Syrië, bakermat van het christendom

Jezus werd volgens het evangelie zoals dat in de bijbel is beschreven geboren in Bethlehem (Judea) in de tijd dat Augustus keizer van Rome was. Hij groeide op in Nazareth (Galilea). Het gebied maakte in die tijd deel uit van de provincia Syrië van het Romeinse rijk. 66 n.Chr. brak een joodse opstand uit die eindigde met de verwoesting van Jeruzalem. De diaspora begon; het christendom was toen al wijd en zijd verspreid, in die begintijd vooral in het huidige Midden-Oosten. In de periode 132-135 vond de tweede opstand plaats onder leiding van Sjimon Bar Kochba. Daarna werd Judea ingelijfd bij de provincie Syria. Het nieuwe geheel kreeg de naam Syria Palestina. Al met al was in de eerste eeuwen de verbreiding van het christendom in het oosten, dat wil zeggen ook in Perzië, Turkmenistan, en tot in China en Japan toe, belangrijker dan in het westen waar weldra Rome het centrum werd. Het kerstevangelie, Lukas 2: “En het geschiedde in de dagen dat er een bevel uitging vanwege keizer Augustus, dat het gehele rijk moest worden ingeschreven. (…) toen Cyrenius het bewind over Syrië voerde. (…) Ook Jozef ging op van Galilea (…) naar Judea (…).”

Het Heilige Land, deel van de Romeinse provincie Syrië

Galilea en Judea, thans gelegen in Israël, maakten in de tijd van de geboorte van Jezus Christus deel uit van de provincia Syrië van het Romeinse Rijk, met als hoofdstad Antiochië. In 64 v.Chr. had de Romeinse generaal Pompeius het gebied, voorheen een onderdeel van het (Perzische) Seleusidische Rijk, veroverd en stichtte vervolgens de provincia Syria.

Jezus werd dus in zekere zin geboren in Syrië en groeide er op, daarom kan het 'bakermat van het christendom’ genoemd worden. Maar afgezien van de geboorte en het opgroeien van Christus kan Syrië ook anderszins zo genoemd worden. In Mattheus (h. 4) wordt vermeld dat “het gerucht van Hem [dat is Jezus Christus] doordrong tot in geheel Syrië” (waarbij we volgens wetenschappers in dit verband moeten denken aan het land tussen Damascus en de zee ten noorden van Galilea). Na Jezus’ dood en opstanding vluchtten veel van zijn volgelingen vanwege vervolging onder andere naar Damascus. Saulus van Tarsus, een vervolger van christenen, kwam op weg naar Damascus tot bekering en werd als Paulus een van de belangrijkste verspreiders van het Evangelie van Christus. Volgens Galaten (h. 1) predikte hij daarna spoedig “in de streken van Syrië en Cilicië “(Cilicië was een landstreek aan de Zuid-Oostkust van Klein-Azië waarvan Tarsus de hoofdstad was). Een centrale rol in die tijd van ’de vroege Kerk’ vervulde ook de stad Antiochië; het wordt veelvuldig genoemd in De Handelingen der Apostelen. Het was daar dat de volgelingen van Jezus Christus voor het eerst “christenen” werden genoemd. Vanuit die regio verkondigden Paulus, Petrus en andere apostelen verder het Evangelie in Klein-Azië (Turkije), Griekenland en ook verder in Europa.

Judea, Galilea en Idumea als vazalstaten van Rome

In diezelfde tijd van het ontstaan van de provincia Syria maakten de Romeinen ook een eind aan het bestaan van de zelfstandige Joodse staat der Hasmoneeën die bestaan had vanaf de Makkabese opstand in 167 v.Chr. Tot die staat behoorde toen Judea (hoofdstad Jeruzalem) waartoe ook Samaria gerekend werd, het zuidelijk daarvan gelegen Idumea (Edom) en het noordelijk van Judea gelegen Galilea, waar Jezus zou opgroeien. De Romeinen zetten in 37 v.Chr. een telg uit een vooraanstaand geslacht uit Edom op de troon in Judea: Herodus (ook wel Herodus I of Herodus de Grote genoemd). Deze werd in die tijd eveneens koning van Galilea. In de praktijk waren hij en zijn opvolgers vazalvorsten die regeerden bij de gratie van Rome. Het directe gezag in de regio werd uitgeoefend door Rome, via de gouverneur van Syrië.

