mijn kijk op

Tieners opvoeden over liefde vanuit christelijke optiek

Pubers hebben een natuurlijke nieuwsgierigheid naar hun seksualiteit. Als je hen niet leert wat seks inhoudt, wat de vervelende en levenslange gevolgen kunnen zijn, dat ze ook ‘nee’ kunnen zeggen, en waarom dat beter is, zien ze geen reden om geen seks te hebben. Voor tieners is het een spannend experiment, een opwindende ervaring, iets wat je gedaan moet hebben om erbij te horen. Met liefde heeft dat niets te maken. Liefde betekent van de ander houden met al zijn goede en zwakke kanten. Liefde betekent het beste voor de ander willen. Liefde is geen gevoel, van voorbijgaande aard, zoals verliefdheid… Leer je kind de christelijke betekenis van liefde zodat het bestand is tegen de lawine van misleidende meningen, beelden en berichten.
Als ouder ben je hiervoor het meest geknipt. Jij kent je kind beter dan wie ook, je kinderen spreken over intieme zaken het liefst met een vertrouwenspersoon; hun vader of moeder. Veel ouders voelen zich ongemakkelijk als de tijd gekomen is hun kind seksueel voor te lichten. Ze schuiven het gesprek het liefst voor zich uit, terwijl hun tiener elders zijn informatie vindt of krijgt. En dat is niet per se op de beste plekken of van de meest geschikte mensen. Jammer, want zowel géén als slechte voorlichting kan vervelende consequenties hebben voor de rest van het leven. Fixeer je daarom niet op één moment, maar heb regelmatig vertrouwelijke gesprekken met je kind over dingen waar het op dat moment behoefte aan heeft en waar het klaar voor is. Zo maak je het voor jullie beiden een stuk gemakkelijker. En als je kind zich serieus genomen voelt, zal het dat waarderen en moeite doen zich verantwoordelijk te gedragen en zich niet door de eerste de beste gevoelens laten meesleuren. Tieners zijn heel goed in staat om de juiste keuzes te maken, met wat hulp van jou.

Tienerhersens

Volgens onderzoekster Louanne Brizendine worden “tienerjongens om andere redenen seksueel actief dan tienermeisjes; ze verlangen naar genot. Hun hersengebied, verantwoordelijk voor de seksuele drift, is tweemaal zo groot als bij vrouwen.” Het ervaren van sterke seksuele verlangens is gezond en normaal. Lust is dat niet: dat is het zelfzuchtige verlangen een ander voor eigen genot te gebruiken. Het is een gevoel van opwinding dat zo snel mogelijk bevredigd wil worden. Puberende jongens die hun driften niet onder controle hebben, kunnen makkelijk toegeven aan lust. Tenzij ze hun energie op een gezonde manier kwijt kunnen, zoals in een stevige voetbaltraining of een krantenwijk. Veel jonge vrouwen daarentegen, worden seksueel actief vanuit het verlangen zich geaccepteerd en populair te voelen, menen J. Evert en C. Stefanick, schrijvers van het boek 'Opvoeden zonder kleerscheuren'. Ze hongeren naar liefde en veiligheid. Vooral als een intieme en positieve relatie met hun vader ontbreekt. Tieners leven in een onbarmhartige wereld vol internetpesterijen, roddel, sarcasme en sociale druk. Als ze thuis geen bevestiging en complimenten krijgen, zoeken ze naar verkeerde vormen van aandacht en valse liefde. De Amerikaanse jongerenwerkers adviseren dan ook minstens tweemaal vaker complimentjes uit te delen dan kritiek, en liefdevol te corrigeren. En: vergeet niet dat je kind ook fysieke bevestiging nodig heeft! Al deinzen ze terug of krimpen in elkaar als je te dichtbij komt, laat je er niet van weerhouden hen regelmatig te knuffelen en breng als gezin veel tijd met elkaar door.

Lust of liefde?

