Stappenplan rijbewijs verlengen voor mensen met autisme

In de Regeling eisen geschiktheid 2000 worden eisen gesteld aan mensen met een vorm van autisme, die (willen) autorijden. Deze regelgeving is sinds augustus 2010 van kracht. Veel mensen met een autismespectrumstoornis hebben echter hun rijbewijs behaald voor 2010 en soms al jarenlang auto gereden. Bij het verlengen of vernieuwen van het rijbewijs krijgen ze te maken met deze aangepaste regelgeving. Welke stappen moet of kan iemand met een ASS dan zetten?

Stappenplan rijbewijs verlengen

Stappenplan voor personen met een autismespectrumstoornis, die al in het bezit zijn van hun rijbewijs, en deze moeten gaan vernieuwen of verlengen.

Sinds augustus 2010 is de aangepaste Regeling eisen geschiktheid 2000 van kracht. Deze heeft consequenties voor mensen met een autismespectrumstoornis. Wanneer de persoon met autisme nog moet beginnen met rijlessen of voor de eerste keer zijn rijbewijs gaat aanvragen, is de wet nog relatief duidelijk over welke stappen je zou moeten zetten. Deze staan beschreven in het artikel "Stappenplan rijbewijs aanvraag voor mensen met autisme". Maar wat moet je nu doen, wanneer je, als persoon met autisme, al langer autorijdt dan het bestaan van deze nieuwe regeling? Het rijbewijs was er immers eerder dan de nieuwe wet.

Voor de persoon met een autismespectrumstoornis die nu te maken krijgt met deze veranderde wetgeving, kan het onduidelijk zijn wat diegene nu wel of niet moet doen, wanneer en in welke volgorde. Dit gaat met name spelen wanneer het tijd is om het rijbewijs te verlengen.

In dit artikel staat beschreven wat je zou kunnen doen, wanneer je je rijbewijs moet vernieuwen en er sprake is van een ASS-diagnose. Waar moet je tegenwoordig over nadenken?

1. Wel of geen Eigen Verklaring invullen?

Het begint met het invullen van een Eigen Verklaring. Deze wordt, na invullen, opgestuurd naar het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), met als doel het aanvragen en verkrijgen van een Verklaring van Geschiktheid. Dat is een verklaring waarin staat of iemand wel of niet geschikt is om een motorvoertuig te besturen, en eventueel de periode waar dat voor geldt.

Wanneer je al jarenlang hebt autogereden, zonder noemenswaardige ongelukken, is het de vraag of je deze Eigen Verklaring wel wilt of moet invullen. Dit is een afweging die iedere persoon met autisme voor zichzelf moet maken, al dan niet na overleg met anderen, zoals de eventuele partner of een hulpverlener. Op basis van deze persoonlijke afweging en van iemands persoonlijke situatie, zijn er verschillende uitkomsten mogelijk.

1.1. Niet invullen van de Eigen Verklaring

Er kunnen verschillende redenen zijn, waarom iemand ervoor kiest de Eigen Verklaring niet in te vullen.
Dit kan om principiële redenen zijn, bijvoorbeeld omdat iemand het niet met de regelgeving eens is, zoals die nu is geformuleerd. Wanneer er sprake is van serieuze principiële bezwaren tegen de huidige wetgeving, kan worden overwogen een proefproces te starten. Dit is vaak een langdurige kwestie, waarbij steun vanuit andere partijen, zoals belangenorganisaties, van pas kan komen.

Een andere reden kan zijn, dat de gezondheidstoestand niet veranderd is.
Of dat je besluit geen melding te doen.

Tussentijdse melding van een gewijzigde medische situatie.

In het Vademecum van het CBR valt te lezen (Artikel 16: Het verkrijgen van een Verklaring van Geschiktheid), dat dit van toepassing is, als er sprake is van aanpassing van het rijbewijs na tussentijdse melding van een gewijzigde medische situatie.

Hierbij zijn twee zaken van belang:
1) Tussentijdse melding
2) Gewijzigde medische situatie.

