Gevangenen: minder problemen bij rechtvaardigheid

Redelijk of niet, gevangenen kunnen vaak op weinig sympathie rekenen. Toch is een behandeling gericht op voorkomen van psychische problemen niet alleen belangrijk voor mensen die de mens achter de gevangene zien. Maatschappelijk zijn de kosten hoger voor gedetineerden met psychische problemen. Onderzoeker Karin Beijersbergen van de Vrije Universiteit vroeg zich af: wat is er nodig om psychische problemen en wangedrag te voorkomen of te verminderen? Haar onderzoekresultaten zijn soms verrassend: zelfs de architectuur en het geslacht van het gevangenispersoneel speelt een rol. Gevangenen. Ze kunnen vaak op weinig sympathie rekenen, of dat nu begrijpelijk en redelijk is of niet. Vandaar dat de vraag of hun behandeling invloed heeft op eventuele psychische problemen bij gedetineerden, niet iedereen zal aanspreken. Toch is er zelfs voor de aanhangers van de harde lijn reden om interesse te hebben voor die vraag. Psychische problemen leiden tot destructief gedrag en dus ook tot kosten voor de samenleving. Dus hoe we het ook wenden of keren, de psychische toestand van gevangenen is van belang voor de maatschappij.

Van architectuur tot bewaker m/v

Onderzoeker Karin Beijersbergen van de Vrije Universiteit Amsterdam stelde zich de vraag of de behandeling van gevangenen of met een duur woord gedetineerden, invloed heeft op hun psychische problemen en eventueel wangedrag. Met name vroeg ze zich af, wat een als rechtvaardig en respectvol ervaren behandeling kon uithalen. De onderzoeker haalde ook andere aspecten erbij. Denk aan de samenstelling van het gevangenispersoneel, bijvoorbeeld naar geslacht, maar ook - best verrassend - de eventuele invloed van de architectuur van het gebouw. En ja, die hebben ook hun invloed.

Minder respect, meer wangedrag

Het bleek uit Beijersbergens onderzoek dat er inderdaad negatieve gevolgen mogelijk zijn van de manier waarop met gevangenen wordt omgegaan - of hoe zij dat zelf ervaren. Gevangenen die het idee hebben dat zij minder rechtvaardigheid en respect krijgen tijdens hun detentie, blijken meer psychische problemen te hebben maar zich ook vaker te misdragen. Maar ook de omgevingsfactoren waarop de onderzoeker zich richtte, hebben invloed. Gedetineerden voelen zich vaker rechtvaardig en respectvol behandeld op afdelingen waar er meer vrouwelijke personeelsleden zijn. Ook van positieve invloed zijn gevangenismedewerkers die een positieve houding hebben tegenover resocialisatie, dus het weer laten meedraaien in de maatschappij van mensen met een strafblad. Een derde factor zat niet in kwaliteit maar in kwantiteit: als er sowieso meer personeel werkzaam is op een gevangenisafdeling, ervaren gedetineerden hun behandeling ook als meer rechtvaardig en menswaardig.

Koepelgevangenis: negatiever beoordeeld

Opvallend is dat gevangenen van zogenaamde koepelgevangenissen vaker een negatief gevoel rapporteren over het omgaan met het gevangenispersoneel. Meer voor de hand ligt het onderzoeksresultaat dat mensen die gevangen zitten op afdelingen met meer meerpersoonscellen, ook negatiever zijn over het omgaan met gevangenispersoneel.