Het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil en zijn betekenis

Iemand die in het hol van de leeuw gaat, neemt een groot risico. Daniël nam een risico toen hij trouw bleef aan zijn geloof en bleef bidden tot zijn God voor het open venster. Terwijl koning Darius juist een wet had uitgevaardigd die verbood om tot iemand anders te bidden dan tot de koning zelf. Daniël wordt opgepakt en als straf wordt hij in de leeuwenkuil geworpen. Dit verhaal uit de Bijbel is zorgvuldig geconstrueerd. De moed van Daniël om trouw te blijven aan waar hij in gelooft, trouw te blijven aan wat voor hem belangrijk was, heeft velen geïnspireerd, onder andere Martin Luther King en Mahatma Gandhi.

Het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil

Daniël is op jeugdige leeftijd meegenomen van Jeruzalem naar Babylon. De Babyloniërs hadden de stad Jeruzalem onderworpen en namen de inwoners mee als ballingen naar Babel. Daniël komt daar aan het hof van de koning te werken. Hij is succesvol. Zo zelfs, dat zijn collega's, de rijksbestuurders, jaloers op hem worden. Ze kunnen het niet hebben dat Daniël met kop en schouders boven hen uitsteekt. Toen koning Darius overwoog om Daniël over het hele koninkrijk aan te stellen, verzonnen ze een list.

De list: aanbid alleen de koning

Speculerend op de ijdelheid van de koning Darius van Babel weten de bestuurders van het rijk hem zover te krijgen dat hij een gebod uitschrijft dat alleen hij een maand lang aanbeden mag worden. De koning zal een maand lang een soort god zijn. Tot een ander bidden werd die maand ten strengste verboden. Wie dat toch deed kon de doodstraf verwachten. De bestuurders van het rijk gaan ervan uit dat Daniël trouw blijft aan de God van Israël. Zo kunnen ze hem misschien uit de weg ruimen.

Daniël blijft trouw

Daniël aarzelt niet om af te zien van zijn gebeden tot de God van Israël. Hij doet het ook niet in het verborgene om zichzelf te beschermen. Voor het openstaande venster met zijn blik op Jeruzalem bidt Daniël tot zijn Heer. Driemaal daags volhardt Daniël in het gebed. Zijn jaloerse collega's gaan naar de koning en klagen Daniël aan. De koning probeert Daniël nog te redden, maar tevergeefs. Te laat merkt koning Darius dat hij in de val van zijn eigen ijdelheid is gelopen. Er is geen uitweg meer. Een uitzondering maken op een wet van Meden en Perzen kon absoluut niet.

Daniël in de leeuwenkuil

Toen gaf de koning het bevel om Daniël in de leeuwenkuil te werpen. Die nacht kon de koning de slaap niet vatten. Bij het ochtendgloren ging hij naar de kuil en riep: ‘Daniël, dienaar van de levende God, heeft uw God, die u zo vasthoudend dient, u van de leeuwen kunnen redden?’ Tot zijn verassing gaf Daniël antwoord. Zijn God had hem beschermd. Daarop liet de koning Daniël uit de leeuwenkuil halen en gaf hij bevel om de mannen die Daniël beschuldigd hadden in de leeuwenkuil werpen. Koning Darius erkent dat God Daniël trouw is gebleven. De koning laat een bevelschrift schrijven dat over heel zijn koninkrijk moet worden verspreid: 'Hierbij beveel ik dat iedereen in het machtsgebied van mijn koninkrijk eerbiedig ontzag moet tonen voor de God van Daniël. Want hij is de levende God die bestaat in eeuwigheid. Zijn koningschap gaat nooit te gronde en zijn heerschappij is zonder einde. Hij redt en bevrijdt, geeft tekenen en doet wonderen in de hemel en op aarde; hij heeft Daniël uit de klauwen van de leeuwen gered.’ (Daniël 6:27-28).

