Vermeende antisemitische teksten in Evangelie naar Matteüs

Er wordt beweerd dat het antisemitisme haar oorsprong heeft in het Nieuwe Testament. Zo schrijft Uri Yosef dat een toenemend aantal christelijke geleerden concluderen dat de wortels van het antisemitisme binnen de christelijke wereldgemeenschap uiteindelijk te vinden is in het Nieuwe Testament.(¹) Het Nieuwe Testament wordt gezien als een bron van antisemitisme die iedere keer weer opborrelt en harten en geesten van mensen voedt met anti-Joodse sentimenten.

Matteüs: 'Een afschuwelijk antisemitisch geschrift'

Door sommige mensen wordt het Evangelie naar Matteüs 'een afschuwelijk antisemitisch geschrift' (²) genoemd, waar Joden voor van alles en nog wat worden uitgemaakt. Om welke teksten uit het evangelie volgens Matteüs zou het gaan?

Vermeenden antisemitische teksten in Matteüs

Het zou gaan om de verzen:

Matteüs 3:7;
Matteüs 12:34;
Matteüs 15:3-9;
Matteüs 15:12-14;
Matteüs 16:6;
Matteüs 19:3-9;
Matteüs 19:28;
Matteüs 22:18;
Matteüs 23:13-36;
Matteüs 23:38;
Matteüs 26:59-68;
Matteüs 27:1-26;
Matteüs 27:62-66;
Matteüs 28:4; en
Matteüs 28:11-15.

Het Evangelie naar Mattheüs

Het Evangelie naar Matteüs is één van de vier evangeliën in het Nieuwe Testament. De andere drie zijn Markus, Lukas en Johannes.

Datering/ontstaan

Vooral vrijzinnige en liberale theologen en veel moderne bijbelwetenschappers dateren Matteüs rond 70-80 na Christus. Meer behoudende theologen argumenteren dat het evangelie reeds vóór de vernietiging van Jeruzalem zijn huidige vorm heeft gekregen en zij vermoeden een opschriftstelling tussen 60 en 65 na Christus, of zelfs eerder in 40 n. Chr. De theoloog B.J.E. van Noort beargumenteert in zijn studie De vastheid van het gesproken Woord op overtuigende wijze, dat het evangelie van Matteüs, evenals Lucas en Johannes, is geschreven in het jaar 30 na Chr.(3) Hij baseert zich hierbij op nieuwe taalkundige analyse van de nieuwtestamentische geschriften, gepaard met kennis betreffende schrijfmethoden en stenografie in de Romeinse tijd.

Auteur

Het evangelie wordt volgens de traditie toegeschreven aan Matteüs. Matteüs was naar eigen zeggen een tollenaar (Matteüs 10:3), een belastingontvanger voor de Romeinen, die later een apostel van Jezus Christus werd. De roeping van Mattheüs staat zonder opsmuk vermeld in Matteüs 9:9:

"Toen Jezus van daar verderging, zag hij bij het tolhuis een man zitten die Matteüs heette, en hij zei tegen hem: 'Volg mij.' Hij stond op en volgde hem."

Tollenaars stonden vanwege het feit dat ze geld inden voor de Romeinen, de bezettende macht, in laag aanzien. Des te verwonderlijker is de uitverkiezing door Jezus, die er dit over zegt: "Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars" (Matteüs 9:13).

In de evangeliën Marcus en Lucas wordt hij Levi genoemd (Marcus 2:14; Lucas 5:27).

Inhoud

Dit evangelie heeft aanzienlijk meer verwijzingen naar de Tenach dan de andere evangeliën. Dit geschrift benadrukt dat Jezus de beloofde Joodse Messias is, de Zoon van David in wie de wetten van Mozes en de woorden van de profeten, tot volle betekenis komen (Mattheüs 5:17). Mattheüs probeert bovenal aan te tonen dat Jezus de in de oudtestamentische geschriften aangekondigde Messias is.

Een belangrijk deel van dit evangelie is de zogeheten 'Bergrede' (hoofdstukken 5-7). Vanaf een hoge heuvel spreekt Jezus zijn Messiaanse troonrede uit. In de acht zaligsprekingen somt hij de kenmerken op van de bugers van het koningkrijk van God, waarvan Jezus koning is. Jezus doet dit op een berg net zoals Mozes de Tien Geboden op een berg ontving, omdat hij met iets nieuws kwam: hij prees de mensen gelukkig. Hij kwam met een blijde boodschap. Een nieuw wenkend perspectief. Ook leert hij de mensen bidden met het bekende 'Onze Vader'.

