De eerste van de jezuïeten: Ignatius van Loyola
In 2013 was het wereldnieuws: Voor het eerst was een jezuïet paus geworden. Paus Franciscus is de eerste jezuïtische paus. De jezuïeten kennen al een hele traditie aan machtsposities. Hoe komt dat? Wat houdt de orde der jezuïeten in? Wie was degene die haar oprichtte? Eén naam staat in de beginjaren van de orde centraal: Ignatius van Loyola.
Ignatius van Loyola
Ignatius van Loyola wordt in 1491 geboren als zoon van een Spaanse koopman. Hij leidt in zijn jeugd een losbandig leven. Op het kasteel van zijn ouders worden veel feesten gehouden. Hij leeft in een sfeer van geweld en genot. In zijn dienstjaren in het leger komt hij echter tot inkeer. De oorzaak is een kanonskogel die tussen zijn benen doorschiet en beide benen verwond. Tijdens zijn ziekbed leest hij veel en bestudeert hij de bewegingen en de reacties van zijn ziel op wat hij leest. Ignatius mag gelukkig herstellen, waarna hij met zes anderen in 1534 een pelgrimsreis naar Palestina maakt. Hij breekt radicaal met zijn vorige milieu en verlaat zijn ouderlijk kasteel.
De stichting van de orde
Na zijn pelgrimstocht, waarin hij veel innerlijke strijd voert over wat God wil met zijn leven, komt hij met vrienden samen. Samen besluiten zij om een zeer radicale monnikenorde op te richten. Voorheen stonden bij de ordes de tradities centraal als structuur om dichter tot God te komen. Deze orde der jezuïeten (of Sociëteit van Jezus) breekt met veel tradities zoals de gebedentijden, de boetepraktijken en de koorkleding. Tradities staan volgens Ignatius en zijn vrienden alleen maar de belangrijke taken van de jezuïeten in de weg. Wel moeten de jezuïeten zich houden aan de gelofte tot kuisheid, gehoorzaamheid en armoede. Ze kennen de paus absoluut gezag toe en willen hem onvoorwaardelijk gehoorzamen. In 1540 wordt de orde van de jezuïeten goedgekeurd door paus Paulus III. De jezuïeten kennen de Bijbel ook een groot gezag toe. Zelf zorgen ze voor geestelijke oefening door meditatie en overdenking van hun daden. Ze ijveren voor de zaligheid van henzelf en hun naasten.
Het werk van de jezuïeten
Eigenlijk willen Ignatius en zijn vrienden zich vooral toeleggen op de ziekenzorg in Jeruzalem. Dit lukt echter niet, waarna ze zich in 1539 tot de paus wenden en hem hun krachten aanbieden. Ze beloven opnieuw trouw aan de paus. De paus kan hen uitzenden waar hij wil en wanneer hij wil. Gehoorzaamheid en tucht zijn zeer streng bij de jezuïeten. De jezuïeten krijgen geleidelijk aan veel macht. Dit heeft verschillende oorzaken. Jezuïeten zijn vaak kritische intellectuelen die een eigen mening ontwikkelen. Daarom waren ze bij veel regeringen niet geliefd. Toch lukt het hen om invloed te hebben, vooral in de kerk, omdat ze de paus absoluut gehoorzamen. Daarnaast zijn ze niet aan een klooster en aan tradities gebonden. Ze reizen veel, en verspreiden zich zodoende over vele landen. Bij de dood van Ignatius telt de jezuïetengemeenschap al zo een 1000 leden, maar daarna wordt de gemeenschap wel 15 keer zo groot.
De verspreiding van de jezuïeten
Deze verspreiding van de jezuïeten heeft te maken met een belangrijke taak van hen: evangelisatie. Ignatius schreef in zijn leven al vele wijze lessen over evangelisatie en zending. De jezuïeten proberen aan te sluiten bij de leefwereld van de mensen onder wie ze evangeliseren. Zo passen ze zich in Azië aan bij Hindoes en boeddhisten. Andere keren verschijnen ze aan hoven als wetenschappers of edelen. Ook stichten ze in Zuid-Amerika speciale dorpen voor gelovigen. Zodoende verspreid het rooms-katholicisme zich over de wereld. Daardoor krijgen de jezuïeten op bepaalde gebieden veel invloed.
Paus Franciscus
Dat heeft nu wel zijn hoogtepunt bereikt met een jezuïet als paus. Bijzonder is het wel, een jezuïet die gehoorzaamheid afgelegd heeft aan de paus (de vierde belofte) zal nu zichzelf alleen nog maar moeten gehoorzamen. Maar bijzondere dingen gebeuren nu eenmaal door de hele geschiedenis heen.
Lees verder