mijn kijk op

Social media en de oppervlakkigheid van Facebook en Twitter

Hoe zit het nu met die social media? Brengt Twitter ons dichter bij elkaar en zijn we rijk verbonden via onze connecties op Facebook of verliezen we ons in oppervlakkige internetrelaties die veel tijd kosten en ten koste gaan van buurten bij een bakje koffie. Koning Filip van België maakt zich er zorgen over. Hij noemt het onderwerp in een tv-toespraak en zegt dat sociale media kunnen leiden tot oppervlakkige relaties. De koning pleit voor diepgaande relaties tussen mensen onderling en tussen volkeren. Hij erkent de voordelen maar benadert ook de nadelen en hij is niet de enige die zich zorgen maakt.

Verbonden met elkaar via platforms

• Hyperconnectiviteit via social media
• Vluchtigheden
• Facebook
• 'Vriend' op Facebook is geen echte vriend
• Sociale contacten
• Ik-ben-hier-communicatie
• Oppervlakkig
• Relaties onderhouden
• Intimiteit

Hyperconnectiviteit via social media

Hyperconnectiviteit, noemt de Belgische koning het. Op verschillende platforms zijn we verbonden met velen, waarvan we het gros niet eens persoonlijk kennen of nauwelijks weten met wie we te maken hebben. Door al die digitale verbintenissen worden we overspoeld met informatie uit de wereld. Soms is dat interessant of grappig, maar vaak gaat het om informatie waar we niet direct om gevraagd hebben. De koning maakt zich zorgen en pleit voor relaties tussen mensen zonder tussenkomst van divices en platforms. De digitale contacten zijn kortstondig en oppervlakkig terwijl we veeleer iets hebben aan “waarachtige diepgaande relaties waarin persoonlijkheid en kritische geest zich kunnen ontwikkelen, talenten kunnen ontplooien en waardoor iedereen een eigen plaats in de maatschappij kan vinden.” Hij zei dit in een tv-toespraak ter ere van de Nationale Feestdag van België, op 21 juli 2015.

Vluchtigheden

In de virtuele wereld bestaan tijd en ruimte nog amper, zegt de koning en dat zet ons aan om alles te willen en liefst onmiddellijk. De Belgische koning vindt een medestander in voormalig koningin Beatrix die het in haar voorlaatste Kersttoespraak eens had over ‘vluchtigheden’ met betrekking tot de wereld van de social media.

Facebook

Internet zou mensen afstandelijker en zelfs eenzamer maken, ondanks alle sociale netwerken. We noemen Twitter en Facebook, maar het geldt voor meer sociale netwerken.
Sociale media klinken sociaal, maar in de praktijk blijken ze maar al te vaak het tegenovergestelde te zijn. Ze kunnen afbreuk doen aan ‘echte’ diepgaande relaties. We veinzen belangstelling voor anderen en laten dat snel weten via een krabbel of tweet, reacties die over het algemeen door iedereen bekeken kunnen worden, maar in werkelijkheid gaan de mensen die zich op die manier met elkaar bezighouden écht sociaal contact uit de weg te gaan.

Vind ik leuk

De nuance is ook al gauw zoek, want je kunt niet meer laten weten dan het ‘vind ik leuk’ duimpje op, of ‘vind ik niet meer leuk’. Voor Twitter heb je maar 280 tekens tot je beschikking om te zeggen wat je bedoelt. De voorgekookte formats bieden niet meer. Je kunt iemand blokken of ontvrienden wanneer je genoeg hebt van zijn of haar reacties, of wanneer de kritiek je te heet onder de voeten wordt. Van werkelijke discussie is dan ook geen spraken. Twitter, en ook Facebook, wordt maar al te gauw een vergaarbak van instantmeningen en radicale praat.

'Vriend' op Facebook is geen echte vriend

Hanteren we nu op Facebook en Twitter een andere moraal dan in de dagelijkse omgang? Dat is zo, en ook weer niet. Jongeren gaan anders om met de social media dan ouderen. Jongeren ontvrienden bijvoorbeeld heel snel. Niet leuk meer, dan is een druk op de ontvrienden-knop snel gemaakt en wordt het vriendschapslinkje verbroken. Zij zijn daar heel pragmatisch in. Voor ouderen geldt vriendschap als iets langdurigs. Zij nemen de normen van de ‘echte’ wereld als maatstaf en daarin verbreek je niet zomaar een relatie. Jongeren vinden dat op internet andere normen spelen dan in de ‘echte’ wereld. Een ‘vriend’ op Faceboek is geen echte vriend, maar een contact. Het woord ‘vriend’ wordt door Facebookers met een grote korrel zout genomen.