De weeklachten in Matteüs 23, gebracht met een mengeling van boosheid en droefheid, vormen de tegenhangers van de zaligsprekingen, waarmee Jezus zijn onderwijs begon.

Het Evangelie naar Matteüs wordt wel het meest gestructureerde evangelie genoemd.(4) Het geschrift groepeert de leringen en het werk van Jezus in groepen van vijf, drie en zeven. De basisstructuur van Matteüs valt uiteen in vijf grote redevoeringen:

De Bergrede (5-7)
De roeping en uitzending der apostelen (10)
Gelijkenissen over het koninkrijk van de hemel (13)
Onderricht aan de leerlingen (18)
Eschatologische redevoering (23-25)

Al deze onderdelen eindigen ongeveer met dezelfde zin, luidende: " Toen Jezus deze rede had uitgesproken ..." (Matteüs 7:28; 11:1; 13:53; 19:1; 26:1).

Vermeende antisemitische teksten in het Evangelie naar Matteüs

Hieronder volgt een opsomming van de vermeende anti-Joodse teksten in het Evangelie naar Matteüs.

Bijbeltekst	Inhoud
Matteüs 3:7	7 Toen hij zag dat veel farizeeën en sadduceeën op zijn doop afkwamen, zei hij tegen hen: ‘Addergebroed, wie heeft jullie wijsgemaakt dat je veilig bent voor het komende oordeel?
Matteüs 12:34	34 Addergebroed! Hoe kunt u iets goeds zeggen terwijl u zelf slecht bent? Waar het hart vol van is, daar loopt de mond van over.
Matteüs 15:3-9	Hij gaf hun ten antwoord: ‘En waarom overtreedt u het gebod van God, alleen om uw eigen traditie in stand te houden? 4 Want God heeft gezegd: “Toon eerbied voor uw vader en moeder,” en ook: “Wie zijn vader of moeder vervloekt, moet ter dood gebracht worden.” 5 Maar u leert: “Wie tegen zijn vader of moeder zegt: ‘Alles wat van mij is en voor u van nut had kunnen zijn, bestem ik tot offergave,’ 6 die hoeft zijn ouders geen eerbied te tonen.” Zo ontkracht u het woord van God uit eerbied voor uw eigen traditie. 7 Huichelaars, wat is Jesaja’s profetie toch toepasselijk op u: 8 “Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart is ver van mij; 9 tevergeefs vereren ze mij, want ze onderwijzen hun eigen leer, voorschriften van mensen.”’
Matteüs 15:12-14	12 Daarop kwamen de leerlingen bij hem en zeiden: ‘Weet u dat de farizeeën uw uitspraak gehoord hebben en dat ze die stuitend vinden?’ 13 Hij antwoordde: ‘Elke plant die niet door mijn hemelse Vader is geplant, zal met wortel en al worden uitgerukt. 14 Laat ze toch, die blinde blindengeleiders! Als de ene blinde de andere leidt, vallen ze samen in een kuil.’
Matteüs 16:6	6 Dus toen Jezus tegen hen zei: ‘Wees terdege op je hoede voor de zuurdesem van de farizeeën en de sadduceeën,’
Matteüs 19:3-9	3 Toen kwamen er farizeeën op hem af om hem op de proef te stellen. Ze vroegen: ‘Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten?’ 4 Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt?’ 5 En hij vervolgde: ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden; 6 ze zijn dan niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ 7 Toen vroegen ze hem: ‘Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een scheidingsbrief te geven en haar zo te verstoten?’ 8 Hij antwoordde: ‘Omdat u harteloos en koppig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest. 9 Ik zeg u: wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, tenzij er sprake was van een ongeoorloofde verbintenis.’
Matteüs 19:28	28 Jezus zei tegen hen: ‘Ik verzeker jullie: wanneer de tijd aanbreekt dat alles vernieuwd wordt, wanneer de Mensenzoon in zijn majesteit zal zetelen op zijn troon, zullen ook jullie die mij gevolgd zijn plaatsnemen op de twaalf tronen en rechtspreken over de twaalf stammen van Israël.
Matteüs 22:18	18 Maar Jezus had hun boze opzet door en zei: ‘Waarom stelt u me op de proef, huichelaars?
Matteüs 23:13-36	13 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie versperren de mensen de toegang tot het koninkrijk van de hemel. Jullie gaan er zelf niet binnen, maar laten ook degenen die er willen binnengaan niet toe. 14 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie verslinden de huizen van de weduwen en zeggen voor de schijn lange gebeden op. Over jullie zal strenger worden geoordeeld dan over anderen.’ 15 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie bereizen landen en zeeën om één enkele proseliet te winnen, en wanneer je hem eenmaal voor je gewonnen hebt, wordt hij dankzij jullie tot een hellekind in het kwadraat. 16 Wee jullie, blinde leiders, jullie zeggen: “Wanneer iemand zweert bij de tempel, is dat niet geldig. Alleen wie zweert bij het goud van de tempel, is aan die eed gebonden.” 