Koning Herodus en zijn opvolgers

Herodus heeft vanwege de kindermoord in Bethlehem, zoals beschreven in de Bijbel, een uitgesproken slechte naam. Hij was ook volgens andere bronnen wreed, meedogenloos en ziekelijk achterdochtig; zijn eerste vrouw en drie van zijn zonen liet hij om het leven brengen.

In de loop der jaren vonden wisseling van machthebbers (nakomelingen van Herodus) en herindeling van hun gebieden plaats, al naar gelang de betrekkingen van de vorsten met de regerende Romeinse keizer en diens wensen en belangen. Rond 40 n.Chr. was een groot deel van Herodus' rijk weer bij Syrië gevoegd, onder direct gezag van Rome, zoals ook de rest van Palestina.

De Romeinse provincie Syrië-Palestina

In 66 n.Chr. begon de Joodse opstand die uitliep op de verwoesting in 70 n.Chr. van Jeruzalem door Romeinse legioenen onder aanvoering van Titus, de latere keizer. Voor de Joden begon de periode van de diaspora. Het christendom was toen al wijd en zijd verspreid. Judea was dus in 44 weer een Romeinse provincie geworden; ook Galilea werd tot die provincie gerekend. Het werd bestuurd door procuratoren. In de Handelingen der Apostelen wordt vermeld dat Paulus voor twee van hen terecht stond: Felix (52-60) en Festus (60-62). In de periode 70-135 werd Judea bestuurd door een Romeinse legatus Augusti (gouverneur van de keizer). In die periode brak de tweede Joodse opstand uit onder leiding van Sjimon Bar Kochba (132-135). Daarna werd Judea ingelijfd bij de provincia Syria. Het nieuwe geheel kreeg de naam Syria-Palestina, dat tot het eind van de vierde eeuw bestond.

Verbreiding van het evangelie van Christus

In de beleving van veel christenen, zeker in het Westen, is het Evangelie vanuit het Heilige land voornamelijk door Paulus en ook Petrus en hun medewerkers, via Klein-Azië verspreid naar Europa. Daar werd Rome het centrum van de Kerk. Bovendien verspreidde het christendom zich later via de koloniserende Europese landen naar de andere werelddelen, met name Noord- en Zuid-Amerika, Zuidelijk Afrika en Australië. Dat is ook waar. Maar het is slechts een deel van de waarheid. In die visie blijft buiten beschouwing dat het christendom in de eerste eeuwen van haar bestaan het meest prominent aanwezig was in het (Nabije) Oosten, in Syrië, Palestina, Klein-Azië en Mesopotamië. Dáár waren de belangrijkste christelijke centra. Veel christenen waren er ook in Perzië, Turkmenistan en verder weg, tot in China, India en Japan toe.

‘Het vergeten christendom’

Philip Jenkins stelt in zijn boek Het vergeten christendom (2011) dat eeuwenlang het christendom het meest dynamisch was in het Midden-Oosten. Oosterse steden als Antiochië, Edessa (hoofdstad van Osroene, Noord-Mesopotamië, het eerste christelijke koninkrijk op aarde), Nisibis (Zuidoost-Turkije) waren de trots van het christendom – waarbij Rome slechts een zwakke schaduw was. Christelijke gemeenschappen staken de grenzen over van het Oost- en West- Romeinse Rijk. Tot in de 10e eeuw overheerste trouwens de Byzantijnse Kerk het christendom (Byzantijnse of ook wel Oosters-Orthodoxe Kerk genoemd, met als centrum Constantinopel, het huidige Istanboel).

Hierbij dient niet vergeten te worden dat vanuit Egypte,waar het (koptische) christendom stevig gevestigd was en nog altijd belangrijk is, Syrische zendelingen via de Nijl ook Nubië bereikten (was van de 6e-15e eeuw een christelijk koninkrijk). Machtiger nog was Abessinië (Ethiopië) dat in de 4e eeuw een christelijk centrum had).

Lees verder

• Jeruzalem: stad van joden, christenen en moslims