manieren waarop mensen met liefde omgaan. Achtereenvolgens: eros, mania, ludus, pragma, storge en tenslotte agapē (de volgorde is volstrekt willekeurig). Storge is een relatie gebaseerd op vriendschap tenminste, in eerste instantie gaat het hierom. Eros, passie en fysieke aantrekkingskracht zijn de basis. Mania, een wankele liefde, het woord zegt het al, gepassioneerd maar daarnaast met een ongezonde emotionele lading. Fatal Attraction, zegt dat genoeg? Ludus, geen opbouwende stijl, het gaat om de vangst, de directe ontlading en dan is het voorbij. Bij ludus gaat het niet om het opbouwen van een stabiele, hechte relatie. Pragma, pragmatische liefde, volgens menigeen ligt de nadruk hier niet op de liefde. Het is vooral onderzoek naar de mogelijkheden van een eventuele partner. Looneisen, intelligentie, uiterlijk en toekomstperspectieven, de romantisch liefde is minder belangrijk. Agapē, wordt vaak omschreven als naastenliefde, maar ook een relatie waarin iemand zichzelf wil wegcijferen voor de ander.

De driehoek van de liefde, triangular theory of love

Sternberg bedacht in 1986 de ‘triangular theory of love’. Een poging om tot een classificatie te komen voor de verschillende vormen van liefde en tot nu toe één van de populairste. Sternberg zie drie belangrijke elementen in de liefde. In de eerste plaats onderscheidt hij intimiteit. Intimiteit in de zin van betrokken zijn bij elkaar en graag bij elkaar willen zijn, vriendschap benadert dit nog het meest. De tweede is passie, fysieke aantrekking en seksuele aantrekkingskracht, verliefdheid. De derde is verbintenis of engagement, bij elkaar blijven voor nu en in de toekomst. Zonder de passie en intimiteit wordt het ook wel ‘lege’ liefde genoemd. De verschillende combinaties die mogelijk zijn geeft ook een ander soort liefde. Intimiteit en verbintenis geven een vriendschappelijke liefde. Intimiteit en passie een romantische liefde nog niet verder dan op hol geslagen aanmaak van dopamine en niet verder denken dan het hier en nu. De liefde (de echte grote) dat is alle componenten samen: passie, intimiteit en verbondenheid.

• Passie: Het begin is de passie, tijdelijk even niet aanspreekbaar. Biologen gaven een perfecte reden voor deze ‘gekte’. Wat wil de natuur van ons en wat is tenslotte toch noodzakelijk om het leven in stand te houden. Juist, voortplanting. Zonder passie begint de liefde niet. Zonder de passie moeten we huwelijken gaan regelen of en dat gebeurt bij ons, onze hersenen pompen ons tijdelijk vol met allerlei geweldige stoffen waar we tijdelijk volledig door van slag raken. Uit onderzoek is gebleken dat we ongeveer een jaartje of twee stevig onder invloed zijn. Precies genoeg tijd om...

• Intimiteit: De beste manier om dit te omschrijven is misschien wel platonische liefde, maar ook vriendschap. Intimiteit is niet alleen voorbehouden aan mensen in een liefdesrelatie. Het is het delen van gedachten en ervaringen. Het is ook een gemeenschappelijk verleden opbouwen en daarmee vergelijkbare ervaringen. Daarnaast is het een opbouwen van vertrouwen, ik vertrouw je, dus durf ik je te vertellen dat...

• Engagement: Het groeit met de jaren of het wordt steeds minder. Het is de wil om samen een toekomst op te bouwen. Engagement wordt het meest geassocieerd met gearrangeerde huwelijken. Wanneer de passie en de intimiteit zijn verdwenen is dit wat overblijft. Maar daarnaast is het ook de uitkomst van zowel passie als intimiteit, een groeien naar een relatie die een toekomst verdient.

De kritiek op de ‘driehoek van de liefde’ is altijd geweest dat het lijkt alsof we er zijn. Wanneer we passie, intimiteit en engagement hebben bereikt hebben we de volmaakte liefde. Dit is helaas niet waar, het is geen achteruithangen in je luie stoel. Ook aan een volmaakte liefde moet gewerkt worden maar wanneer je daar daadwerkelijk voor wilt gaan: de Liefde (de echte, volmaakte) kan een leven lang mee.