Sociale contacten

Moeten we bang zijn dat de relaties oppervlakkiger worden door de social media? Er ontstaan nieuwe en losse vormen van relaties. De ‘vrienden’ van Facebook vormen een netwerk dat interessant kan zijn als dat een speciaal onderwerp als bindende factor heeft, een interessegebied. De contacten zijn er niet voor jou alleen en derhalve niet exclusief, maar er wordt iets gemeenschappelijk gedeeld.

Brieven en posts

Er worden geen brieven meer geschreven, zoals vroeger, maar daar staat tegenover dat mensen tegenwoordig posten over van alles: boeken films, vakantiebestemmingen en belangwekkende gebeurtenissen. Door al die posts leren we anderen beter kennen en ook onszelf. Ze kunnen tot inspiratie dienen en ons laten lachen.

Ik-ben-hier-communicatie

Een groot deel van de communicatie op social media is niet veel meer dan de ik-ben-hier-communicatie. Mensen melden dat ze in de tuin zitten, naar de supermarkt gaan, tv kijken, die-en-die hebben gezien en daar-en-daar naartoe gaan. Dat is de communicatie die niet interessant is. De communicatie in korte berichten jaagt hele volksstammen op om daaraan mee te doen. Vaak is het een boodschap om de boodschap en niet om de belangwekkende inhoud.

Filter

Voor de gebruikers van social media die niet ten onder willen gaan aan een overload aan informatie is een filterfunctionaliteit dan ook van belang. Niet meer berichten bekijken, maar selectiever. Wie bewust omgaat met zijn sociale netwerken filtert de bulk. Doe je dat niet, dan zit je veel tijd te verdoen aan non-informatie. En in die tijd had je ook naar je oude moeder kunnen gaan voor een kopje thee.

Oppervlakkig

Worden we oppervlakkiger wanneer we de bulk aan oppervlakkigheid wel lezen?
We zijn teveel met onze telefoon bezig, dat is een feit. Je ziet het overal om je heen. Neem een bezoek aan de Mona Lisa in het Louvre. Drommen mensen willen het beroemde schilderij zien, maar als ze er eenmaal voor staan, vergeten ze te kijken en denken alleen maar aan de selfie die ze willen maken. In de honderden mensen die voor het schilderij van Leonardo da Vinci staan, zijn de bestuderende kijkers, de kunstliefhebbers, de geïnteresseerden op één hand te tellen.

Nieuwe etiquette

Op de terrassen zie je mensen niet met elkaar praten, maar pielen met hun telefoon. Ja, we zijn teveel met onze smartphone bezig. Toch zijn de social media niet alleen maar asociaal. We moeten wel een nieuwe etiquette formuleren, waar het gebruik van of juist het wegleggen van de smartphone een plaats krijgt.

Relaties onderhouden

Het niet-asociale zit in het feit dat je via social media veel meer relaties kunt onderhouden. Tijd, ruimte en afstand maken immers niet meer uit. Social media staan er ook garant voor dat opa in Nieuw Zeeland op de hoogte blijft van de eerste stapjes en volgende ontwikkelingen van zijn kleinzoon in Nederland.

Hartje

Voor de mensen die je niet kent heb je niet meer dan één klik nodig om contact te maken. Het is ook makkelijker om met mensen in contact te blijven, met oud-klasgenoten, uit het oog verloren vrienden, oud-collega’s. Met één likeje of hartje heb je even contact. Bovendien kun je informatie uitwisselen.

Intimiteit

Op die manier gebruikt is social media een andere manier van inter-persoonlijke communicatie. Niet slechter of beter, maar anders. Je kunt zelfs spreken dat je digitale intimiteit kunt beleven. Het is geen echte intimiteit en laat het alsjeblieft niet de enige intimiteit zijn, maar desalniettemin waardevolle intimiteit.

Lees verder

• Social Media – Negatieve kanten van Facebook en platforms
• Twibbon – Een extra icoontje bij je Twitter Avatar
• Twicht – het Twittergedicht
• Twittercolumn - een ultra kort verhaal in 140/ 280 tekens
• Marianne Vaatstra – Verslag van rechtszaak via Twitter