Sifra en Pua, twee Hebreeuwse vroedvrouwen (Exodus 1: 15-21)

In de Bijbel staat het verhaal van de twee moedige vroedvrouwen Sifra en Pua. In het Bijbelboek Exodus staat hun verhaal opgetekend. Deze twee vroedvrouwen kregen van de farao de opdracht om alle Hebreeuwse jongetjes te doden. Maar dat deden ze niet. Moedig weerstonden ze de opdracht van de machtige heerser van het Egyptische rijk. Door hun dappere optreden hebben ze het leven van veel Hebreeuwse jongetjes gered. God beloonde hen voor hun dappere daad om het bevel van de farao te weerstaan.

De Israëlieten in Egypte

Aan het eind van het Bijbelboek Genesis wordt verteld hoe de familie van Jozef naar Egypte ging. Jozef was door zijn broers naar Egypte verkocht. Daar kwamen de dromen van Jozef uit. Hij werd onderkoning en zijn broers knielden voor hem neer toen ze bij hem voedsel gingen kopen. Om de familie veilig te stellen verhuisde de gehele clan van Jakob naar Israël. Jaren gingen voorbij en de nakomelingen van Israël breidden zich uit. Het werd van een overzichtelijke familie een groot volk. De leider van Egypte, de farao, zag daar een risico in. Hij zei tegen zijn volk: 'Zie, het volk der Israëlieten is groter en talrijker dan wij. Welnu, laten wij met beleid tegen hen optreden, opdat zij zich niet vermenigvuldigen en zich – als wij in ​oorlog​ komen – bij onze tegenstanders aansluiten, tegen ons strijden en uit het land wegtrekken' (Exodus 1: 9-10). De Israëlieten werden tot dwangarbeid gedwongen. Ze werden de slaven van de farao en kregen de opdracht de voorraadsteden Pitom en Raämses te bouwen.

Het verhaal van Sifra en Pua in Exodus 1

Helaas had de zware slavendienst niet het gewenste resultaat voor de farao. 'Maar hoe meer men hen onderdrukte, des te meer vermenigvuldigden zij zich en breidden zij zich uit, zodat men bevreesd werd voor de Israëlieten' (Exodus 1: 12). De Egyptenaren werden bang voor de Israëlieten. Dan nam de farao een afschuwelijke beslissing. Hij wilde dat de vroedvrouwen de Israëlitische jongetjes meteen na hun geboorte ombrengen.

Een dwaze opdracht van de farao

De rabbijnen beweren dat farao op advies van zijn raadgevers tot het besluit kwam om de jongetjes te doden. Dit was geen wijs advies, stellen de rabbijnen. Het doden van de meisjes zou effectiever geweest zijn. Als er geen vrouwen zijn, waar zullen de mannen dan vrouwen vandaan halen? Eén vrouw kan niet met twee mannen trouwen, maar één man kan met tien of honderd vrouwen trouwen! Van koning Salomo staat vermeld dat hij wel duizend vrouwen had (1 Koningen 11:3). Het waren dwaze adviseurs die de farao deze raad gaven. De rabbijnen verbinden deze dwaasheid met een tekst uit Jesaja: 'Louter onverstandigen zijn de vorsten van Soan, de wijste raadslieden van ​farao​ – een dwaze raad. Hoe kunt gij tot ​farao​ zeggen: Ik ben een wijze, een zoon der koningen uit de voortijd? Waar zijn zij dan, uw wijzen? Laten zij het u toch bekend maken, opdat men wete, wat de Here der heerscharen over ​Egypte​ besloten heeft' (Jesaja 19:11) (Ex. Rabbah, loc. Cit.).

De betekenis van de namen van de vroedvrouwen Sifra en Pua

De twee vroedvrouwen die in het verhaal voorkomen worden bij name genoemd. Dat is bijzonder. De naam van de farao, de machthebber van Egypte blijft onvermeld. De namen van de vroedvrouwen doen er toe. Zij hebben door hun daad de levens van vele jongetjes gered. Hun naam mag niet vergeten worden. De naam van de eerste genoemde vroedvrouw is Sifra. De naam Sifra betekent schoonheid. De naam Pua betekent schittering.

