Richard Dawkins's The God Delusion: een kritische blik

Richard Dawkins's The God Delusion: een kritische blik Het boek The God Delusion van schrijver en prominent atheïst Richard Dawkins kan met recht een bestseller genoemd worden. Er zijn miljoenen exemplaren van verkocht sinds het eind 2006 is verschenen. Het is dus een commercieel succes, maar heeft ook stevige kritiek moeten verduren. We gaan kijken naar één van de belangrijkste punten van kritiek op het boek. Richard Dawkins heeft zoölogie gestudeerd en heeft veel bijgedragen aan de evolutietheorie. Daarnaast is hij vooral bekend als spreker, debater, schrijver en voorvechter van het atheïsme. Nog meer dan Daniel Dennett, Sam Harris en Christopher Hitchens, wordt Dawkins vaak als het gezicht van het moderne atheïsme gezien. In die hoedanigheid heeft hij al meerdere boeken geschreven. The God Delusion wordt door velen gezien als het boek waarmee Dawkins definitief afrekent met religie en het idee dat er een God zou bestaan. Het boek is in het Nederlands verschenen onder de naam 'God als misvatting'.

Belangrijkste punt

We richten ons op wat Dawkins zelf het centrale punt van zijn boek noemt. Hij ziet God als verklaring voor het ontstaan van het universum als hoogst onwaarschijnlijk. Dit omdat een dergelijke God, die een zo complex universum heeft gemaakt, zelf nog veel complexer moet zijn. En daar ziet hij weer twee problemen in.
  1. Namelijk dat een dergelijke verklaring op zichzelf nog complexer is dan datgene wat verklaard moet worden. Volgens hem is dat een stap die in feite niets uitlegt, maar alleen maar meer vragen opwerpt.
  2. God als verklaring levert meteen de volgende vraag op: "Wat is de verklaring van God. Hoe is deze complexe God tot stand gekomen?" En daarmee zijn we volgens Dawkins in een eindeloze cirkel terecht gekomen en hebben we niets bereikt met het hele idee van een God. En dit is Dawkins zijn grootste punt: "Wie heeft God gemaakt?".

Problemen

Er zijn verschillende kritische opmerkingen bij deze redenering te plaatsen. We gaan er hier een aantal bekijken.

Hoe complex is God?

In de eerste plaats stelt Dawkins dat een God die ons complexe universum moet verklaren, zelf nog complexer moet zijn. Maar deze stelling wordt nergens onderbouwd. En wellicht dat de stelling in eerste instantie wel aannemelijk klinkt, maar in tweede instantie blijkt dat je de vraag moet stellen: "Wat is complex?" Als we kijken naar de gangbare definitie van God, dan is dit een immateriële entiteit met eigenschappen als volkomen goed, volmaakt en machtig. En dat is zeker niet eenvoudig voor te stellen. Maar daarmee kan God niet zonder meer complex genoemd worden op een vergelijkbare manier als het universum, dat juist materieel is. Het hangt af van de definitie van complex, maar zoals Dawkins als bioloog naar het materiële universum kijkt kan er niet naar God gekeken worden.

God als verklaring, verklaard niets

Het idee dat een verklaring altijd eenvoudiger moet zijn, dan datgene wat verklaard moet worden is niet zo zeker als Dawkins stelt. Er is niets mis met een verklaring die complexer is dan het fenomeen dat verklaard moet worden. Er zijn tal van zaken te noemen waarbij de verklaring complexer is dan het fenomeen zelf.

Wie heeft God gemaakt?

De vraag wie God dan gemaakt heeft, vindt Dawkins van groot belang. Wat dat betreft is er zeker sprake van een misvatting rondom God. Maar we hoeven niet veel moeite te doen om te ontdekken dat de misvatting bij Dawkins zit. Als we kijken naar de grote religies van deze wereld, dan is er nergens sprake van een God die gemaakt is. Het is juist God die eeuwig is. Een gemaakte God is eigenlijk per definitie geen God te noemen. Het feit dat Dawkins dit lijkt te missen, betekent een van de volgende twee dingen:
  • Hij is niet bekend met het principe van een eeuwige God.
  • Hij gaat het bewust uit de weg.

