Zwarte Piet wordt moderner en schoorsteenpiet

De tegenstanders van Zwarte Piet hebben een protestgolf in gang gezet die het uiterlijk van het maatje van Sinterklaas lijkt te gaan veranderen. De rechter bepaalde dat de Zwarte Pieten discriminerend zijn en dat de burgemeester van Amsterdam in 2013 geen vergunning voor de intocht oude stijl had mogen geven. Burgemeester Van der Laan ging tegen dat vonnis in hoger beroep, maar besloot tevens Zwarte Piet voor Amsterdam te moderniseren: hij wordt schoorsteenpiet.

Rechter en burgemeester van Amsterdam

De bezwaarmakers bevochten voor de rechter hun gelijk. Zwarte Piet moest af van zijn negatieve stereotypering van de zwarte mens. Daarom vochten ze de vergunning aan die de burgemeester van Amsterdam voor de intocht in de stad had afgegeven. De rechter oordeelde dat de afgifte van de vergunning in strijd was met het recht op privéleven, zoals geformuleerd in het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens. De old-school Zwarte Piet brak in het privé leven van negers in Amsterdam in. Als een bruine oma door een peutertje Zwarte Piet wordt genoemd dringt de figuur van Zwarte Piet op een negatieve manier haar privéleven binnen.

Beroep tegen vonnis

Na Sinterklaas 2013

Burgemeester Eberhard van der Laan moest de vergunningverlening van 2013 opnieuw gaan bekijken, volgens de rechter in 2014. Hij en Amsterdam lieten het er niet bij zitten. Amsterdam ging in beroep tegen het vonnis over de Sinterklaasintocht van 2013. Vanwege het discriminerende karakter van de Pieten had de burgemeester geen vergunning voor de intocht mogen verlenen. Tegen dat vonnis ging de hoofdstad in beroep. Tegelijk bepaalde Amsterdam in augustus 2014 dat Zwarte Piet er moderner uit ging zien.

Zwarte Piet wordt Schoorsteenpiet

Zwarte Piet verandert in de jaren na 2013. De oude vertrouwde zwarte knecht verdwijnt in Amsterdam van het toneel. Die Zwarte Piet is te stereotype, is duidelijk geworden na alle discussie over Pieterbaas. Hij blijft deels zwart. Dat deel van het uiterlijk is te verklaren door het roet van de schoorsteen. De veranderingen worden geleidelijk ingevoerd. Piet moet wel een vermomming houden en daar draagt de zwarte schmink aan bij. Die kleur heeft niets te maken met de afstamming van negers en het koloniale verleden. Zwarte Piet wordt Schoorsteenpiet.

Televisie

Ook de nationale intocht op televisie gaat na 2013 veranderen. Het Sinterklaascomité overlegt daarover met de NTR. Het moet een Sinterklaasfeest worden voor iedereen. Dit zal via de weg der geleidelijkheid worden ingevoerd, in 2017 zal Zwarte Piet er, in ieder geval in Amsterdam bij de intocht, anders uitzien. Ook vinden velen dat er niet rigoureus moet worden ingegrepen in een Nederlandse traditie.

Piet zonder oorringen

De veranderingen van Zwarte Piet waren voor 2014 al ingezet. In Amsterdam draagt hij al geen oorringen en het is al jaren niet meer de onderdanige knecht maar een mondige manager, assistent, grappenmaker, specialist. De verandering van 2014 gaat weer een stapje verder. Hoofdzaak is dat Zwarte Piet wordt ontdaan van zijn negroïde stereotypering.

Eberhard van der Laan

3 juli 2014

Burgemeester Eberhard van der Laan meent dat er door de rechter een verkeerd toetsingskader is gebruikt voor zijn uitspraak op 3 juli 2014. Ook vindt Van der Laan dat de discussie over Zwarte Piet niet juridisch moet worden uitgevochten maar dat daar een maatschappelijke discussie over moet gaan.

Zedenmeester

De gemeentelijke verordening mag alleen eisen stellen aan een vergunning als de openbare orde en veiligheid in het geding is. De rechter heeft veel breder getoetst en als die lijn wordt doorgetrokken krijgt de vergunningverlener, in dit geval de burgemeester, een heel andere rol bij het stellen van de eisen aan evenementen. Hij moet dan in de inhoud van het evenement duiken. Eberhardt van der Laan vreest dat dit een rol van zedenmeester gaat worden en daar past hij voor. Als die lijn doorgetrokken wordt dan moet hij ook paal en perk gaan stellen aan de schamele kledij van de deelnemers aan de Canal Parade tijdens de Gay Pride. Ook daar zijn mensen die geschokt zijn bij wat ze langs zien varen.

Orde en veiligheid

Van der Laan vindt het niet wenselijk dat hij zich met de kledingvoorschriften van welk evenement dan ook moet gaan bezighouden. Het gaat hem en de gemeente om de orde en veiligheid. De Amsterdamse burgemeester vindt ook dat een nationale rechter zich moet buigen over een nationaal evenement zoals het Sinterklaasfeest.