Evert en Stefanick schrijven in hun boek dat tieners hun gedrag eerder op beloningen (nu) dan op gevolgen (straks) baseren. Een relatie die ontstaat door fysieke aantrekkingskracht alleen, heeft ook figuurlijk weinig om het lijf. Jonge mannen, die seks vaak zien als een rite de passage naar mannelijkheid, moet geleerd worden dat ware liefde meer is dan louter seks. Seksuele bevrediging is van korte duur, een genotmiddel dat verslavend kan zijn. De ander wordt gedegradeerd tot object. Met liefde of respect heeft het niets te maken. Ouders moeten hun kinderen daar op wijzen. Ook al reageert je tiener onverschillig, het is belangrijk dat hij leert lief te hebben en het goede voor de ander te willen, zonder door lust te worden beheerst.

Ouder of maatje?

Een kind is neurologisch gezien nog niet volwassen, dat is een feit. Hersenen blijven zich veranderen tot vroeg in de twintig, met de frontale kwabben, verantwoordelijk voor het redeneren en probleemoplossing, als laatste (The adolescent brain, why teenagers think and act). Daardoor zijn tieners in staat soms allesbehalve verstandige beslissingen te nemen. Omdat veel tieners blind zijn voor de gevaren van een gemengd slaappartijtje, uitgaan met oudere mensen, of bij een vriendje thuis blijven zonder supervisie, moet iedere ouder hier op letten. Het is goed dat meisjes beseffen dat jongens 20 maal meer testosteron hebben en dat jongens inzien dat meisjes behoorlijk agressief kunnen zijn en dat zij daar niet in hoeven mee te gaan.

Seksuele vorming

Als je nog denkt dat het doel van seksuele voorlichting op scholen is om leerlingen te helpen zwangerschappen en soa’s te vermijden, dan vergis je je! Lesmateriaal voor twaalf- tot negentienjarigen, waar veel scholen gebruik van maken, spreekt onomwonden van een seksuele carrière: “Masturberen, tongzoenen, voelen/strelen, vingeren/aftrekken, geslachtsgemeenschap, orale en anale seks is seksueel gedrag dat hoort bij de gezonde seksuele ontwikkeling.” Middelbare scholieren leren over (het recht op) abortus, seksuele vrijheid en homofobie (JGZ-richtlijn Seksuele ontwikkeling). Is dit niet wat jij voor jouw kind wilt? Doe er dan iets aan! Vraag inzicht in het schoolplan en de lesmaterialen. Voldoet het programma niet aan je verwachtingen? Je hebt het recht je kind uit de les te houden! Word lid van de Medezeggenschapsraad. Praat met de directrice en de GGD-medewerker of het bestuur en stel een alternatief curriculum voor. Zoek steun bij gelijkgezinde ouders. Stuur je kind naar een andere (christelijke) school.

Wees duidelijk

Tieners hebben concrete richtlijnen nodig, wees dus duidelijk! Zoals je uitlegt waarom het nog niet mag autorijden, alcohol drinken of stemmen, zo vertel je ook waarom het beter is niet te roken of met een jongen/meisje naar bed te gaan. Je beschermt je kind beslist niet als je zegt: “Ik weet dat je een tiener bent, en je zult het waarschijnlijk toch doen, maar zorg in ieder geval voor bescherming.” Dit geeft je dochter of zoon niet bepaald het idee dat je vertrouwen in haar/hem hebt. Je had ook kunnen ze zeggen: “Als je de auto neemt, en drinkt, blijf dan in ieder geval op de rechterrijbaan.” Of: “Roken is niet gezond, maar hier heb je een pakje lichte sigaretten, want je gaat het natuurlijk toch doen.” Dit geeft tieners een vals gevoel van veiligheid.