Welke van de twee redenen dan van toepassing is, is onduidelijk. Maar ze zijn beide misschien wel even erg. Hoe het ook zij, Dawkins gaat hiermee behoorlijk de fout in en haalt daarmee het centrale punt van zijn boek The God Delusion onderuit.

Lees verder

© 2014 - 2024 Manniel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Godsdienst van de Onzichtbare Roze EenhoornGodsdienst van de Onzichtbare Roze EenhoornOm diverse hardnekkige redenaties van strengen gelovigen onderuit te halen, zijn er in de loop der tijd diverse satirisc…
Antibioticaresistentie: bewijs voor bacteriële evolutie?mijn kijk opAntibioticaresistentie: bewijs voor bacteriële evolutie?Wat is antibioticaresistentie precies en is antibioticaresistentie een bewijs voor bacteriële evolutie? Antibioticaresis…
Het evangelie van het vliegend spaghettimonsterHet evangelie van het vliegend spaghettimonsterHet geloof in het vliegend spaghettimonster is een legitieme religie in verschillende landen. Volgens het evangelie van…
Richard Tauber, zijn jeugdRichard Tauber, zijn jeugdRichard Tauber maakte al vroeg kennis met het theater. Met een vader als acteur en een moeder die zong bracht hij veel t…
De Mormonen en stamboomonderzoekDe Mormonen en stamboomonderzoekDe Mormonen houden het grootste genealogische archief ter wereld bij. Bovendien hebben zij de door hun ingescande akten…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Shane Pope, Flickr (CC BY-2.0)
  • http://en.wikipedia.org/wiki/The_God_Delusion
  • http://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Dawkins
Reacties

Peter, 19-04-2015
Opgezocht op het internett het volgende: Bij een cirkelredenering zijn het argument en de mening inhoudelijk gelijk, het verschil is dat ze anders zijn geformuleerd. Een cirkelredenering kan erg lastig zijn om te herkennen, vooral wanneer de mening en het argument niet extreem dicht bij elkaar staan.

Een definitie van een cirkelredenering is ook als de stelling en de conclusie gelijk zijn, zoals in mijn voorbeeld. Daarom heet het een cirkelredenering, maar ik kan fout zijn, nietwaar? Overigens zie ik niet dat ik een cirkelredenering heb gebruikt in mijn eerste reactie.

Eeuwig zegt niets, het is een woord. Door er in te geloven stoppen velen om vragen te stellen. Als u het begrip eeuwig, zoals eeuwig bestaan van een god, begrijpelijk, liefst wetenschappelijk kunt uitleggen, alle vragen te beantwoorden dat het oproept en aantoont waarom dat kan, bewijst u de wetenschap en uw religie een grote dienst. Als u daarbij ook aantoont waarom god wel eeuwig kan zijn, en materie en energie in de ruimte niet, staat u zeer sterk in het argument voor het bestaan van een schepper, een god die alles heeft gemaakt. Het zou zeker mijn standpunt en van velen kunnen beinvloeden.

Wat ik van Dawkins weet is dat hij niet alleen het bestaan van een christelijke god verwerpt. Als hij dus een ander beeld heeft van uw god, dan als u zelf heeft, is zijn stelling niet zonder meer fout. Reactie infoteur, 11-05-2015
Wat precies wel of niet een cirkelredenering is, vind ik niet zo heel interessant. Misschien heb ik de term wel wat vrijelijk gebruikt. Waar het natuurlijk om gaat is of een redenering geldig is of niet. In die eerst reactie staat namelijk:
"Of Dawkins bekend is met het principe van een eeuwige god doet er niet toe. Het kan niet eens bewezen worden dat god bestaat, dus waarom zou hij als iemand die niet in god geloofd uit gaan van een eeuwige god? Voor dezelfde reden kan hij het daarom ook niet bewust uit de weg gaan. Dawkins is juist als hij vraagt, waar komt god vandaan?"