17 Dwaas zijn jullie en blind, wat is nu van meer waarde: het goud of de tempel die het goud geheiligd heeft? 18 Zo zeggen jullie ook: “Wanneer iemand zweert bij het altaar, is dat niet geldig. Alleen wie zweert bij de offergave die daarop ligt, is aan die eed gebonden.” 19 Blind zijn jullie, wat is nu van meer waarde: de offergave of het altaar dat de offergave heiligt? 20 Wie dus zweert bij het altaar, zweert daarbij en bij alles wat daarop ligt. 21 En wie zweert bij de tempel, zweert daarbij en bij degene die hem bewoont. 22 En wie zweert bij de hemel, zweert bij de troon van God en bij hem die daarop gezeten is. 23 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie geven tienden van munt, dille en komijn, maar veronachtzamen wat in de wet zwaarder weegt: recht, barmhartigheid en trouw, terwijl men het een zou moeten doen zonder het andere te laten. 24 Blinde leiders zijn jullie, die uit hun drank de muggen ziften, maar een kameel wegslikken. 25 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, de buitenkant van bekers en schalen spoelen jullie af, maar de binnenkant blijft vol roofzucht en onmatigheid. 26 Blinde farizeeër, spoel eerst de binnenkant van de beker om, dan wordt de buitenkant vanzelf ook schoon. 27 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie lijken op witgepleisterde graven, die er vanbuiten wel fraai uitzien, maar vol liggen met doodsbeenderen en andere onreinheden. 28 Zo lijken ook jullie voor de mensen uiterlijk op rechtvaardigen, terwijl jullie innerlijk vol huichelarij en wetsverachting zijn. 29 Wee jullie, schriftgeleerden en farizeeën, huichelaars, jullie bouwen grafmonumenten voor de profeten en versieren de graven van de rechtvaardigen, 30 en jullie zeggen: “Als wij geleefd hadden in de tijd van onze voorouders, zouden wij ons niet zoals zij schuldig hebben gemaakt aan de moord op de profeten.” 31 Daarmee erkennen jullie zelf dat jullie kinderen zijn van hen die de profeten vermoord hebben. 32 Maak de maat van jullie voorouders dan maar vol! 33 Slangen zijn jullie, addergebroed, hoe denken jullie te kunnen ontkomen aan een veroordeling tot de Gehenna? 34 Dat is de reden waarom ik profeten en wijzen en schriftgeleerden naar jullie zal sturen. Jullie zullen sommigen van hen doden, kruisigen zelfs, en anderen in jullie synagogen geselen en van stad tot stad vervolgen. 35 Al het onschuldige bloed dat op aarde is vergoten zal jullie worden aangerekend, vanaf het bloed van Abel, de rechtvaardige, tot het bloed van Zecharja, de zoon van Berechja, die jullie vermoord hebben tussen het heiligdom en het brandofferaltaar. 36 Ik verzeker jullie: op deze generatie zal dit alles neerkomen.
Matteüs 23:38	Jullie stad wordt eenzaam aan haar lot overgelaten. 39 Ik verzeker jullie: vanaf nu zullen jullie mij niet meer zien, tot de tijd dat je zult zeggen: “Gezegend hij die komt in de naam van de Heer!”’
Matteüs 26:59-68	Het Sanhedrin, uit een encyclopedie van 1883 / Bron: Unknown author, Wikimedia Commons (Publiek domein) 59 De hogepriesters en het hele Sanhedrin probeerden een valse getuigenverklaring tegen Jezus te laten afleggen op grond waarvan ze hem ter dood zouden kunnen veroordelen, 60 maar ze vonden er geen, hoewel zich vele valse getuigen meldden. Ten slotte meldden er zich twee 61 die zeiden: ‘Die man heeft gezegd: “Ik kan de tempel van God afbreken en in drie dagen weer opbouwen.”’ 62 De hogepriester stond op en vroeg hem: ‘Waarom antwoordt u niet? U hoort toch wat deze getuigen zeggen?’ 63 Maar Jezus bleef zwijgen. De hogepriester zei: ‘Ik bezweer u bij de levende God, zeg ons of u de messias bent, de Zoon van God.’ 64 Jezus antwoordde: ‘U zegt het. Maar ik zeg tegen u allen hier: vanaf nu zult u de Mensenzoon zien zitten aan de rechterhand van de Machtige en hem zien komen op de wolken van de hemel.’ 65 Hierop scheurde de hogepriester zijn kleren en hij riep uit: ‘Hij heeft God gelasterd! Waarvoor hebben we nog getuigen nodig? Nu hebt u met eigen oren gehoord hoe hij God lastert. 66 Wat denkt u?’ Ze antwoordden: ‘Hij is schuldig en verdient de doodstraf!’ 67 Daarop spuwden ze hem in het gezicht en sloegen hem. Anderen stompten hem 68 en zeiden: ‘Profeteer dan maar eens voor ons, messias, wie is het die je geslagen heeft?’
