Het Lullusfeest: een volksfeest ter ere van Sint Lullus

Elk jaar omstreeks de sterfdag van Sint Lullus op 16 oktober vindt er in Hersfeld in Duitsland een feest plaats, dat jaarlijks door 500.000 mensen wordt bezocht. Het Lullusfeest is het oudste nog bestaande kerkelijke feest van Duitsland en eigenlijk ook van de wereld. Het feest heeft vanaf zijn ontstaan bijna elk jaar plaatsgevonden met uitzondering van enkele jaren dat het feest vanwege oorlogen niet door kon gaan. In 2012 werd de elfhonderdzestigste verjaardag van het feest gevierd. Wat wordt er precies gevierd en hoe is het feest ontstaan?

• Ontstaan van het Lullusfeest
• Sint Lullus sterft in Hersfeld
• Translatio van Lullus
• Sint Lullus zijn succesvolle strategie
• Onderdelen van het Lullusfeest
• Jaarmarkt
• Lullusvuur
• De viering van het volksfeest in de 21e eeuw

Ontstaan van het Lullusfeest

Jaarlijks wordt er in oktober in Bad Hersfeld, het oudste nog bestaande kerkelijk feest ter wereld gevierd. Hoe is dit feest ontstaan?

Sint Lullus sterft in Hersfeld

Sint Lullus heeft op de plek waar Sint Sturmius ooit in de wildernis, in de periode 736 tot en met 742 na Christus, een aantal hutten had gebouwd, een benedictijnenklooster gesticht. Die plek, het latere Hersfeld, werd uiteindelijk door Sturmi verlaten. Sturmi ging naar Bonifatius om hem te vragen of hij de juiste plek voor een klooster gevonden had. Deze adviseerde hem om verder te zoeken omdat de plek te dicht bij de vijandige Saksen zou liggen en te gevaarlijk zou zijn. Bonifatius was bang dat Sturmi en zijn mannen daar afgeslacht zouden worden. Uiteindelijk vond Sturmi na goddelijke inspiratie de juiste plek bij Fulda. Later lukte het koning Karel de Grote om de Saksen uit het gebied weg te krijgen of om ze te bekeren. In 769 was het gebied als veilig te beschouwen en ging Lullus zich daar vestigen. Sinds die tijd is Lullus bezig geweest om in Hersfeld een abdij van de grond te krijgen. Zijn inspanningen werden beloond door Karel de Grote die de abdij uitriep tot Rijksabdij in 775. Lullus had een groot gedeelte van zijn leven aan die abdij gewijd en op 16 oktober 786 stierf hij te Hersfeld waar hij ook werd begraven. Hersfeld is gesticht op een plek waar de rivieren de Geisa, Haune en Fulda samen komen.

Translatio van Lullus

Op 7 april werd de nieuwe Karolingische zuilenbasiliek gewijd en op die dag werd ook Sint Lullus heilig verklaard. In datzelfde jaar op 16 oktober, de sterfdag van Sint Lullus vond de Translatio plaats. Translatio wil zeggen dat de relieken van de heilige Lullus van zijn oorspronkelijk begraafplaats werden verplaatst naar de nieuwe basiliek. De herbegrafenis van Lullus zijn stoffelijk overschot ging gepaard met een processie en vuur. Zo ontstond er een jaarlijks terugkerend kerkelijk feest en kwamen er vele gelovigen en pelgrims op af. Elk jaar op 16 oktober werden de gelovigen en pelgrims door de hele stad bijeengeroepen. Vanaf 1038 werd er een bel, de zogenaamde lullusbel, geluid om de gelovigen op te roepen.

Sint Lullus zijn succesvolle strategie

Lullus zijn grootste prestatie is dat hij het werk van Bonifatius heeft afgemaakt voor wat betreft de hervorming van de Frankische kerk. Waar Bonifatius zich vooral had gericht tot Rome om dat voor elkaar te krijgen, gebruikte Lullus een hele andere strategie. Lullus zorgde ervoor dat hij een goed contact had met de Frankische koningen.

Onderdelen van het Lullusfeest

Het Lullusfeest bestaat uit verschillende onderdelen zoals een jaarmarkt en het Lullusvuur dat ontstoken wordt.

Jaarmarkt

De vele pelgrims die de basiliek kwamen bezoeken, moesten verzorgd worden en zo kwam het waarschijnlijk dat er een soort jaarmarkt ontstond. Op het publiek kwamen verkopers, marktkramers en artiesten af. Deze aantrekkingskracht op de pelgrims heeft de stad groot gemaakt. De markt werd sinds die tijd, op een enkele uitzondering na, vanwege bijzondere omstandigheden zoals een oorlog, elk jaar gehouden. Vanaf 1373 duurde de markt van maandagmiddag 12.00 tot donderdagnacht 1.00. Gedurende die periode hoefde er geen belastingen te worden betaald over alles wat er op de jaarmarkt verkocht werd. Dit noemde men de Lullusvrijheid. Tegenwoordig duurt de markt tot en met zondag.

Lullusvuur

Het vuur en de houten hut zijn terug te voeren op de tijd van het kerkfeest. De pelgrims die geen onderkomen hadden kunnen vinden konden zich aan het vuur warmen en bij de hut eten en verzorging krijgen. Vanaf de jaren twintig worden bij het aansteken van het vuur allerlei spreuken uitgesproken. Het vuur blijft net zo lang branden als dat de jaarmarkt duurt. Volgens een oud bijgeloof zou het doven van het vuur gedurende het feest en het te laat aansteken van het vuur als gevolg hebben dat het feest voortaan in Fulda gevierd zal gaan worden. Deze gedacht is terug te voeren op de ruzie tussen Sint Lullus en Sint Sturmi over de begraafplaats van de botten van de heilige Bonifatius. De botten zijn uiteindelijk in Fulda terecht gekomen.

De viering van het volksfeest in de 21e eeuw

Het feest begint normaal gesproken op een maandag hoewel de fakkeloptocht meestal de zondagavond voor het feest al wordt gehouden. Gedurende een week in oktober rond 16 oktober worden er diverse activiteiten georganiseerd waaronder een kermis en een jaarmarkt. Het feest heeft zijn eigen website waar het jaarlijkse programma gevolgd kan worden. De afgelopen jaren had het feest ook aantrekkingskracht op criminelen en waren er de laatste jaren gewelddadige incidenten.