De God zoals beleden in de grote wereldreligies is eeuwig. Dat is moeilijk te begrijpen en wordt door Dawkins wellicht als onmogelijk beschouwd, Maar dat maakt niet, dat Dawkins de definitie van God mag veranderen om vervolgens deze eigen nieuwe definitie te weerleggen. Je vraagt: "Waarom zou hij, als iemand die niet geloofd, uitgaan van een eeuwige God?" Het antwoord is simpel: Omdat Dawkins pretendeert uitspraken te doen over het al dan niet bestaan van de God uit het Christendom.
Daarbij is het een beetje vreemd te zeggen dat het er niet toe doet of Dawkins bekend is met het principe van een eeuwige God. Van iemand die zo prominent over het onderwerp spreekt, boeken erover schrijft, professor is en publieke debatten voert. mag je toch verwachten dat hij goed op de hoogte is van dit onderwerp.

"Eeuwig zegt niets:, lijkt mij een foute uitspraak. Het betekent wel iets: namelijk dat God al bestond voor het ontstaan van de materie en energie in de ruimte. Veel mensen zien God als bestaand buiten de materiële werkelijkheid en zelfs buiten de tijd. Een mogelijke benadering is te stellen dat God zowel alle materie als de tijd heeft gemaakt, maar dat God zelf daarbuiten bestaat. Ik begrijp dat dit niet een wetenschappelijk uitleg is die algemeen geaccepteerd zal worden, maar de vraag is natuurlijk: Levert deze zienswijze een tegenstrijdigheid of onmogelijkheid op?

Peter, 18-04-2015
Het is gemakkelijk om iets eeuwig te noemen, het lijkt een waarschijnlijke verklaring als iemand het zegt en je hoeft er niet veel meer over na te denken. Totdat jeg er getal aan gaat geven, dan wordt het raar en ongeloofwaardig voor velen. Stel voor: Je wilt terug in de tijd. Je begint met het getal 1 of zelfs 9, daarna schrijf je er nullen achter en elke nul is dan 10 maal het getal dat ervoor staat. Je komt zo binnen èèn minuut tot miljarden jaren oud, en nog kan er van generatie tot generatie door geschreven worden en er is geen begin. Iets wat er altijd geweest is, eeuwig in dit geval, is moeilijk te vatten. Eeuwig zegt niet alles en werpt vragen op zoals, waar was het begin?

Een stelling verwerpen door het een cirkelredenering te noemen omdat er vanuit wordt gegaan dat een cirkelredenering altijd fout is wordt vaker toegepast. Een cirkelredenering kan ook juist zijn. Bijvoorbeeld: Ik hou van mijn vrouw! Ze is lief, ze is zorgzaam, ze houd van mij en mijn kinderen, we kunnen goed praten, we doen leuke dingen samen, ziet mij voor wie ik ben en neemt mij voor wie ik ben. Ik hou van mijn vrouw!

Iemand kan niet verwachten dat iemand die niet in iets geloofd van hetzelfde standpunt uit gaat als degene die wel in dat iets geloofd. Degene die niet geloofd komt dan met tegen argumenten en vragen die duidelijkheid moeten schaffen of de stelling van degene die geloofd juist is. Zou u van de stelling uit gaan van degene die u probeert wijs te maken levende feeën en kabouters te hebben gezien als u er zelf niet van uit gaat dat deze wezens bestaan? Wat Dawkins doet is vragen, dat lijkt mij een eerlijke zaak. Reactie infoteur, 19-04-2015
Dat iets dat eeuwig is moeilijk is te vatten, is zonder meer waar. Zeker voor ons mensen die een eindig leven en in een eindig fysieke werkelijkheid bestaan. Maar de vraag "waar is het begin van iets dat eeuwig is, is natuurlijk tegenstrijdig. Net zoiets als een getrouwde vrijgezel.

