Waarom schiep God dieren?

Een vraag die in het leven van elke christen vroeg of laat wel een rol lijkt te spelen is de vraag naar de zin van het leven en de zin van de gehele schepping. Voor sommigen roept dit ook de vraag op waarom er dieren zijn en hoe we ons zouden moeten verhouden tot dieren. Het antwoord op deze vragen is veelzijdig, met name door de zondeval, de zondvloed en door het verwachte herstel van de schepping.

• Het scheppingsverhaal
• De zondeval
• Offers
• De zondvloed
• Het verwachte herstel van de schepping
• Waarom God de dieren schiep

Het scheppingsverhaal

Genesis 2:18-20 is de enige tekst in de Bijbel die direct beschrijft waarom God de dieren schiep: "En de HERE God zeide: Het is niet goed, dat de mens alleen zij. Ik zal hem een hulp maken, die bij hem past. En de HERE God formeerde uit de aardbodem al het gedierte des velds en al het gevogelte des hemels. Ook bracht Hij het tot de mens, om te zien hoe deze het noemen zou; en zoals de mens elk levend wezen noemen zou, zo zou het heten. En de mens gaf namen aan al het vee, aan het gevogelte des hemels en aan al het gedierte des velds, maar voor zichzelf vond hij geen hulp." (NBG 1951).

Op basis van deze tekst kan men twee dingen zeggen over de redenen waarom dieren geschapen werden. De eerste is dat het niet goed was dat Adam alleen was. De tweede is dat God de dieren maakte omdat Adam een hulp nodig had, vermoedelijk bij zijn opdracht om de tuin te onderhouden (Gen. 2:15). Het maken van de dieren loste de problemen echter niet op. Adam vond namelijk geen hulp voor zichzelf en was in die zin nog steeds alleen.

Ondanks dat Adam onder de dieren geen hulp vond hebben mensen veel manieren gevonden waarop dieren een hulp kunnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn:

1. Honden (speurhonden, waakhonden, blindengeleidehonden, therapiehonden)
2. Paarden en ezels (voor vervoer en transport)
3. Ossen (in landbouw)
4. Dolfijnen (bij dolfijntherapie voor mensen met verschillende soorten handicaps)
5. Huisdieren voor gezelschap, met name voor eenzame mensen

Over de bovenstaande zaken moet gezegd worden dat de zaken waarmee dieren ons helpen allen van doen hebben met de gevolgen van de zondeval. Zo is het door de zondeval dat men land moet verbouwen (Gen. 3:17-19) en moeten werken. Ook is de zondeval de reden dat er ziekten en handicaps zijn en dat mensen zich eenzaam kunnen voelen. Men zou om die reden enerzijds kunnen stellen dat dieren niet voor bovenstaande zaken geschapen zijn. Anderzijds zou men kunnen stellen dat God de zondeval voorzag en ook voorzag dat de mens dieren nodig zou hebben als hulp bij veel zaken.

De zondeval

Nadat Adam en Eva van de verboden vrucht aten realiseerden zij zich dat zij naakt waren. Om die reden besloten zij om kleding te maken van vijgenbladen die aan elkaar gehecht waren (Gen. 3:7). God besloot echter om andere kleding voor hen te maken, namelijk van dierenvellen, en om hen daarmee te kleden (Gen. 3:21).

Hiermee kregen dieren een compleet nieuwe functie. Hun vellen konden als kleding dienen. Dit klinkt misschien als vanzelfsprekend, maar bij het lezen van dit verhaal is het goed om stil te staan bij het feit dat Adam en Eva nog nooit een dier hadden hoeven doden. De dieren waren voorheen hun partners. Het gesprek dat zij met de slang hadden is zelfs een reden om te vermoeden dat zij ook wel eens met andere dieren spraken. De zondeval verdraaide echter de relatie tussen mens en dier. Dieren waren geen partners meer, maar kregen functies waarbij zij moesten sterven om de mens te verzorgen.

Offers

Een andere nieuwe functie is te zien in het verhaal over Kaïn en Abel, dat te vinden is in Genesis 4. Daar wordt verteld dat beide broers besloten om offers te brengen aan God. Het verhaal vertelt niet waarom zij dat deden, maar vertelt wel wat zij offerden. Kaïn, die landbouwer was, offerde van de vruchten van de aarde. Abel, die schaapherder was, offerde het vet van (een van) de eerstelingen van zijn schapen. Op Abels offer sloeg God acht, op dat van Kaïn niet.

Het is niet duidelijk hoe het gebeurd is, maar al heel snel kregen dieren de functie van offerande. Ook hier moesten dieren sterven, niet om de mensen warm te houden, maar om de relatie tussen de mens en God in stand te houden. Later zou deze functie in de Israëlische wet worden vastgelegd, waarbij het Israëlische volk instructies kreeg over welke dieren in welke situaties op welke manieren geofferd moesten worden.

De zondvloed

Na de zondvloed zei God een aantal dingen tegen Noach. Eén van die dingen is dat alles dat zich roerde (vogels, vissen en landdieren) Noach tot voedsel zou dienen, zoals het groene kruid dat al eerder deed (Gen. 9:2-3). Hiermee kregen dieren wederom een nieuwe functie. Naast dat hun huiden als kleding konden dienen zouden dieren als voedsel gaan dienen voor de mens. Ook hier moesten de dieren sterven in hun functie om de mens te verzorgen.

Het verwachte herstel van de schepping

Een functie van een hele andere aard komen we tegen in de profetieën van Jesaja over het duizendjarig rijk. Alle dieren zullen in die tijd volgens de profeet vredig met elkaar samenleven. Ook de dieren die eerder elkaars vijand waren. Hiernaast leven ze in die tijd ook in vrede met de mensen (Jes. 11:1-10). Jesaja geeft hier een voorbeeld van: "dan zal een zuigeling bij het hol van een adder spelen en naar het nest van een giftige slang zal een gespeend kind zijn hand uitstrekken." (Jes. 11:8). De slang (die de mens liet vallen in de zonde en daarmee de grootste vijand van de mens was) zal geen mens kwaad meer doen en de mens zal geen angst meer hebben voor de slang.

Met dit voorbeeld is weinig gezegd over de reden waarom er dieren zijn, of welke functie zij in het duizendjarig rijk zullen hebben. Het is echter wel de enige tekst over dieren die vertelt hoe mens en dier zich verhouden in een schepping waarin de zondeval geen rol meer speelt en Christus koning is. In die situatie speelt de zuigeling bij het hol van de adder. Dat kan betekenen dat mensen dieren zullen zien als speelkameraden en als gezelschap.

Waarom God de dieren schiep

Op basis van het bovenstaande kan men aannemen dat er verschillende redenen zijn waarom God dieren schiep. In de situatie van voor de zondeval waren dieren een hulp voor de mens, al is niet duidelijk hoe dat vorm kreeg. Dit is de enige reden waarvan letterlijk in de Bijbel staat dat dieren daarvoor geschapen zijn. Door de Bijbelse geschiedenis heen is echter te zien dat dieren meerdere nieuwe functies kregen, zo dienden dierenhuiden als kleding en dienden dieren als voedsel en als offers. Als men aanneemt dat God deze functies voorzag dan kan men de aanname doen dat dit ook redenen zijn geweest om de dieren te scheppen. In het duizendjarig rijk (en misschien ook in de eeuwigheid) lijken dieren (speel)kameraden te zijn van de mensen, al is ook hier niet precies duidelijk hoe dat vorm zal krijgen.