Sociale media

Jongeren besteden meer tijd aan sociale media dan aan slapen en schoolgaan, dat is niet alleen in Amerika het geval. Zo kunnen ook wij leren van het door Evert en Stefanick verzamelde materiaal uit Amerikaanse onderzoeken. Zoals dat waaruit blijkt dat 82% van de tv-programmering voor volwassenen enig seksueel gehalte bevat (Kunkel, e.a, Sex on TV 4). Hollywood en MTV bieden kinderen een verwrongen beeld van seksuele ‘voorlichting’. Tieners die vaker blootgesteld worden aan seksueel getinte programma’s nemen eerder het initiatief tot seksuele activiteiten en worden vroeger zwanger (Jane Brown, e.a.: “Sexy media matter” Pediatrics 117:4, 2006). De gemiddelde Amerikaanse tiener ontvangt 48% seksberichtjes. Als je vindt dat je kind een mobieltje nodig heeft, stel dan in ieder geval een tijdslimiet aan het gebruik ervan! Herinner hen eraan dat het versturen van foto’s nooit kan worden teruggedraaid. Ook al worden ze privé verstuurd, ze zijn publiek zodra de ‘send’ knop is ingedrukt en blijven voor eeuwig op internet. Tenzij je je kinderen beschermt tegen internetpornografie, zullen ze er bijna zeker aan blootgesteld worden. Wist je dat de porno-industrie dagelijks ca. 2,5 miljard pornografische e-mails verstuurt om haar inkomsten te vergroten? En dat ze tientallen domeinnamen gekocht heeft die bij kinderspeelgoed horen? Zet de pc’s dus op een voor ieder toegankelijke plek en beveilig ze (bijvoorbeeld d.m.v. www.filterinternet.nl). Als tieners beseffen dat ouders software kunnen installeren om berichten te monitoren, zijn ze minder geneigd tot het versturen van riskante chats en foto’s.

Vrijheid of relatie?

De middelbare schooltijd is dé tijd om te ontdekken wie je bent; een tijd om de identiteit te verstevigen, dromen te identificeren, de wereld te ontdekken en de koers van de rest van je leven uit te zetten. Het is een tijd om van het gezin te genieten, diepe vriendschappen op te bouwen, talenten te ontwikkelen, op avontuur te gaan, in je geloof te groeien, en te ontdekken welk verschil je kunt maken in de wereld. Het is ook een tijd waarin het natuurlijk is om intense gevoelens voor het andere geslacht te ervaren. Alles bij elkaar kan het vormen van een zelfbeeld een moeilijke en verwarrende ervaring zijn. Waarom zou je dit proces compliceren met een relatie die bij alle anderen, verwachtingen opwekt? Gezien hun emotionele en neurologische ontwikkeling kan vóór het 16e jaar daten, leiden tot onnodige pijn en verwarring. Veel meisjes zoeken hun eigenwaarde in jongens, en laten hun waarde door een jongen bepalen (B.C. Miller “Dating age and stage as correlation of adolescent sexual attitudes and behaviour” J.Adolescent Research 1:3, 1986). Sommige relaties worden zo intiem en intens dat de stellen emotioneel getrouwd lijken. Waarom zou je je aan iemand binden waarmee je zult breken als je over enkele jaren gaat studeren? Gebruik deze tijd om vrij te zijn van verplichtingen. Je zou pas aan een liefdesrelatie moeten beginnen als een huwelijk binnen bereik ligt.

De gesprekken

Er bestaat geen gemakkelijke manier om het onderwerp seksualiteit bij je tiener aan te kaarten. Neem het onderwerp serieus, wees eerbiedig en respectvol als je met je kind over seks praat. En doe dat op een natuurlijke manier, steeds als je ziet of voelt dat je kind eraan toe is. Dat is voor ieder kind verschillend. Jij kent je kind het best, bovendien heb jij al de vertrouwelijke band die nodig is voor een intiem onderwerp als dit. Forceer geen seksuele rijping. Vroegtijdige seksuele informatie kan de emotionele en educatieve ontwikkeling van je kind schaden als het de rijpheid mist om deze goed te begrijpen en te verwerken. Onderschat anderzijds evenmin de naïviteit van tieners. In een verontrustende Amerikaanse studie onder 700 tieners, bleek 58% seksueel actief, terwijl slechts één derde van de moeders dit van hen veronderstelde (Evert & Stefanick, pag. 101).


