De waarde van sociaal kapitaal voor je buurt

Sociaal kapitaal verwijst naar sociale netwerken. De kwaliteit van die netwerken heeft een groot effect op onze gezondheid en ons inkomen. Bovendien blijkt dit niet alleen voor de mensen binnen het netwerk te gelden, maar vaak ook voor buitenstaanders. Criminologen hebben aangetoond dat een sterk buurtnetwerk misdaad kan afschrikken. Zo´n buurt kenmerkt zich door gemeenschappelijke activiteiten als barbecues en feestjes. Al bezoek je nooit zo’n feestje, toch profiteer je van het netwerk.

Sociaal kapitaal

Niet alle sociale netwerken hebben hetzelfde effect: heb je veel vrienden dan komt dat je gezondheid ten goede, terwijl actiegroepen de democratie versterken. Toch valt uit veel onderzoek wel een rode draad te halen, want: waar het sociaal kapitaal hoog is

• groeien kinderen gezonder en veiliger op,
• worden ze beter opgevoed,
• leven mensen langer en gelukkiger,
• functioneren democratie en economie beter.

Mensen

Diversiteit in een buurt is een belangrijk pluspunt. Mensen van verschillende leeftijden, gewoontes en interesses verruimen je blik, mits je ervoor open staat. Want het vraagt wel wat moeite, geduld en verdraagzaamheid. Dat kan niet iedereen altijd opbrengen. Met als gevolg dat even goed geldt: hoe gevarieerder de buurt des te lager de interne samenhang en tevredenheid en des te groter het verloop. Grotere verscheidenheid lijkt ook geassocieerd te worden met minder sociaal vertrouwen:

• schrille kinderstemmen die overdag tegen de huizenblokken weerkaatsen,
• ballende kinderen onder de slaapkamers van oudere mensen.
• gestamp van bovenburen en nachtelijke studentenfeestjes,
• houseliefhebbers die op een rustige zondagmiddag hun geluidsinstallatie openzetten,

Buurt

Op een studentencampus heb je probleemloos begrip voor medestudenten, die er eenzelfde levensritme op nahouden, maar in een woonwijk tussen gezinnen met kleine kinderen, die je ’s ochtends uit je slaap halen, is dat begrip ver te zoeken. Omgekeerd moet je als oudere het lawaai in een levendige buurt voor lief nemen, of voor een stille buurt kiezen.

Vertrouwen

In gevarieerde gemeenschappen zijn mensen eerder geneigd in hun schulp te kruipen. Het onderling vertrouwen is laag. En hoewel mensen zelfs minder vertrouwen hebben in hun eigen invloed, blijken ze wel geneigd deel te nemen aan demonstraties en protestacties! Bij problemen als overlast van drugsrunners, geluidsoverlast, zwerfvuil, hondenpoep en te hard rijdende brommers zijn ze daarentegen minder geneigd te denken dat samenwerking tegen zulke problemen iets uithaalt. Verder doen mensen in kleurrijke wijken minder vrijwilligerswerk en zijn ze minder gelukkig, ontevredener zelfs over hun kwaliteit van leven! Het lijkt dan wel een levendige wijk, de bewoners leven feitelijk langs elkaar heen.

Identiteit

Wanneer de sociale afstand tot je buurtgenoten klein(er) is, vind je het makkelijker de ander te vertrouwen en samen te werken. Er is een gevoel van een gezamenlijke identiteit, nabijheid, en gedeelde ervaringen (een goed voorbeeld zijn de Begijnenhofjes). Bij een grotere sociale afstand zien en behandelen we de ander als iemand van een andere categorie. Sociale afstand hangt af van sociale identiteit, ons gevoel van wie we zijn. Maar identiteit is sociaal bepaald en kan veranderen! Stel je vindt (of verliest) een baan, je krijgt een relatie of kinderen, je emigreert, je stopt met roken, je krijgt een hartinfarct, dan verandert daarmee je identiteit! Sociale afstand is dus geen star gegeven, maar wel degelijk beïnvloedbaar.

Tolerantie

Hoe bereik je een gevoel van gedeeld burgerschap in een diverse buurt? Verdraagzaamheid voor verschillen is een eerste stap. Om gevoel voor een gedeelde identiteit te scheppen en te versterken moeten er mogelijkheden zijn waarin je elkaar kunt leren kennen:

• openbare ruimtes die je gezamenlijk benut,
• openbare vergaderingen waar je zorgen en problemen kunt uiten om samen naar een oplossing te zoeken,
• een buurtfeest waar je elkaar ontmoet.

Het is belangrijk om in dergelijke plaatsen en activiteiten te investeren, omdat we ons zo comfortabeler kunnen voelen in onze directe leefomgeving.

Overeenkomsten

Het zoeken naar overeenkomsten en gemeenschappelijke belangen is echter zeker zo belangrijk! Landgenoten, stadsbewoners, buurtgenoten, straatbewoners, buren: waar hebben we baat bij? Wat stoort ons? Wat zouden we graag veranderd zien, wat missen we? Waar zijn we trots op?

Het is niet eenvoudig om ons meer op ons gemak te voelen in een diverse buurt. Natuurlijk kunnen we ons verschansen achter metalen rolluiken en met oogkleppen op en oordopjes in, onze omgeving buitensluiten. We kunnen ons gemakkelijk doof en blind houden voor de problemen en behoeften van de buurt; zolang ons eigen stoepje maar schoon is. Verandering en verbetering gaan zeker niet van de ene op de andere dag. Maar het gaat wel sneller als we ons daar collectief voor inspannen, en uiteindelijk is dat de moeite meer dan waard.

Diversiteit

Voor alle duidelijkheid: een aantal elementen van sociaal kapitaal en maatschappelijke betrokkenheid lijken weinig te worden beïnvloed door diversiteit. In die gevallen zijn de bindende elementen sterker: denk aan religieuze activiteiten en demonstraties (bijvoorbeeld van Greenpeace of Zinloos geweld). Echter, de leden van gemeenschappen met een grote diversiteit zijn eerder geneigd zich uit het collectieve leven terug te trekken. Wil je daar een hechte(re) gemeenschap opbouwen, dan zul je aan de mensen moeten trekken om ze in beweging te krijgen voor samenhang in de wijk. Gezien de voordelen is dat voor alle partijen de moeite waard.