Matteüs 27:1-26	1 De volgende ochtend vroeg namen alle hogepriesters met de oudsten van het volk het besluit Jezus ter dood te brengen. 2 Nadat ze hem geboeid hadden, leidden ze hem weg en leverden hem over aan Pilatus, de prefect. 3 Toen Judas, die hem had uitgeleverd, zag dat Jezus ter dood veroordeeld was, kreeg hij berouw. Hij bracht de dertig zilverstukken naar de hogepriesters en oudsten terug 4 en zei: ‘Ik heb een zonde begaan door een onschuldige uit te leveren.’ Maar zij zeiden: ‘Wat gaat ons dat aan? Zie dat zelf maar op te lossen!’ 5 Toen smeet hij de zilverstukken de tempel in, vluchtte weg en verhing zich. 6 De hogepriesters verzamelden de zilverstukken en zeiden tegen elkaar: ‘We mogen ze niet bij de tempelschat voegen, aangezien het bloedgeld is.’ 7 Na ampel beraad kochten ze er de akker van de pottenbakker mee, die dan als begraafplaats voor vreemdelingen kon dienen. 8 Daarom heet die akker tot op de dag van vandaag de Bloedakker. 9 Zo ging in vervulling wat gezegd is door de profeet Jeremia: ‘En ze verzamelden de dertig zilverstukken, het bedrag waarop hij geschat was en dat ze hadden bepaald met de zonen van Israël, 10 en ze betaalden er de akker van de pottenbakker mee, zoals de Heer mij had opgedragen.’ 11 Toen Jezus voor de prefect stond, stelde deze hem de vraag: ‘Bent u de koning van de Joden?’ Jezus zei: ‘U zegt het.’ 12 Maar op de beschuldigingen die de hogepriesters en oudsten tegen hem inbrachten, antwoordde hij niet één keer. 13 Daarop zei Pilatus tegen hem: ‘Hoort u niet wat deze getuigen allemaal tegen u inbrengen?’ 14 Hij gaf op geen enkele beschuldiging enig weerwoord, wat de prefect zeer verwonderde. 15 Nu had de prefect de gewoonte om op elk pesachfeest één gevangene vrij te laten, en die door het volk te laten kiezen. 16 Er zat toen een beruchte gevangene vast, die Jezus Barabbas genoemd werd. 17 En dus vroeg Pilatus hun, toen ze daar waren samengestroomd: ‘Wie wilt u dat ik vrijlaat, Jezus Barabbas of Jezus die de messias wordt genoemd?’ 18 Hij wist namelijk dat ze hem uit afgunst hadden uitgeleverd. 19 Terwijl hij op de rechterstoel zat, werd hem een boodschap van zijn vrouw gebracht: ‘Laat je niet in met die rechtvaardige! Om hem heb ik namelijk vannacht in een droom veel moeten doorstaan.’ 20 Ondertussen haalden de hogepriesters en de oudsten het volk over: ze moesten om Barabbas vragen, en Jezus laten doden. 21 Weer nam de prefect het woord en hij vroeg opnieuw: ‘Wie van de twee wilt u dat ik vrijlaat?’ ‘Barabbas!’ riepen ze. 22 Pilatus vroeg hun: ‘Wat moet ik dan doen met Jezus die de messias wordt genoemd?’ Allen antwoordden: ‘Aan het kruis met hem!’ 23 Hij vroeg: ‘Wat heeft hij dan misdaan?’ Maar ze schreeuwden alleen maar harder: ‘Aan het kruis met hem!’ 24 Toen Pilatus inzag dat zijn tussenkomst nergens toe leidde, dat het er integendeel naar uit zag dat men in opstand zou komen, liet hij water brengen, waste ten overstaan van de menigte zijn handen en zei: ‘Ik ben onschuldig aan de dood van deze man. Zie het zelf maar op te lossen.’ 25 En heel het volk antwoordde: ‘Laat zijn bloed óns dan maar worden aangerekend, en onze kinderen!’ 26 Daarop liet Pilatus Barabbas vrij, maar Jezus leverde hij uit om gekruisigd te worden, nadat hij hem eerst nog had laten geselen.
Matteüs 27:62-66	62 De volgende dag, dus na de voorbereidingsdag, gingen de hogepriesters en de farizeeën samen naar Pilatus. 63 Ze zeiden tegen hem: ‘Heer, het schoot ons te binnen dat die bedrieger, toen hij nog leefde, gezegd heeft: “Na drie dagen zal ik uit de dood opstaan.” 64 Geeft u alstublieft bevel om het graf tot de derde dag te bewaken, anders komen zijn leerlingen hem heimelijk weghalen en zullen ze tegen het volk zeggen: “Hij is opgestaan uit de dood,” en die laatste leugen zal nog erger zijn dan de eerste.’ 65 Pilatus antwoordde: ‘U kunt bewaking krijgen. Ga nu en regel het zo goed als u kunt.’ 66 Ze gingen erheen en beveiligden het graf door het te verzegelen en er bewakers voor te zetten.
Matteüs 28:4	4 De bewakers beefden van angst en vielen als dood neer.
Matteüs 28:11-15	11 Terwijl de vrouwen onderweg waren, gingen enkele van de bewakers naar de stad. Daar vertelden ze de hogepriesters alles wat er gebeurd was. 12 Die vergaderden met de oudsten en besloten de soldaten een flinke som geld te geven 13 en hun op te dragen: ‘Zeg maar: “Zijn leerlingen zijn ’s nachts gekomen en hebben hem heimelijk weggehaald terwijl wij sliepen.” 14 En mocht dit de prefect ter ore komen, dan zullen wij hem wel bepraten en ervoor zorgen dat jullie buiten schot blijven.’ 15 Ze namen het geld aan en deden zoals hun was opgedragen. En tot op de dag van vandaag doet dit verhaal onder de Joden de ronde.

