De Nag Hammadi geschriften

In 1945 werd in het plaatsje Nag Hammadi een vondst gedaan die een wereldwijde schokgolf gaf onder menig Rooms katholieke gelovige. Eens te meer werd duidelijk hoe kerkgeleerden en kerkschrijvers in de loop der eeuwen de Bijbel zo dusdanig hadden herschreven en 'verbeterd' dat van de oorspronkelijke uitspraken van Jezus Christus weinig juistheden meer staan in de Bijbel.

Wat zijn de Nag Hammadi geschriften?

We tellen het jaar 1945. Terwijl de WO II op zijn einde is gekomen, wordt in december nabij het Egyptische plaatsje Nag Hammadi een wonderlijke ontdekking gedaan. Nag Hammadi ligt vlak bij de eerste stroming van de opper-Nijl.

Een boer met de naam Muhammad Ali is op zoek naar vruchtbare grond om over zijn akker heen te verdelen. Met behulp van een kruiwagen en grote rieten manden, schept hij de vruchtbare grond in de manden. Daarbij stuit hij plotseling op een grote aarden kruik. De boer weet dat hij zich op de grond bevindt van een ontzettend oud kerkhof. Maar het kerkhof is al sinds tijden niet meer in gebruik. In de buurt bevindt zich ook een hele oude ruïne van een klooster uit de tweede of derde eeuw na Christus.

Muhammad graaft de kruik verder uit en legt het voorlopig aan de kant om het aan het einde van zijn werkdag te kunnen ophalen. Zijn intuïtie verteld hem dat er iets in de kruik zit. Maar hij durft de kruik in eerste instantie niet open te maken, omdat hij bang is dat er misschien wel een jinn (Arabisch voor kwade geest) in zit. Dus gooit hij de kruik later stuk. Tot zijn verbazing bevinden er zich een aantal oude boeken in de kruik.

Muhammad had al snel door dat de geschriften iets met het christelijke geloof te maken moesten hebben, en daarom hechtte hij er in eerste instantie geen waarde aan. Hij had zelfs al enkele papyri in de haard opgestookt. Maar later ontdekte Muhammad en zijn vrienden dat er wel handelswaarde op deze boeken zat op de zwarte markt van Egyptische antiquiteiten. En zo werden ze ook langzaam maar zeker bekend in de Westerse wereld.

De inhoud van de oude boeken

In totaal vormen de Nag Hammadi geschriften 13 handgeschreven papyrusrollen in leren banden en 52 verzen. De gevonden teksten dateren uit de 1e tot 4e eeuw en zijn in het Koptisch geschreven. Maar sommige geschriften zijn zelfs al te dateren van 50 na Christus. De teksten kwamen uiteindelijk terecht in het Koptisch Museum in Cairo, waar ze nog steeds zijn. Sinds 1977 zijn de teksten als gevolg van een Engelse vertaling bekend geworden bij het publiek. Maar in 1995 komt de eerste Nederlandse vertaling daarvan pas uit.

Wat staat er precies in de geschriften?

De Nag Hammadi geschriften zijn vroegchristelijke geschriften. Dat wil zeggen dat de geschriften afstammen van de eerste christenen, nog vóór de oprichting van de Rooms katholieke kerk.

In 367 schreef de bisschop van Alexandrië, bisschop Athanasius, een zogenoemde paasbrief waarin hij iedereen opriep om geschriften die niet behoorde tot het Nieuwe Testament, ingesteld door de Rooms katholieke kerk, te vernietigen. De geschriften die gevonden zijn in Nag Hammadi zijn sindsdien dus apocriefe geschriften. Dat betekend dat ze dus niet langer werden erkend door Rooms katholieke kerk. Misschien zijn de Nag Hammadi geschriften wel ooit verborgen omdat men bang was voor de vernietiging van deze teksten. Maar de waarheid daarover zullen we helaas nooit te weten komen.