Pietengilde

Het Pietengilde meent dat Zwarte Piet niets te maken heeft met racisme. Het gilde gaat ook in hoger beroep tegen de uitspraak van de Amsterdamse rechtbank. Het Pietengilde is een jong gilde. Het werd in mei 2014 opgericht door Marc Giling. Hij speelt zelf Sinterklaas in Heerhugowaard en weet daarmee als geen ander hoe weinig racistisch Zwarte Piet is. Hij wil niet dat de Zwarte Pieten uit gemaakt worden voor racisten of dat ze verworden tot een raciale karikatuur. Slavernij is niet aan de orde. Zwarte Piet is een nar die kerk en staat belachelijk maakt. Het gilde is opgericht om in de hele discussie ook Zwarte Piet zelf een stem te geven. Het gilde vertegenwoordigt honderden vrijwillige Zwarte Pieten. De kosten van een rechtszaak wil het Pietengilde ophalen met crowdfunding.

Het Pietengilde vreest dat er na Amsterdam in meer plaatsen in het land bezwaar gemaakt gaat worden tegen de traditionele intocht.

Ice Bucket Challenge

26 augustus 2014

Op 26 augustus 2014 doen Sint en Piet in Amsterdam mee aan de ice bucket challenge, die aandacht vraagt voor de ziekte ALS en geld ophaalt voor onderzoek. Ze laten zich dapper overgieten met ijswater. Ze waren uitgedaagd door burgemeester Van der Laan.

In diezelfde tijd, nog maanden voor pakjesavond, zijn de winkels in rep en roer over de bestelling van pakpapier. Mogen daar nog wel Zwarte Pietjes op staan, is de vraag. Veel winkelbedrijven zeggen dat ze aanpassingen gaan doen, maar welke dat zijn wordt nog niet duidelijk. De Hema zou al hebben besloten geen pakpapier met Zwarte Piet erop te gebruiken. De social media ontploffen zowat van de verontwaardiging. Er wordt zelfs getwitterd: "Een volk dat voor zeurallochtonen zwicht, zal meer dan Zwarte Piet verliezen."

Gouden Pieten

Albert Heijn en Bart Smit willen geen onderdeel van de zwartepietendiscussie worden. Ze melden eind augustus 2014 hun eventuele aanpassingen nog niet. De Bijenkorf in Amsterdam gaat ook voor het Sinterklaasfeest van 2014 de klimmende Pieten weer in de winkel hangen. Ook deze winkel meldt dat het uiterlijk van de Pieten zal worden aangepast en in 2015 wordt duidelijk hoe dat zal worden. De Bijenkorf Pieten krijgen een gouden snoet.

Hoger beroep

16 oktober 2014

Op 16 oktober 2014 houdt de Raad van State zitting in het hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank van Amsterdam over Zwarte Piet. Het is de bedoeling de hoogste bestuursrechter van Nederland ruim voor Sinterklaas een uitspraak doet.

De uitspraak volgt half november 2014: de rechtbank van Amsterdam had burgemeester Eberhard van der Laan niet op de vingers mogen tikken over Zwarte Piet, zegt de Raad van State. De burgemeester hoeft niet te kijken naar eventuele racistische trekken van Zwarte Piet bij het verlenen van de intochtvergunning. De hoogste bestuursrechter van het land heeft gesproken.

België

In België blijft Zwarte Piet als vanouds, met kroeshaar, oorringen en rode lippen. Het Sint-Niklaasgenootschap, dat zetelt in Sint-Niklaas, ziet 'geen enkele reden' om het uiterlijk of de status van Zwarte Piet te veranderen. Vlaanderen volgt de discussie in Nederland 'met verbijstering.'

Verenigde Naties: Geef de Pieten kleur

Augustus 2015

De Verenigde Naties mengen zich in de discussie. Als het aan de VN ligt, dan hebben we het meeste van de Zwarte Piet zoals we die nu kennen wel gezien. Dat moet anders, meent de VN, want zij vindt er discriminatie aan kleven. Daarom moet de overheid er iets tegen doen. De VN onderzocht het kinderfeest en het fenomeen van de zwarte knecht en bracht daar eind augustus 2015 een rapport over uit.

Daarin staat dat de kenmerken van Zwarte Piet zijn gekoppeld aan het slavernijverleden van Nederland. Geef de Pieten kleur, is het VN-advies. Het is aan de Nederlandse overheid wat ze met het VN-advies gaat doen.

Kleurpieten

2015 en later

In de jaren na 2014 werden de kleurpieten, stroopwafelpieten en kaaspieten geïntroduceerd. Zij deden hun pietenwerk samen met Zwarte Pieten, bruine Pieten en roetveegpieten.

Lees verder

• Zwarte Piet voor de rechter? - aangifte
• Zwarte Piet zonder oorringen - cosmetische aanpassingen
• Wild Geraas - Sinterklaasriten in wintertijd