De vijf zuilen van de islam: van gebed tot bedevaart

De religieuze praktijk van de moslims is gebaseerd op de zogenaamde vijf zuilen of de hoofdpijlers, arkan. Deze zuilen moeten vooral de samenhang van de islamitische gemeente, umma, benadrukken en de algemene plichten ten opzichte van God en de medemensen regelen. Welke betekenis schuilt er achter elke zuil? Hoe verlopen de handelingen bij elke zuil? Hoe verloopt de ramadan? Welke gebedshouding nemen ze aan? Waarom geven ze aalmoezen?

De eerste zuil: geloofsbelijdenis

De shahada

Deze handeling, shahada genoemd, is de belangrijkste en eenvoudigste en bevestigt je geloof. Bij deze zuil verklaar je het volgende: ‘Ik getuig dat er geen godheid is dan God en dat Muhammed Zijn afgezant is’. Deze benadrukking dat God de enige is en Muhammed Zijn profeet wordt als voorwaarde voor het islamitische leven en handelen beschouwd. Deze woorden zijn dan ook het geliefdste onderwerp van de islamitische kalligrafie.

De geloofsbelijdenis, een ernstige uitspraak

De shahada mag alleen met serieuze bedoelingen worden uitgesproken en na diepgaande innerlijke overwegingen. Als iemand deze tekst in aanwezigheid van getuigen uitspreekt; wordt hij of zij in de islamitische wereld opgenomen. Een opname in de geloofsgemeenschap kan niet meer ongedaan gemaakt worden. Geloofsafval kan enkel met de dood bestraft worden. Op die manier benadrukken de islamitische rechtswetenschappers het belang van deze stap die alleen uit vrije wil en zonder dwang kan gemaakt worden.

De tweede zuil: het gebed

Doel en verloop van het gebed

Deze zuil bepaalt dat een moslim vijf maal per dag op vaste tijden moet bidden. Net zoals bij alle religieuze handelingen moet de gelovige een reeks verplichte religieuze wassingen van het gezicht tot aan de voeten uitvoeren. Dit moet de reinheid bewerkstelligen en benadrukt de afkeer van zonde. Je toont hier ook mee aan dat je bereid bent om dichter bij God te komen. De gebedsoproeper, muadhdhin, roept de gelovigen vanaf de toren van de moskee, de minaret, op tot het gebed, salat genoemd. Het gebed neemt een belangrijke rol in omdat de Koran de gelovige als een ‘biddende’ omschrijft.

Gebedshouding

De gebedshouding en de volgorde zijn nauwkeurig vastgelegd: eerst buigt de gelovige zich enkele malen en dan laat hij zich op de knieën vallen en raakt de grond of het gebedstapijt tweemaal met het voorhoofd aan als teken van verering en onderwerping aan de wil van Allah. De vijf gebeden worden afgesloten met de tashahud waarin men vraagt om de zegening van de profeet. Daarna richt iedere biddende een vredeswens, salam aleikoem, tot zijn buurman. Salam aleikoem betekent ‘ vrede zij met u’.

Waar wordt er gebeden?

Men kan de salat overal doen maar het is wenselijke dat de gelovigen naar de moskee gaan. Alle gelovigen bidden in de richting van Mekka. Dit symboliseert de verbondenheid van alle moslims op aarde met het religieus centrum, de Kaaba in Mekka. De mannen en vrouwen zijn van elkaar gescheiden en staan in rijen achter de voorganger, de imam, opgesteld. Deze imam staat voor de gebedsnis, de mihrab.

Salat

Het belangrijkste gebed is het vrijdagmiddaggebed. De salat wordt dan voorafgegaan door een preek die de voorganger vanaf de kansel houdt. De vrijdag is voor de moslims geen feestdag zoals de zondag bij de christenen of de joodse sabbat. In islamitische landen is het echter toch een vrije dag.

De derde zuil: het geven van aalmoezen

Oorspronkelijk kende deze zuil een vrijwillig karakter maar dit veranderde men in de beginperiode van de islam tot een verplichting. Het werd zelfs wettelijk bepaalt in een soort van belastingsysteem, armenbelasting genoemd. Het is gebaseerd op de verplichting van alle moslims om hun rijkdommen te delen met arme of in nood verkerende moslims. De Koran zegt niets over hoeveel en hoe vaak men moet geven. Er wordt wel ingegaan op de waarde van het geven en op de innerlijke instelling van de gever. Het in stilte geven, zonder dat er sprake is van eigenrechtigheid en beschaming van de ontvanger, verdient de hoogste achting. Dankzij de zakat, dit vastgelegd systeem waarbij iedereen zijn rijkdom deelt, kon men armen, wezen, zieken en pelgrims helpen.

