Huiselijk geweld: historie, omvang en actie

Openbaar persoonlijk geweld is betrekkelijk eenvoudig te achterhalen; de persoon die het overkomt zal niet terughoudend zijn in aangifte doen. Maar huiselijk geweld, het geweld wat plaats vindt achter de gesloten deuren van een woning, wordt gepleegd door diegenen waar liefde vanuit zou moeten gaan. De drempel tot aangifte tegen een intieme partner is veel hoger dan tegen de vreemde aanvaller.

Historie van huiselijk geweld

In vroeger tijden was de vrouw niet meer dan een bezit, zoals een man ook land, een huis of dieren bezat. Een vrouw was eerst het bezit van haar vader en ging na het huwelijk over in het bezit van haar man. In Romeinse tijden stelde de wet dat vrouwen onderdanig moesten zijn aan de regels van haar man. Ongehoorzame vrouwen werden in de Middeleeuwen vaak publiekelijk gestraft. In 1765 schreef Blackstone zijn Commentaries on hte Laws of England waarin hij meldt dat een man zijn vrouw “moderate correction” (gematigde correctie) mag geven. Aangezien de man verantwoordelijk is voor het “wangedrag” van zijn vrouw, mag hij haar op dezelfde manier straffen zoals is toegestaan voor kinderen en bedienden. Blackstone geeft aan dat dit binnen redelijke grenzen moet blijven, maar vindt dat slaan met een zweep daarbinnen valt...
In Europa werd moord op je vrouw over het algemeen niet toegestaan, maar elders kon de man zijn eer als bewijs aanvoeren. Het doden van een vrouw werd dan geëxcuseerd als er bewijs was dat haar gedrag (bijvoorbeeld ontrouw) de man tot zijn daad had geleid. Tot op de dag van vandaag laten enkele landen dit soort verdediging nog steeds toe.

De omvang van het probleem

Schattingen stellen dat elk jaar zo’n drie miljoen vrouwen het slachtoffer worden van geweld door hun vriend of man. Een derde van alle vrouwen wereldwijd krijgt tijdens haar leven te maken met een vorm van huiselijk geweld zoals geslagen worden of tot seks gedwongen worden. In Amerika stierven in 2000 1247 vrouwen aan de hand van een intieme partner. In Rusland is het probleem nog groter; jaarlijks sterven meer dan 12.000 vrouwen als gevolg van huiselijk geweld.

Mannen kunnen uiteraard ook slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Zij lopen tegen een extra probleem aan: het idee van anderen dat huiselijk geweld een vrouwenprobleem is. Dit beeld is wel terecht, want vrouwen hebben vijf tot acht keer meer kans op huiselijk geweld dan mannen. In Amerika was in 2000 een derde van de moorden op vrouwen gepleegd door een intieme partner, terwijl dit voor mannen minder dan vier procent was. Maar voor de mannen die lijden onder huiselijk geweld zijn dat soort cijfers een schrale troost.

Casestudy Rusland

Zoals eerder gezegd is huiselijk geweld met name in Rusland een groot probleem met naar schatting 12.000 tot 14.000 dodelijke slachtoffers ieder jaar. Een Russisch spreekwoord zegt “Een man die je slaat, houd van je”. Als men dit gelooft, dan is huiselijk geweld helemaal geen probleem maar een geaccepteerd, normaal verschijnsel. Behalve dat vrouwen hun schaamte moeten overkomen om aangifte te doen, komen ze ook nog eens diepgewortelde vooroordelen over huiselijk geweld tegen.

Rusland heeft een historie vol geweld en na de economische en sociale veranderingen van het post-communisme voelen Russische mannen misschien meer dan ooit de dwang tot controleren. Vrouwen mogen vaak niet gaan werken van hun man waardoor ze geen persoonlijk inkomen hebben en geen eigen financiële reserves op kunnen bouwen. Als er dan iets fout gaat, zitten ze in de val. In heel Rusland zijn maar zes opvanghuizen voor vrouwen en de overheid heeft honderden andere problemen aan haar hoofd. Tekorten aan huizen betekenen verder dat stellen ook na een scheiding nog gedwongen zijn om samen te wonen. Zolang mannen en vrouwen in Rusland, en elders in de wereld, geloven dat huiselijk geweld acceptabel is, zal de situatie niet veranderen.

Actie

Tijdens de VN Wereldconferentie over Vrouwen in 1995 was huiselijk geweld een thema. Destijds beloofden 189 landen dat zij geweld tegen vrouwen in al haar vormen zouden aanvechten. Inmiddels zijn er 13 jaar verstreken en is de situatie veelal hetzelfde. De politie bemoeit zich er niet mee, omdat ze het een familiezaak vinden. In Pakistan bijvoorbeeld, staat de politie soms zelfs aan de kant van de beklaagde en probeert men verzoening te bereiken. Of agenten wachten te lang met het onderzoek waardoor het bewijs in de vorm van blauwe plekken is verdwenen voordat een doktor is bezocht.

Maar geweld tegenover vrouwen is geweld tegenover de hele samenleving. Vrouwen worden bang van mannen en mannen voelen zich verongelijkt omdat ze gezien worden als geweldstijdbommen. Overheden dienen zich te houden aan de afspraken uit 1995 door justitie aan te moedigen huiselijk geweld te vervolgen en onderdak te bieden aan slachtoffers. Maar de eerste stap is het loslaten van het idee dat geweld tegenover vrouwen is toegestaan, want dat mag het nooit of te nimmer zijn.