Heerhugowaard: van polder tot stad

Heerhugowaard is een stad en tevens een gemeente in de regio West-Friesland in de provincie Noord-Holland. Deze gemeente grenst aan de gemeenten Langedijk, Alkmaar, Harenkarspel, Niedorp, Schermer, Opmeer en Koggenland. De stad was oorspronkelijk een polder en is in de laatste decennia enorm gegroeid door de vele nieuwbouwwijken. Per 1 januari 2008 kent Heerhugowaard 50.387 inwoners.

Geschiedenis

De gemeente Heerhugowaard was een veengebied dat door veenontginning een van de vele wateren werd in de omgeving. Langzaamaan werd in de Middeleeuwen door middel van dijken het meer beheersbaar gemaakt. Onder andere door middel van de Huygendijk, ten zuiden van Heerhugowaard. In de 17e eeuw werd besloten om het meer droog te maken, om zo grond te creëren voor de landbouw. In 1627 is het Gerrit Reinderszoon die de eerste molen bouwt in De Waerd. De molen wordt voor fl. 2000,- opgeleverd. In 1629, als er voldoende molens zijn gerealiseerd, begint de bemaling. In 1631 was de polder De Waerd drooggemalen. In het Poldermuseum aan de Huygendijk is nog een gemaal te bewonderen uit deze tijd.

Ontwikkeling

Hoewel de polder al rond 1630 werd drooggelegd en door 47 molens droog werd gehouden, duurde het nog enige tijd voordat het gebied tot ontwikkeling kwam. De uitgifte van kavels bleek geen groot succes, omdat het land van slechte kwaliteit was en de lasten erg hoog waren.Voor 1960 bestond Heerhugowaard uit een aantal dorpskernen langs onder meer de Middenweg. Deze lange centrale weg werd in 1866 voor fl. 62.886,- bestraat. Na 1960 groeide de plaats enorm door onder andere het principe van gebundelde deconcentratie, waarbij de druk op grote steden werd verkleind door het aanwijzen van landelijkere plekken om te wonen. Ook de groei van Hoogovens speelde hierbij een rol. In veertig jaar groeit het inwoneraantal explosief, namelijk van 6.800 naar 50.000 in 2007. In de jaren '70 is Heerhugowaard zelfs een aantal jaar de snelst groeiende gemeente van Nederland geweest. De meeste inwoners wonen dan ook in een nieuwbouwwijk. Ook nu is men nog volop bezig met nieuwe woonwijken. De bouw van de wijk Stad van de Zon is op dit moment in volle gang. Tevens is men nog volop bezig Heerhugowaard een stadscentrum te geven. Het winkelcentrum Middenwaard wordt uitgebreid en vernieuwd, er is een nieuw cultureel centrum, er is een Stadspark gecreëerd en er is een nieuw gemeentehuis met een nieuwe bibliotheek.

Identiteit

De naam Heerhugowaard verwijst naar Hugo of Huig van Assendelft. Dit was de baljuw van het Hoogwouder of Overleeker ambacht en kasteelheer van Medemblik. 'Waard' betekent laag liggend land op buitendijkse gronden die gemakkelijk onder water konden lopen. Door bedijking en betere waterhuishouding kreeg 'waard' later de betekenis van polder.
Het wapen van de gemeente is boven dit artikel te zien. De officiële betekenis is opgesteld op 8 december 1936 en luidt als volgt: ´In azuur een gouden korenschoof van 5 aren, tussen 2 toegewende reigers van natuurlijke kleur, gebekt en gepoot van goud, alles op een grasgrond geplaatst´. Het wapen van Heerhugowaard is afgeleid van het vroegere wapen van het waterschap en de baljuw van Veenhuizen en Heerhugowaard. Dit wapen bestond uit dezelfde voorstelling als het wapen van Heerhugowaard, met enkele kleurwijzigingen en een bijschildje met het wapen van Veenhuizen.
De gemeentevlag van Heerhugowaard van 1938 bestond uit drie banden van gelijke breedte van boven naar beneden uitgevoerd in rood, geel en blauw. In een van de kwartieren was het gemeentewapen opgenomen. De huidige gemeentevlag dateert uit het jaar 1953. Deze vlag bestaat uit drie gelijke horizontale banen van goudgeel, wit en blauw.
Heerhugowaard heeft ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de polder Heerhugowaard een volkslied gekregen. Dit is een gedicht uit het jubileumjaar 1979 van Jan Tamis;

Het Heerhugowaardse volkslied

In het Noord, hoog op Hollands zolder,
vindt u in ’t Westen op de kaart
al eeuwenlang de Blauwe Reigerpolder:
de Noord en ’t Kruis en ’t Zuid van Hugowaard.

Een hele poos gelee lag hier een binnenzee
met ouwe, blauwe zeeklei op de bodem.
Hier zwom de Batavier, hier dronk hij gerstebier,
En had hij een heil’ge eik voor al zijn goden.

Golven gaven gave, goede gronden
waar de Waarder energiek begon.
Door het vuur vanaf de eerste stonde
kwam er welvaart tot aan de horizon.

We weten ’t al lang: Westfriezen zijn niet bang
Dat kreeg de Graaf van Holland in de gaten.
Hij dacht: “Ik sla ze neer!” Maar in ’t bevroren meer
heeft Willem II zijn leven moeten laten.

Een Amsterdamse heer had plannen met het meer.
Dat is driehonderdvijftig jaar geleden.
En zie: in vier jaar zeg was al het water weg.
Daar lag de grond als basis voor het heden.

De Blauwe Reiger vloog, hoog in een fraaie boog,
naast korenaren in ’t gemeentewapen.
Met vooruitstrevendheid is in de loop der tijd
een fonkelnieuw Heerhugowaard geschapen.

In het land van koeien en van schapen
vlucht de Blauwe Reiger naar de kant,
want de draglines in ’t gemeentewapen
happen gretig in ’t Hugowaardse land.

Het oude dorp verdween, toen Molleman verscheen.
Hij stak meteen de handen uit de mouwen.
Door veler energie voor tuin en industrie
blijft Hugowaard met vaart aan welvaart bouwen.

We vieren samen feest om al wat is geweest.
Een goede toekomst ligt voor velen open.
En komt er zorg of last; één ding staat spijkervast:
Nooit laten wij de Waard meer onderlopen!!

In het Noorden, hoog op Hollands zolder,
wordt een stip steeds groter op de kaart,
want daar groeit en bloeit een mooie polder:
het voortreffelijke dorp Heerhugowaard!

Lees verder

• Stad van de Zon