Begin met het verklaren van de veranderingen die in het tienerlichaam plaatsvinden. Leer je dochter hoe haar vruchtbaarheidscyclus functioneert en hoe het fysiek en emotioneel in haar zal doorwerken. Breng seksualiteit altijd in verband met leven en liefde. Walter Mischel ontdekte in zijn onderzoek “Delay of gratification in children” dat kinderen die in staat zijn met zelfbeheersing en geduld een beloning af te wachten, de gewoontes hebben van succesvolle mensen, resulterend in gelukkige huwelijken, hogere inkomens, grotere loopbaanbevrediging, betere gezondheid en zinvollere levens. Kinderen die de verleiding niet kunnen weerstaan zijn later onrustiger, koppiger, besluitelozer en hebben minder zelfvertrouwen. Leer je zonen dankbaar te zijn voor hun natuurlijke vermogen om te beschermen, voorzien, leiden en vaderen, en dat mannelijkheid geen teken is van superioriteit ten aanzien van vrouwen. Leer je dochters God te danken voor hun natuurlijke vermogen tot liefhebben, verzorgen en moederen. Dat is belangrijk in een wereld die de verschillen tussen de seksen minimaliseert en soms de geslachtlabels als betekenisloos afdoet of als iets dat je kunt kiezen. Ontelbare (Amerikaanse) studies wijzen uit dat tieners een betere band met hun ouders willen, hoewel ze dat nauwelijks laten merken. Bijna 70% van hen zei dat het voor hun gemakkelijker was geweest om zich van seks te onthouden, als ze over dit onderwerp opener en eerlijkere met hun ouders hadden kunnen praten. Tieners die dit wel hebben kunnen doen, wachten langer eer ze met seks beginnen, en met minder partners.

Het goede voorbeeld

Seks heeft twee doelen: liefde en leven. Echte liefde is vrije, totale, trouwe en leven-gevende liefde. Daarin past geen contraceptie (het expres blokkeren of zelfs vernietigen van de leven-gevende potentie). Met Natuurlijke GezinsPlanning (NGP) kan een paar zwangerschap vermijden of juist bevorderen door de veranderingen in het lichaam van de vrouw te volgen. Niet te verwarren met de achterhaalde en ineffectieve kalender/ritmemethode, is NGP voor 99% effectief, mits goed toegepast. Het is betrouwbaarder dan condooms en gezonder dan contraceptie; die vergezeld gaat van gezondheidsrisico’s, of leidt tot permanente sterilisatie (Evert en Stefanick, pag. 117, voetnoot 174). Ook in ieder huwelijk heeft onthouding zijn plaats, of het nu door oververmoeidheid is, reizen, ziekte of welke andere reden ook. Aangezien de ander niet continu seksueel ‘beschikbaar’ is, geeft dit de relatie ademruimte. Er zijn andere manieren om genegenheid te tonen. En soms verhult seksuele intimiteit relationele kwesties die om een substantiëlere oplossing vragen. Als je wilt dat je tiener kuisheid praktiseert, moet jij laten zien wat het betekent zichzelf opzij te zetten ten gunste van de ander en af te zien van directe geneugten. Vorming tot ware liefde is altijd de beste voorbereiding voor het huwelijk en een solide gezin.

Bid!

Bidden is geen parachute als al het andere niet meer werkt. Maar als de zuiverheid van je kind op het spel staat, met onvergankelijke gevolgen, heb je geen keus. Besef dat het is niet jouw schuld is als je kind zich niet gedraagt. Hoeveel problemen veroorzaken de kinderen van God niet! Niet omdat hij een mislukte Vader is, maar omdat wij de gave van de vrije wil hebben en niet altijd de beste keuzes maken.

De quotes komen uit het boek 'Opvoeden zonder kleerscheuren'. Ook de genoemde onderzoekartikelen komen uit dit boek. Verder staan er veel handige links in; hieronder een greep daaruit:

• www.veiliginternetten.nl/themes/kinderen-online
• www.mediawijsheid.nl/lesmateriaal
• www.mijnkindonline.nl
• www.katholiekgezin.nl, met o.m. informatie over NFP
• www.katholiekegezinnen.nl, met filmpjes
• www.mediaenmaatschappij.nl, site v.d. Nl Ouderver. Katholiek Onderwijs
• www.vkonet.nl, site van centrum voor katholiek onderwijs
• www.loraad.nl, landelijke ouderraad, informatiepunt voor ouders van schoolgaande kinderen
• www.purewomanhood.nl
• www.jongkatholiek.nl