De vierde zuil: het rituele vasten

Wat houdt de ramadan in?

Tijdens de heilige vastenmaand, de ramadan, de negende maand van de islamitische kalender moeten moslims vasten. Ook dit was oorspronkelijk op vrijwillige basis maar werd veranderd in een verplichting. De gelovige onthoudt zich van zonsopgang tot zonsondergang van eten en drinken, roken en seksueel verkeer. Zieken, reizigers, zwangere en zogende vrouwen en personen die zware arbeid moeten verrichten zijn vrijgesteld. Zij mogen het vasten later inhalen of moeten de periode compenseren. In het algemeen geldt dat men de vasten enkel mag doen wanneer het geen schade aan de gezondheid toebrengt.

Wat is de bedoeling van de ramadan?

De lichamelijke zelfdiscipline is bedoeld als een periode van inkeer. Hierbij dankt hij God door afstand te doen van de gaven van het dagelijkse leven. Normaal gesproken, schenkt hij eveneens bijzondere giften aan de armen. Veel moslims brengen ene groot deel van deze maand door in de moskee. Tijdens deze periode verloopt het openbaar leven in islamitische landen dan ook een stuk langzamer.

Hoe verloopt de ramadan?

s’ Nachts wordt er feest gevierd en worden familiebezoeken afgelegd. Volgens een uitspraak van Muhammed was vasten van de mensen de favoriete gebedsvorm van God omdat hij alleen er getuige van was. De ramadan wordt gezien als de maand van boetedoening, ommekeer en geduld. De 27ste nacht van de ramadan is zeer belangrijk. In deze nacht werd namelijk de Koran aan Muhammed geopenbaard en dit wordt herdacht met een groot feest waarop ook de armen worden uitgenodigd.

De vijfde zuil: bedevaart naar Mekka

Deze zuil moeten moslims minstens eenmaal ondernemen in hun leven indien de gezondheid, de middelen en de veiligheid het toelaten. De bedevaart leidt naar de heilige islamitische plaatsen. Het middelpunt van de bedevaart is de Grote Moskee van Mekka waar de kubusachtige Kaaba zich bevindt. De Kaaba is met een zwart doek bedekt en in de muur is een ‘heilige steen’ gemetseld. Volgend de Koran werd de Kaaba gebouwd door Abraham en zijn zoon Ismail. Een bezoek aan het huis van Muhammed in Medina maakt eveneens deel uit van de bedevaart.

Het verloop van de bedevaart

Voor de bedevaart moet de pelgrim een bepaalde gewijde toestand, ihram, aannemen en moet hij voor zichzelf de doelstelling van de bedevaartstocht formuleren. De pelgrim trekt eenvoudige witte kledij aan. Tijdens de bedevaart is scheren, het knippen van de haren, geslachtsverkeer, jagen en het dragen van parfum niet toegestaan. In Mekka aangekomen maakt men een zevenvoudige omgang rond de Kaaba om daarna zeven maal te lopen tussen Safa en Marwa. Zo herdenkt men de nood van Hagar, de bijvrouw van Abraham, die samen met haar zoon Ismail op zoek was naar water in de woestijn. Om ze te redden, liet God de bron Zamzam uit de woestijn opwellen. De gelovigen drinken uit deze bron. Dit vormt het einde van het individuele gedeelte van de bedevaart en hierna begint het collectieve gedeelte.

Het hoogtepunt van het collectieve gedeelte vindt op de 9e van de maand plaats op de vlakte van Arafa, ongeveer 25 km van Mekka. Alle pelgrims mediteren staand en leveren zich geheel over aan Allah. Ze bidden van de middag tot aan zonsondergang. Na zonsondergang lopen ze naar Mina. De nacht wordt doorgebracht in Muzdalifa waar de pelgrims zeven stenen moeten verzamelen die ze op de 10e dag op een zuilvormige hoop werpen. Deze gebeurtenis herdenkt de weerstand die Abraham bood aan de duivel toen die probeerde hem te overtuigen zijn zoon niet te offeren terwijl God dit wel had gevraagd. Dit wordt gevolgd door ene offerfeest die door alle moslims in de wereld wordt gevierd. Voor dit offerfeest slacht men schapen waarvan het vlees grotendeels voor de armen bestemd is. Op de 12e van de maand keren de pelgrims terug naar Mekka om nogmaals zeven maal rond de Kaaba te lopen.

Lees verder

• De moskee: ontstaan, symboliek, elementen en evolutie