De structuur van het verhaal uit Daniël 6

Het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil staat beschreven in het Bijbelboek Daniël, hoofdstuk 6. Het is een zorgvuldig geconstrueerd verhaal. Het verhaal is opgebouwd als een chiasme. Een chiasme is een literaire stijlvorm, waarbij als het ware het rijmschema ABB'A' structuur geeft aan het verhaal. In deze structuur horen de elementen A bij elkaar, de elementen B en de elementen C, enzovoort. Het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil is opgebouwd uit vier elementen die bij elkaar horen. De structuur is dan ABCDD'C'B'A'.

De structuur van verhaal van Daniël in de leeuwenkuil (Daniël 6)

De betekenis van het verhaal: God redt

Een klassiek verhaal als dat van Daniël in de leeuwenkuil kan op meerder manieren van betekenis zijn. Een mogelijkheid is bijvoorbeeld om te kijken welk woord in de tekst van dit verhaal veel voorkomt. Dan blijkt dat in dit verhaal 'bevrijden/redden' een belangrijk thema is. Koning Darius zegt van de God van Daniël dat 'Hij redt en bevrijdt' (Daniël 6:28). De woorden bevrijden of redden komen voor in vers: 15, 17, 21 en 28 (2x). Door dit verhaal wil de schrijver laten zien dat God redt en bevrijdt.

De betekenis van het verhaal: Daniëls standvastigheid

Het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil laat zich lezen als een verhaal van iemand die trouw is aan zijn eigen overtuiging. Daniël is standvastig. Hij laat zich niet door onrechtvaardige wetten de les lezen. Er zijn voor hem hogere waarden dan de wetten van de politiek. Daniël verzet zich tegen de wet van de koning door gewoon door te gaan met bidden zoals hij altijd deed. Terwijl de wet van de koning hem dat verbood. Daniëls verzet is geweldloos en openbaar. Hij schaamt zich niet voor zijn overtuiging. Voor het open venster gaat hij door met zijn gebed, drie maal per dag. Die standvastigheid van Daniël heeft veel mensen geïnspireerd.

Martin Luther King over Daniël

De Amerikaanse predikant Martin Luther King (1929-1968) streed tegen de rassenscheiding in de Verenigde Staten. Hij werd bekend om zijn geweldloze verzet tegen de discriminatie van mensen vanwege hun huidskleur. Op 16 april 1963 schreef Martin Luther King vanuit de Birmingham gevangenis een open brief waarin hij het zijn geweldloze verzet tegen de rassenscheiding verdedigde. In deze brief haalt King een verhaal uit het boek Daniël aan. Het is het verhaal uit Daniël 3 waarin de drie vrienden van Daniël, Sadrach, Meschach en Abednego, weigeren de wet van koning Nebukadnezar te volgen om voor zijn beeld buigen en het te aanbidden. Voor hen gold een belangrijker wet. Een hogere waarde maakte dat zij ongehoorzaam waren aan de wet van de koning. Zo was Daniël ook ongehoorzaam aan de wet van de koning en werd hij in de leeuwenkuil geworpen. De drie vrienden worden vanwege hun standvastigheid in een vurige oven gegooid. Voor Martin Luther King zijn deze verhalen een voorbeeld van persoonlijk geloof en verzet tegen onrechtvaardige wetten, politieke onderdrukking en sociale uitbuiting. Daniël weigert zich te conformeren aan de wetten van de koning of het politieke systeem. Ook is hij bereidt de consequenties daarvan, het lijden, te aanvaarden. Dit laat volgens Martin Luther King zien dat op die manier de onrechtvaardigheid van de wetten en het politiek systeem ontmaskerd wordt.

Mahatma Gandhi over Daniël

De Indiase strijder tegen de Engelse onderdrukking Mahatma Gandhi (1869-1948) was een voorstander van geweldloos verzet. Gandhi voelde zich aangesproken door het geweldloze verzet van Daniël om de wet van koning Darius op te volgen. De kernboodschap van het verhaal van Daniël in de leeuwenkuil was voor Gandhi te vinden in de verzen 10 en 11. Mahatma Gandhi werd door het voorbeeld van Daniël bevestigd in zijn overtuiging dat actief geweldloos verzet de manier is om onrecht aan de kaak te stellen.

Lees verder

• Thema GemeenteGroeiGroepen 2020-2021 'Durf Daniel te zijn'