Ad 1) Tussentijdse melding

Het hele proces (aanvragen Verklaring van Geschiktheid, rijbewijskeuring) wordt pas in gang gezet nadat dit gemeld is. In uitzonderlijke gevallen wordt deze melding door anderen gedaan, zoals door de politie, wanneer je bijvoorbeeld bent aangehouden wegens erg onverantwoord rijgedrag. Officieel is er dan sprake van een gevorderd onderzoek naar de geschiktheid om auto te rijden. Meestal is er dan sprake van een bijzondere situatie. De meeste volwassenen krijgen hier niet mee te maken.

De melding gebeurt dus in de meeste gevallen door de persoon met autisme zelf. Dit doe je (wanneer er bij jou sprake is van een vorm van autisme) door de Eigen Verklaring in te vullen en op te sturen. Omgekeerd is het zo, dat wanneer je dit niet meldt, je ook niet het hele keuringsproces hoeft te doorlopen, geen kosten hoeft te maken en niet elke drie jaar opnieuw door de molen hoeft te gaan. Behalve om principiële redenen (zie hierboven) kun je ook om praktische redenen besluiten geen melding te doen. "Geen slapende honden wakker maken", wordt wel gezegd. Zolang je zelf niks zegt, weet in principe niemand van je ziekte af. Artsen en andere hulpverleners zijn gehouden aan hun beroepsgeheim. Zo gauw je dit wel vermeldt, krijg je een aantekening op je rijbewijs, waar je nooit meer vanaf komt.

Meldplicht of vrije keuze?

Een belangrijke vraag is bovendien, of je verplicht bent om te melden dat je een autismespectrumstoornis hebt, of niet.

Artikel 114 WEGENVERKEERSWET 1994 (Wvw 1994) luidt:
"Het is verboden voor het verkrijgen van een rijbewijs opzettelijk onjuiste opgaven te doen, onjuiste inlichtingen te verschaffen en onjuiste bewijsstukken en andere bescheiden over te leggen."

Op basis hiervan kun je concluderen, dat je het zou moeten melden wanneer er sprake is van een gewijzigde medische situatie.

Daartegenover stelt M.M. de Wolf in het artikel "Rijgeschiktheid bij psychiatrische aandoeningen; literatuuroverzicht en consequenties voor de praktijk" dat de melding van gezondheidsproblemen geen wettelijke verplichting is, en dus niet in de wegenverkeerswet is opgenomen (de Wolf, 2010).

Op dit moment wordt de keuze om wel of niet een nieuwe Eigen Verklaring in te vullen (en daarop de ASS te vermelden) in de praktijk overgelaten aan het eigen verantwoordelijkheidsbesef van de rijbewijsbezitter. Misschien is er geen strikt wettelijke plicht (dat ligt eraan hoe artikel 114 en andere artikelen worden geïnterpreteerd), maar dan zou iemand toch een morele plicht kunnen voelen om zijn of haar gezondheidstoestand te melden. Maar wat nu, als de medische situatie al langer bestaat dan deze regeling? Dus iemand heeft al jaren een autismespectrumstoornis, en krijgt nu pas met deze regelgeving te maken. Wanneer er niet naar gevraagd wordt, bijvoorbeeld door de overheid, moet je dan uit jezelf gaan melden dat je een ASS hebt? Anders gezegd: moet je uit eigen beweging een beoordeling van je medische situatie aanvragen, waarmee je jezelf negatief zou belasten (kosten, procedures, keuring)?

Aandoening die de rijgeschiktheid beïnvloedt

Een mogelijke interpretatie van de regeling is, dat het feit dat een bepaalde aandoening voorkomt in de lijst met aandoeningen, die wordt genoemd in de Regeling eisen geschiktheid 2000, wil zeggen dat dit dus een aandoening is, die de rijgeschiktheid beïnvloedt. De vraag is nu, of het mogelijk is om je rijgeschiktheid te verliezen, simpelweg doordat je ziekte (hier: ASS) opeens wordt genoemd in een regeling? Wanneer er in jouw persoonlijke en medische situatie verder niks gewijzigd is?

Ad 2. Gewijzigde medische situatie

Is er sprake van een gewijzigde medische situatie?

