De zwarte pieten discussie: Waar komt zwarte piet vandaan?

Elk jaar laait de zwarte pieten discussie weer flink op. Grote groepen binnen de samenleving worstelen met meningsverschillen; moet zwarte piet nou zwart blijven of krijgt zwarte piet kleur op zijn gezicht? Ook bedrijven hebben er veel moeite mee, waar kiezen ze dit jaar voor? Het lijkt wel alsof ze het nooit goed kunnen doen. Interessant in deze discussie is de oorsprong van Zwarte Piet. Waar komt Zwarte Piet vandaan, komt het voort uit de slavernij of heeft dit er niks mee te maken?

Geschiedenis

Voor 1850 had Sinterklaas geen helper, er bestond toen nog geen Zwarte Piet. In 1850 introduceerde de schrijver van het leesboek 'Sint Nicolaas en zijn Knecht', Jan Schenkman voor het eerst de gekleurde knecht. Daarnaast bedacht Schenkman tevens de intocht en de stoomboot. In het boek had de knecht echter nog geen naam. Later, in 1859 is er voor het eerst in een artikel een naam gekoppeld aan de zwarte vrind, namelijk 'Pieter'. Vanaf 1895 veranderde dit in Zwarte Piet.

In de 20e eeuw is het idee tot stand gekomen dat Sinterklaas meer helpers kon gebruiken, zo zijn de verschillende Zwarte Pieten ontstaan. Bij de eerste officiële intocht van Sinterklaas in Amsterdam (in 1934) waren er zes Zwarte Pieten aanwezig, dit waren zes Surinaamse matrozen van een schip die daar in de haven lag. Sindsdien is Sinterklaas vergezeld met meerdere Pieten om zich heen, die tegenwoordig allemaal hun eigen taak hebben,

Verschillende verklaringen

Over de herkomst van Zwarte Piet zijn de meningen verdeeld. Feitelijke documenten zijn niet bekend maar er zijn verschillende verklaringen:

• Oorspronkelijk is hij een schoorsteenveger die roetvegen van de schoorsteen op zijn gezicht heeft
• Er wordt beweert dat hij een demon is die door heiligen gedwongen wordt om goede daden te verrichten
• Hij zou een voorchristelijke god zijn die zich moest onderwerpen aan de Heilige Sint
• Hij zou de zwarte slaaf genaamd Piter zijn uit Ethiopië die door Sint Nicolaas bevrijd zou zijn van de slavenmarkt

Een suggestie die gemaakt is, namelijk dat er een link werd gelegd tussen Zwarte Piet en een Saraceen is door John Helsloot ontkracht.

Ontstaan van de zwarte pieten discussie

Terug bij de zwarte pieten discussie valt op te merken dat deze discussie in de tweede helft van de twintigste eeuw al op gang is gekomen. Hierbij werd zowel de zwarte kleur als de 'maatschappelijk positie' ter discussie gesteld. Het zou discriminerend en aanstootgevend zijn. In 1981 werd de eerste actie op touw gezet vanuit de Surinaams-Nederlandse gemeenschap. De gemeenschap startte de actie 'Sinterklaas vieren zonder Zwarte Piet'. Vervolgens pleitte in 1986 de beweging 'Suriname Links' zonder succes voor een sinterklaasfeest zonder Zwarte Piet. Ook werd er in de jaren tachtig op de Nederlandse televisie door Sinterklaas gevraagd aan Zwarte Piet om de roede niet meer te gebruiken, normaal te gaan praten en zich niet meer dommig te gedragen.

Al in de jaren negentig pleite het actiecomité 'Zwarte Piet is Zwart Verdriet' ervoor om Zwarte Piet voortaan met verschillende kleuren door het leven te laten gaan, maar dit sloeg niet aan. Wel werden de typerende gouden oorringen vanaf dat moment weggelaten. In 1997 zorgde een actie waarbij er alleen maar bonte pieten zouden meelopen bij de intocht in de Bijlmermeer voor negatieve reacties. Zo ontstond er weer meer steun voor het behoud van Zwarte Piet.

In 2013 mengde Verene Shepherd van de Verenigde Naties zich in de discussie. Ze betitelde de figuur van Zwarte Piet als racistisch. Uiteindelijk bleek dat Shepherd niet namens de Verenigde Naties had mogen spreken over dit onderwerp.
In juli 2014 heeft de rechtbank van Amsterdam geoordeeld dat Zwarte Piet een negatieve stereotypering is van zwarte mensen.

Conclusie

De discussie laait ieder jaar weer flink op. Vanuit de oorsprong van Zwarte Piet valt op te merken dat er zeker een koppeling gemaakt kan worden met de slavernij maar echt keiharde bewijzen zijn er niet. Wel blijkt dat de discussie al jaren bestaat en dat de onderlinge spanningen van alle tijden zijn. Zwarte Piet veranderen zal dus ook wel niet over één nacht ijs gaan …