Een cirkelredenering kan prima zaken beschrijven die absoluut waar zijn. Het is echter geen sterk of overtuigend argument. Ik zie in uw voorbeeld overigens geen cirkelredenering.

Natuurlijk mag iemand daar wel vanuit gaan. Dawkins doet hier een poging te laten zien waarom het bestaan van een christelijke God onwaarschijnlijk is. Het is absurd dat hij daarbij een beeld van een God aanvalt, dat niet strookt met die God waarvan hij roept dat deze niet bestaat.

Als iemand mij wij probeert te maken dat kabouters bestaan en ik dat wil ontkrachten dan moet ik inderdaad de aanval openen op de definitie van kabouters zoals die door deze persoon wordt gebezigd. Ik kan wel gaan aantonen dat er geen draken bestaan, maar daar zal de kabouter-gelover niet anders van worden.

Peter, 22-03-2015
Ik heb het boek van Dawkins niet gelezen, maar ben bekend met de debatten die hij voert. Het is op het internet te vinden.
De stelling van de complexiteit kan hij fout gezien hebben, misschien ook niet. Een vraag die belangrijker is en de complexsiteit van god verwaarloost als hij gelijk heeft is: Wie heeft god gemaakt? Je kunt ook vragen, waar komt god vandaan?

Mensen die in god geloven argumenteren vaak met het volgende: Waar komt alles vandaan? Iets kan niet uit het niets voortkomen wordt er gezegd. God is dan volgens gelovigen eeuwig, een geestelijk bewustzijn, anderen praten over een geestelijk wezen. Hier wordt voorbij gegaan aan het feit dat het woord eeuwig totaal niets zegt over het ontstaan van god. Het kan eeuwig na het ontstaan van god betekenen. Wat er toe doet is het feit dat hoe iemand god ook ziet, god is en blijft iets. Er wordt veronderstelt dat iets niet uit het niets kan voortkomen waar de wetenschap dit veronderstelt, maar als het god betreft kan dit ineens wel? Of god nu een geestelijk bewustzijn of een wezen is, volgens de stelling dat iets niet uit het niets kan voortkomen, kan zelfs god niet uit het niets voortkomen, zuiver omdat het iets is.
Er komt nog bij dat god eigenschappen zou hebben als almachtig en alwetende, maar ook goed, rechtvaardig en liefdevol. Dit zijn eigenschappen die ook niet zomaar ergens uit het niets kunnen voortkomen.

Of Dawkins bekend is met het principe van een eeuwige god doet er niet toe. Het kan niet eens bewezen worden dat god bestaat, dus waarom zou hij als iemand die niet in god geloofd uit gaan van een eeuwige god? Voor dezelfde reden kan hij het daarom ook niet bewust uit de weg gaan. Dawkins is juist als hij vraagt, waar komt god vandaan? Reactie infoteur, 14-04-2015
Het woord 'eeuwig' zegt juist alles over het ontstaan van God: namelijk dat God niet ontstaan is. Dat is juist de definitie van het woord eeuwig. God heeft geen beginpunt en vragen naar waar God vandaan komt, laat alleen maar zien dat Dawkins niet begrepen heeft wat er met het woord 'eeuwig' wordt bedoeld.

Je laatste paragraaf is natuurlijk een cirkelredenering. Dawkins doet een poging te laten zien, waarom een God zoals in de grote wereldreligies beleden wordt, niet voor de hand ligt, onlogisch is, of zelfs tegenstrijdig is. Om dat te doen kun je niet zelf een eigen, andere definitie gaan hanteren. Dan toon je dus vervolgens niets aan dat ook maar van enige betekenis is.

Manniel (221 artikelen)
Laatste update: 28-05-2015
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Religie
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.