De functies van wijn in de tijd van Jezus

In de tijd van Jezus werd er met regelmaat wijn gedronken. Het werd rijkelijk geschonken op de bruiloft in het dorpje Kana waar Jezus met zijn leerlingen te gast was. Jezus dronk zelf ook wijn, in tegenstelling tot Johannes de Doper. Jezus wordt zelfs een dronkaard genoemd. In het verhaal van de barmhartige Samaritaan wordt wijn gebruikt om de wonden van de gewonde man schoon te maken. Bij het laatste avondmaal ging de beker met wijn rond als teken van het bloed van Jezus dat vergoten zou worden. Als Jezus aan het kruis hangt krijgt hij zure wijn te drinken. In al die verhalen heeft wijn verschillende functies en betekenissen. Het Griekse woord voor wijn 'oinos' wordt door alle vier de evangelisten, die het leven van Jezus beschrijven, gebruikt. Wijn heeft het evangelie verschillende functies en betekenissen. Het wordt gebruikt om te drinken, als dorstlesser, of om van te genieten op een bruiloftsfeest. Wijn heeft ook een medicinale werking, bijvoorbeeld als desinfectans bij wonden. Tevens krijgt de wijn een symbolische betekenis bij het laatste avondmaal, als Jezus de beker met rode wijn laat rondgaan. De wijn verwijst dan naar zijn bloed dat vergoten gaat worden als hij gekruisigd wordt.

Wijn als drank

Wijn werd in de tijd van Jezus regelmatig gedronken. Men dronk het niet in de pure vorm zoals wij dat doen. Dat vond men barbaars. De wijn werd in die tijd verdund met water. Men deed één deel wijn op een tot vijf delen water. Jezus heeft wijn gedronken. Dit in tegenstelling tot Johannes de Doper. In het evangelie van Matteüs wordt er een vergelijk gemaakt tussen Johannes de Doper en Jezus.

Het wonder te Kana: water verandert in wijn

Jezus dronk niet alleen zelf wijn. Hij deelde het ook nog eens royaal uit. Een bekend verhaal daarover is de bruiloft te Kana. Na een paar dagen feestvieren, waarbij veel gedronken werd, is de wijn helaas op. Het is een blamage voor de gastheer. Dan treedt Jezus op. Er zijn daar ter plekke zes watervaten met de inhoud van twee of drie metreten, dus twee- of driemaal veertig liter. In totaal is dit dus tussen de 480 en 720 liter. Deze vaten water werden gebruikt voor de Joodse reinigingsrites. Jezus laat deze vaten met water vullen en het water wordt wijn van superieure kwaliteit (Nieuwenhuis, 2004).

Wijn als onderdeel van parfums

Wijn gebruikt als ingrediënt van parfums in de tijd van de Bijbel. De aangename geur van druiven in de wijn verrijkte de parfums. De alcohol in de wijn doodt de bacteriën die voor onwelriekende geuren zorgen. Parfums met wijn als werden ook gebruikt om de genezing van wonden te bevorderen. Ook konden parfums met wijn erin als desinfectans worden ingezet.

Wijn als desinfectans in de tijd van Jezus

In de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan wordt ook wijn gebruikt. Dit keer niet om te drinken maar om de wonden van de gewonde man mee schoon te maken.


Wijn heeft door de daarin aanwezige alcohol een desinfecterende werking. In de oudheid was bekend dat door het gebruik van alcohol in wonden de kans op ontstekingen drastisch verminderd werd. Hippocrates, een bekende arts uit de oudheid, pleit voor het gebruik van wijn bij wondzorg.

Wijn bij het laatste avondmaal van Jezus

Christenen overal ter wereld vieren het Heilig Avondmaal of de Eucharistie ter nagedachtenis aan Jezus. Het gebruik gaat terug op Jezus zelf. Als Jezus met zijn leerlingen de Paasmaaltijd, het Pascha, viert gaat de wijn een aantal keer rond. Het ritueel van deze maaltijd begint met twee zegenbeden van Jezus, de eerste over de hele maaltijd, de tweede over de wijn. Nadat de deelnemers van de wijn gedronken hadden begon men aan de maaltijd. Deze bestaat uit ongedesemd brood met bittere kruiden. Na het zingen van enkele psalmen ging de tweede beker wijn rond. Vervolgens werd het paaslam gegeten. Na de maaltijd nam Jezus een derde beker wijn en sprak een dankgebed uit.

Bloed van het verbond

Als Jezus tijdens deze maaltijd het brood breekt maakt hij daarbij een verwijzing naar zijn lichaam dat verbroken zal worden. Bij de wijn spreekt hij de woorden: 'Dit is mijn bloed, het bloed van het verbond, dat voor velen wordt vergoten tot vergeving van zonden. (Matteüs 26: 28, zie ook: Marcus 14:24, Lucas 22:20 en 1 Korintiërs 11:25). Jezus legt een relatie tussen de rode kleur van de wijn en zijn bloed.

De hematopoietische eigenschap van wijn

De verbinding die Jezus maakt tussen de kleur van de wijn en het bloed gaat misschien wel verder dan de kleur alleen. In de Oudheid dacht men namelijk dat in het lichaam wijn omgezet wordt in bloed. Rode wijn had volgens de medici in die tijd 'hematopoietische' eigenschappen. Dat betekent dat het lichaam van wijn bloed maakt. Oude theorieën over de spijsvertering gingen er van uit dat een deel van het eten, nadat het in de maag gemalen was, naar de lever ging. In de lever werd het omgezet in bloed. De Grieken en Romeinen geloofden dat de lever voortdurend nieuw bloed maakte, onder andere van rode wijn als grondstof (King, 2017).

De zure wijn die Jezus krijgt aangeboden als hij aan het kruis hangt

Toen Jezus werd gekruisigd kreeg hij met een spons op een stok zure wijn aangeboden (Matteüs 27:48; Marcus 15: 35-37; Lucas 23:36; Johannes 19:29). Met zure wijn ('oxos' in het Grieks) wordt wijn met een hoger percentage azijnzuur bedoeld. Deze zure wordt in de oude Statenvertaling van de Bijbel edik genoemd. De zure wijn die Jezus aangeboden krijgt terwijl hij aan het kruis hangt, zou een milde verdovende werking kunnen hebben (Davis). Door de bedwelmde werking van de alcohol in de wijn voelt de gekruisigde wellicht minder van de marteling die hij op dat moment ondergaat. Jezus echter weigert de zure wijn te drinken en zo ondergaat hij zijn lijdensweg ten volle.

Lees verder

• De spons gedrenkt met zure wijn voor Jezus aan het kruis
• Een kleine geschiedenis van wijn als medicijn in de Oudheid
• Het gebruik en de betekenis van geur en reuk in de Bijbel