Wonderen in de Bijbel

Voor velen vormen de wonderen in de Bijbel een probleem. Hoe is het mogelijk dat Jezus op het water liep en hoe kunnen lammen en blinden worden genezen? Zijn het geen verzonnen verhalen? Als er vaste natuurwetten zijn, dan kunnen die toch niet worden doorbroken? Het is belangrijk om te constateren dat wonderen door de meeste mensen in Bijbelse tijden helemaal niet als problematisch werden gezien. Veel gebeurtenissen in deze wereld kunnen niet op wetenschappelijke wijze worden verklaard. Niemand weet precies hoe alles in elkaar zit. Wetenschappers moeten zich vooral bezig houden om de werkelijkheid te onderzoeken en te verklaren, maar terughoudendheid betrachten als het gaat over wonderen, geloof, liefde, kunst en schoonheid.

Twee standpunten

In de discussies over wonderen kan men grofweg twee posities onderscheiden:
De eerste is de zogenaamde fundamentalistische zienswijze die vasthoudt aan het pure feit van het wonder. Het waar gebeurd zijn van het wonder is dan essentieel voor het geloof.

De tweede positie is de rationalistische visie en die verwerpt juist het feit van het wonderen en ziet ze als mythen en naïeve verhalen. De vertegenwoordigers van deze opvatting vinden geloof heel iets anders dan het voor waar houden van vreemde verhalen die wetenschappelijk niet kunnen worden verklaard.

Bovenstaande visies hebben in de 20e eeuw in hun gevecht om de waarheid grote tweespalt gebracht onder de mensen. Deze discussies hebben er mede toe geleid dat de kerken zijn leeggelopen.

Werkbaar standpunt

De Duitse professor Klaus Berger heeft een nieuwe poging gedaan om aan deze vruchteloze en oppervlakkige discussie van welles-nietes te ontkomen. Het fundamentalistische en rationele standpunt zijn eigenlijk tweelingzusters; ze gaan beiden uit van feiten wel of niet aanvaarden.

De beide posities houden geen rekening met het feit dat de werkelijkheid van een gebeurtenis in de tijd en de waarneming van de eerste eeuw (in de dagen van Jezus) iets anders zou kunnen geweest dan tegenwoordig. We moeten nagaan of onze “moderne wetenschap” de juist wijze is om de werkelijkheid te beoordelen.

Wonderen alleen als symbool?

Vele theologen en andere wetenschappers kunnen niet aanvaarden dat de wonderen in de Bijbel werkelijk zijn gebeurd, het gaat hen alleen om de boodschap, de symbolische betekenis van het wonder. Maar ten tijde van Jezus werd meestal niet moeilijk gedaan over de mogelijkheid van een wonder. Wonderen achtte men mogelijk door de almacht van God en dat was de gangbare opvatting in de antieke wereld. Maar is dit een achterlijke visie? Het is waar dat in het Nieuwe Testament de wonderen al als symbolisch worden opgevat. De wonderbare spijzigingen verwijzen naar Jezus die zelf het Brood van het leven is. Als er twaalf manden met brood overblijven, moet men wel denken aan de twaalf stammen van Israël en de twaalf apostelen die de boodschap verder moeten brengen.

Maar bedoelen de evangelisten dan dat de wonderverhalen alleen maar geestelijk, symbolisch kunnen worden opgevat? Klaus Berger toont aan dat het precies andersom is! De wonderen verwijzen inderdaad naar een diepere betekenis en onzichtbare werkelijkheid. Maar daarmee zijn wonderen zelf niet overbodig, maar zijn het noodzakelijk begin van een weg. Wonderen wijzen naar een groter verband, maar daarmee kunnen we de wonderen als werkelijkheid niet schrappen. Immers de Bijbel neemt de schepping en de lichamelijkheid serieus. De Bijbel zegt niet dat de geest of de ziel minder waard is dan het lichaam. Als een blinde wordt genezen mag men niet alleen de symbolische betekenis centraal stellen, juist de genezing is van groot belang. Het gaat niet alleen om een geestelijke troost, want een hongerige maag heeft brood nodig en een blinde wil graag zien.

Rationalistisch wereldbeeld

Het rationalistische wereldbeeld is in feite gesloten. Er is daarin geen mogelijkheid dat er in de werkelijkheid wordt ingebroken van buitenaf. Maar de moderne wetenschap kan niets zeggen over God en zij moet die pretentie ook niet hebben. Zij kan ook weinig of niets zeggen over de liefde en de schoonheid. Niemand kan met een rekensom bewijzen dat hij houdt van een ander mens, toch is het een werkelijkheid die voor die persoon helemaal een waarheid is. Het rationalisme kan ook niet verklaren waarom iemand getroffen wordt door de schoonheid van een schilderij of van een imponerend landschap. Het rationalisme raakt weinigen in hun hart. Juist het buitengewone van de wonderen kan een mens veranderen en raken zijn binnenste. In het wonder gaat het om het vreemde dat mensen aan de eigen wereld ontrukt en waardoor men tot extase, lofprijzing en verbazing komt en waardoor mensen ontdekken dat God de aardse wereld doorbreekt met zijn nieuwe werkelijkheid. De moderne wetenschap heeft veel goeds gebracht, maar is in het verklaren van de werkelijkheid beperkt.

Literatuur over wonderen in de Bijbel

Hieronder worden twee schrijvers genoemd die uitvoerig ingaan op de wonderen die een rol blijven spelen in de theologische discussie. Zij houden de wonderen voor mogelijk en zetten kritische kanttekeningen bij de rationalistische opvatting.

• A. van de Beek, Wonderen en wonderverhalen, 276 blz.,eerste druk: 1991.
• K. Berger, Mag je in wonderen geloven?, 176 blz., eerste druk:1997.