Ook al zijn de geschriften na 1700 in het verborgene te hebben gezeten in een hele slechte staat, ze zijn gelukkig wel voor een deel bewaard gebleven. De meeste teksten van de Nag Hammadi geschriften stonden onder redactie van gnostici (gnosis is het Griekse woord voor kennis/inzicht). Er zijn ook enkele hermetische geschriften en een fragment uit De Republiek van de Griekse filosoof Plato bewaard gebleven. In hoofdlijnen kunnen we stellen dat de geschriften bestaan uit:

• Geschriften over Jezus Christus
• Geschriften over Hermes Trismegistus
• Scheppingsmythen
• Verlossingsteksten
• Openbaringen

Geschriften over Jezus Christus

In onder meer Het Evangelie van de waarheid, het Evangelie van Thomas, het Evangelie van Phillipus, de Verhandeling over de Ziel, een geheim boek van Jacobus, de Openbaring van Paulus en in het Evangelie van Maria Magdalena etc. wordt uitvoerig gesproken over het leven en de uitspraken van Jezus Christus. Sommige van deze geschriften zijn van ongekende waarde omdat geleerden denken dat ze al uit 50 na Christus stammen en daarmee dus ouder zijn dan de vier Bijbelse evangeliën in het Nieuwe Testament en zelfs nog ouder dan de brieven van Paulus.

Vooral de rol van Maria Magdalena in het leven van Jezus Christus en de christelijke visie over vrouwen in die tijd is opzienbarend omdat het huidige christendom vrouwen juist op de achtergrond stelt, terwijl de vroegchristelijke geschriften spreken van een absolute gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Deze ontdekking is ongekend en geeft daardoor een hele andere beeldvorming over het leven rondom Jezus Christus.

Het Evangelie van Thomas is bekend geworden dankzij het feit dat er uitspraken van Jezus christus in staan die hij aan zijn toehoorders gedaan zou hebben. De uitspraken van Jezus Christus zijn zeer opmerkelijk omdat het getuigd van een enorme geestelijke helderheid. Ook zijn mensenkennis en inzicht in de menselijke psyche is van zeer hoog niveau.

In de Bijbel staan vaak uitspraken van Jezus die vaag zijn en die op verschillende wijzen kunnen worden geïnterpreteerd. Echter, door het lezen van zijn oorspronkelijke uitspraken in de Nag Hammadi geschriften, worden zijn uitspraken nu duidelijk en begrijpbaar. Het is dan ook niet vreemd dat er veel interesse is voor deze geschriften door christelijke gelovigen.

Geschriften over Hermes Trismegistus

Wie was deze Hermes Trismegistus (dat in het Nederlands ‘De driewerf grootste’ betekent)?
Hermes staat gelijk aan de Egyptische god Thot of Theuth die bekent geworden is door afbeeldingen van een mens met een ibiskop. Hij is een van de Goden die zou heersen over geleerden en schrijvers. Hermes werd later een priestergeleerde die in de tijd van Mozes zou hebben geleefd. Hij zou ook talloze boeken hebben geschreven (bijna 40.000) over alle geheimen van de wetenschap en religie.

Scheppingsmythen

Scheppingsmythen zijn verhalen over het ontstaan van de aarde en zijn bewoners, zo ook het ontstaan van het universum. In de Nag Hammadi geschriften zijn daarover zes verhalen bewaard gebleven:

• Het geheime boek van Johannes
• De oorsprong van de wereld
• Het wezen van de machten
• Het Heilige boek van de Grote, Onzichtbare Geest
• Eugnostus de Gezegende of Wijsheid van Jezus Christus
• Drievoudige Verhandeling

Het woordje ‘evangelie’ betekent letterlijk ‘goed bericht’. De Nag Hammadi geschriften zijn dan ook voor menig gelovige een verrijking over het leven van Jezus Christus en een innerlijke verdieping in hun christelijke geloof.