Noten:

Uri Yosef: The Anti-Jewish New Testament; http://www.messiahtruth.com/anti.html
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28738-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-mattheus.html
B.J.E. van Noort: De vastheid van het gesproken Woord; Teologia, Dordrecht 2004.
The Gospel According to St Matthew; http://www.hope-aurora.org/docs/Matt/MatthewIntro.pdf (voor de laatyste keer geraadpleegd op 23 augustus 2010)

© 2010 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.

Gerelateerde artikelen

De Goede Herder en het verloren schaap: Bijbelse metaforenIn de Bijbel worden verschillende beelden gebruikt om de betekenis van het leven en het werk van Jezus te duiden. Een va…

Bijbelse spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingenDe Bijbel is het meest vertaalde boek uit onze taal. Door de jaren heen zijn er in Nederland veel bijbelvertalingen vers…

De gelijkenis van de verloren zoon: Lucas 15 vers 29De oudste zoon in de gelijkenis van de verloren zoon valt in de slachtofferrol. Het is een houding die lijkt op het jamm…

Abelard's Sic et NonSic et Non, vertaald betekent het Ja en Nee. Deze tekst gaat over een nieuwe benadering betreffende voorkomende contradi…

Joodse identiteit Messiaanse Joden: waarom deze behouden?Joodse identiteit Messiaanse Joden: waarom Joodse identiteit behouden? Messiaanse Joden, ook wel Messiasbelijdende Joden…

Matteüs 27:25: Zijn bloed kome over ons, Matteüs anti-Joods?In Matteüs 27:25 staan de bekende woorden: 'Zijn bloed kome over ons en over onze kinderen!' Deze woorden hebben in het…

Bronnen en referenties

Inleidingsfoto: Unsplash, Pixabay
B.J.E. van Noort: De vastheid van het gesproken Woord; Teologia, Dordrecht 2004.
De Nieuwe Bijbelvertaling [NBV]
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/28738-joodse-visie-anti-joodse-teksten-in-evangelie-naar-mattheus.html
The Gospel According to St Matthew; http://www.hope-aurora.org/docs/Matt/MatthewIntro.pdf (voor de laatyste keer geraadpleegd op 23 augustus 2010)
Uri Yosef: The Anti-Jewish New Testament; http://www.messiahtruth.com/anti.html
Afbeelding bron 1: Unknown author, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 16-05-2023
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Religie
Bronnen en referenties: 7

Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.