God en goden beleven we door actieve hersengebieden

Niet door mensen te beantwoorden, bovennatuurlijke vragen over het heelal, leven en dood kunnen onbestemde, angstige gevoelens veroorzaken. Spirituele gevoelens en ervaringen kunnen hiermee gepaard gaan. Profeten als Mozes en Mohammed kregen visioenen die leidden tot algemene richtlijnen van normen en waarden. Geleerden, priesters, imams, goeroes etc. proberen uit te leggen hoe de leefregels precies moeten worden nageleefd. Afhankelijk van de cultuur kan dat op verschillende wijzen gebeuren. Neurologisch onderzoek toont aan dat hoe we een god of goden beleven veroorzaakt wordt door activiteit in bepaalde hersengebieden.

Onbestemde, angstige gevoelens

Ieder mens ervaart op een of andere wijze dat er iets buiten ons is dat onverklaarbaar is. Vragen rijzen als hoe kan het dat er harmonie, orde is zoals afwisseling van dag en nacht en van jaargetijden. Hoeveel zonnestelsels zijn er en is het eindig? Waar is dan het einde? Waardoor is alles in beweging gezet? Hoewel de wetenschap voor veel zaken verklaringen heeft, is heel veel onverklaarbaar. Het kan leiden tot een onbestemd, onzeker en zelf angstig gevoel dat vooral dichtbij komt als het gaat over vragen van leven en dood.

Spiritualiteit

Vragen waar geen (wetenschappelijk) antwoord op kan worden gegeven kan leiden tot een gevoel in relatie te staan tot iets bovennatuurlijks, bovenmenselijks. Dat kan spiritualiteit worden genoemd. Ieder mens die hier voor openstaat, kan dit op eigen wijze ervaren. Sommige onderzoekers hebben via tweelingonderzoek gevonden dat gevoeligheid voor spiritualiteit genetisch bepaald is.¹

Religie

Religie gaat uit van een bovenmenselijke harmonie, orde. Er worden menselijke normen en waarden van afgeleid. Waardoor, waarom en hoe wordt op verschillende wijze geïnterpreteerd. Het is een kwestie van waarin men gelooft. Bekende religies zijn islam, christendom, boeddhisme. Via verhalen, vaak weergegeven in boeken (koran, bijbel) of uitspraken (boeddhisme) worden de normen en waarden genoemd en uitgelegd. Een religie kan worden omschreven als een levenswijze waarbij doorgekregen normen en waarden richtinggevend zijn.³ De wijze waarop dit preciezer plaatsvindt wordt nader uitgewerkt in godendom of godsdienst.

Godendom en godsdienst

Godendom of godsdienst geven aan hoe mensen concreet moeten leven. Kerken, moskeeën, tempels, synagogen, offerplaatsen werden verbindingsplaatsen. Hier vertellen priesters, imams, rabbijnen, dominees, goeroes hoe goden of een god moeten worden gediend. Bidden en offeren zijn hierbij belangrijke middelen. Godendom en godsdienst moet wel van elkaar worden onderscheiden.
Bij godendom is er sprake van meerdere goden en bij godsdienst van één god.

• Godendom (polytheïsme). In het oude Griekenland waren er goden voor vruchtbaarheid, regen en oorlog. Maar boven alle goden was er toch nog zoiets als een oppergod. Bij de Germanen kennen we Wodan (oorlog, strijd en kennis), Donar (donder, bliksem) en Freya (vruchtbaarheid, liefde)
• Godsdienst (monotheïsme). Er is één god die alles bestiert. Hiertoe behoren het christendom en de islam

Varianten in godsdienst en godendom

Leefwijzen als christendom, islam, boeddhisme worden op verschillende wijzen geconcretiseerd waardoor er verschillende uitwerkingen zijn. Zo kent het christendom, maar ook de islam talrijke varianten. Allemaal met verschillende uitleg. Bij sommige varianten worden algemene normen en waarden steeds nauwer omschreven wat kan leiden tot een leefwijze in een keurslijf. Hierbij kan worden gedacht aan kleding, kerkgang, huwelijk, verdraagzaamheid. De culturele invulling speelt hierbij een grote rol.

Slot

Door angstige, onbestemde gevoelens zijn mensen nogal gauw geneigd houvast te zoeken bij iets wat voorstelbaar, concreet is. Een god of goden geeft vaak houvast. Deze worden dikwijls zo concreet mogelijk voorgesteld, met menselijke trekken: boos, straffend, behulpzaam, liefdevol etc. We zien dit bij kinderen maar ook bij mensen die de dood in de ogen zien. Zelfs mensen die niet meer in god geloofden blijken in angstige momenten zich toch weer tot god te richten. Bidden tot een menselijke God blijkt sterker als het inlevend vermogen in andere mensen ook groot is. Interessant zou zijn na te gaan in welke vorm bij mensen in angstige situaties dit voorkomt.