Hebreeuwse vroedvrouwen

De Nieuwe Bijbelvertaling noemt Sifra en Pua Hebreeuwse vroedvrouwen. Dat betekent dat ze dus Israëlische vroedvrouwen zijn. In de grondtaal is dit niet zo duidelijk, want behalve de vertaling 'Hebreeuwse vroedvrouwen' zou men ook 'vroedvrouwen voor de Hebreeuwse vrouwen' kunnen vertalen. De laatste optie, 'vroedvrouwen voor de Hebreeuwse vrouwen', klinkt wat logischer. De farao zou van Egyptische vroedvrouwen die voor de Israëlieten werken meer medewerking kunnen verwachten, dan van Hebreeuwse vroedvrouwen. Voor alle vroedvrouwen is het een afschuwelijke opdracht, maar voor Hebreeuwse vroedvrouwen des te meer omdat het om jongetjes van hun eigen volk gaat. Van Hebreeuwse vroedvrouwen zou eerder verzet tegen deze gruwelijke opdracht verwacht worden.

Het aantal vroedvrouwen

De Israëlieten waren in die tijd een vruchtbaar volk. Er staat dat zij uitermate talrijk waren en dat het hele land Egypte met hen vervuld werd (Exodus 1:7). De vraag komt dan naar boven of deze twee vroedvrouwen wel voldoende zijn om zoveel vrouwen te kunnen helpen bij de bevalling. De meeste commentaren bieden daarop een eenvoudig antwoord. Er waren in feite veel meer verloskundigen. Sommige schattingen lopen op tot wel 500. Sifra en Pua waren de vroedvrouwen die leiding gaven aan de andere verloskundigen, en daarom waren zij het tot wie de farao sprak.

Of toch maar twee vroedvrouwen?

De rabbijnse geleerde Rashi gaat ervan uit dat twee vroedvrouwen voldoende zijn voor het hele Hebreeuwse volk. Hij spreekt alleen over Sifra en Pua. Volgens hem hadden de Hebreeuwse vrouwen helemaal niet meer verloskundigen nodig. Dit baseert hij op wat de vroedvrouwen farao antwoorden op zijn verwijt dat zij de jongetjes laten leven: 'De Hebreeuwse vrouwen zijn niet als de Egyptische; zij zijn sterk: voordat een vroedvrouw bij haar komt, hebben zij al gebaard' (Exodus 1: 19). Rashi gaat ervan uit dat dit niet een verzonnen excuus van de verloskundigen was, omdat de farao hun bewering met gemak had kunnen verifiëren.

De Hebreeuwse vrouwen zijn sterk

Sifra en Pua verdedigen zich tegen het verwijt van de farao dat ze de jongetjes laten leven door te zeggen dat de Hebreeuwse vrouwen zijn niet als de Egyptische; zij zijn sterk: voordat een vroedvrouw bij haar komt, hebben zij al gebaard (Exodus 1: 19). 'Zij zijn sterk' wordt door andere vertalers ook wel eens vertaald naar 'Zij zijn sterk als dieren'. Sifra en Pua vertelden de farao dat de Hebreeuwse vrouwen sterk zijn als de dieren. Zij hebben geen hulp van een mens nodig bij het baren van kinderen. Het Israëlitische volk is door Gods zegen een krachtig volk dat tegen de verdrukking in groeit. De vroedvrouwen hebben daar weinig aan toe te voegen. De farao accepteert hun verweer.

Sifra en Pua worden door God beloond

De geschiedenis in Exodus vertelt dat God de verloskundigen beloonde omdat ze Hem vreesden: 'En God deed de vroedvrouwen wél; het volk vermenigvuldigde zich en werd zeer talrijk. En daar de vroedvrouwen God vreesden, gaf Hij haar ieder een gezin' (Exodus 1: 20-21). Spreuken 31 vers 30 sluit hier naadloos bij aan: 'een vrouw die de Here vreest, die is te prijzen'. Vrouwen werden soms vroedvrouw omdat ze zelf geen kinderen konden krijgen. God beloont hun moedig optreden. Deze twee verloskundigen krijgen ieder een eigen gezin.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

De Engelse emeritus opperrabbijn Jonathan Sacks (1948) prijst deze twee vroedvrouwen om hun burgerlijke ongehoorzaamheid. Zij gaan dapper in tegen de opdracht van de farao. Een opdracht die niets minder is dan een 'misdaad tegen de menselijkheid'. Er zijn misdaden waarbij de bewering 'Ik volgde een bevel op' geen geldig verweer is. De opdracht van de farao was zo'n bevel. Sifra en Pua gaan er tegen in. Zo zijn ze twee heldinnen, voorbeelden van menselijkheid.