De tekst in het Vademecum van het CBR luidt als volgt:

"Tussentijdse melding van een wijziging van de gezondheidstoestand.
Indien bij de houder van een geldig Nederlands rijbewijs als gevolg van ziekte of ongeval de medische toestand met betrekking tot de rijgeschiktheid is veranderd – er is een aandoening en/of beperking ontstaan zoals beschreven in de ministeriële ‘Regeling eisen geschiktheid 2000’ (Staatscouranten 99 van 23 mei 2000 en 20 van 29 januari 2002) – kan betrokkene door het aanvragen van een Verklaring van geschiktheid het CBR verzoeken de rijgeschiktheid opnieuw te beoordelen."

Dit is niet het geval bij autismespectrumstoornissen. Deze zijn niet ontstaan als gevolg van ziekte of ongeval, maar al vanaf de geboorte aanwezig. In feite is datgene wat is veranderd bij mensen met een ASS, niet hun gezondheidstoestand, maar de wet.

Rijgeschiktheid verliezen

Het is ook mogelijk om je rijgeschiktheid (tijdelijk) te verliezen. Het is onduidelijk, in hoeverre hiervan sprake is, simpelweg doordat de ASS nu opeens voorkomt in de Regeling eisen geschiktheid 2000. Vanuit de overheid wordt het rijbewijs niet alleen gezien als een bewijs van rijvaardigheid, maar ook als bewijs van rijgeschiktheid. "Wanneer een bestuurder een aandoening heeft, waarvan de Regeling eisen geschiktheid 2000 stelt dat de bestuurder niet meer rijgeschikt is, dan heeft zijn rijbewijs de facto zijn geldigheid verloren. Het rijden met een ongeldig rijbewijs is niet toegestaan. Wanneer er dan sprake is van een ongeval kunnen er daarnaast verzekeringstechnische problemen ontstaan, omdat de betrokkene immers niet over een geldig rijbewijs beschikt. Het is dus voor bestuurders zinvol om de eigen rijgeschiktheid in de gaten te houden", aldus dhr. mr. C. Zuidema, manager Beleidsgroep Verkeersveiligheid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Je eigen rijgeschiktheid in de gaten houden, kan betekenen dat je de Eigen Verklaring invult en opstuurt naar het CBR.

1.2. Wel invullen van de Eigen Verklaring

Je vult de Eigen Verklaring in. De volgende vraag is dan, of er sprake is van bijzonderheden.

De vragen in de Eigen Verklaring

In de Eigen Verklaring worden de onderstaande vragen gesteld (bron: Vademecum CBR):


Voor personen met een autismespectrumstoornis zijn met name de vragen 3 en 9 van belang.

Met name vraag 3 kan hierbij voor interpretatieproblemen zorgen. Want wanneer is er sprake van behandeling?

Een bepaalde groep volwassenen heeft alleen kortdurend contact met een psychiater (gehad) in het kader van diagnostiek. Wanneer iemand na het verkrijgen van de diagnose ASS geen behandeling volgt, is er strikt genomen alleen sprake geweest van het vaststellen van de diagnose en kan vraag 3 met 'nee' beantwoord worden. Overigens kan een onbedoelde consequentie van deze regelgeving zijn, dat mensen na hun diagnose bewust afzien van verdere hulp of behandeling, vanwege de gevolgen die dit voor hun rijbewijs zou hebben. Iets waar veel psychiaters voor vrezen.

1.2.1. Alle vragen in de Eigen Verklaring met 'Nee' beantwoord

Je hebt alle vragen in de Eigen Verklaring met 'Nee' beantwoord.
In dat geval stoppen de bijzonderheden hier. Je vraagt gewoon regulier een verlenging van je rijbewijs aan bij de gemeente.

1.2.2. Eén of meerdere vragen in de Eigen Verklaring met 'Ja' beantwoord

Je vult een nieuwe Eigen Verklaring in, waarbij je op één of meerdere vragen ‘Ja’ antwoordt. In dat geval ga je hetzelfde proces in als beschreven in het artikel "Stappenplan rijbewijs aanvraag voor mensen met autisme". Volg de stappen zoals daar beschreven staan. Uiteraard hoef je niet opnieuw rij-examen te doen.

Disclaimer. Als auteur van dit artikel aanvaard ik geen enkele aansprakelijkheid voor de keuzes, handelingen, het doen of het laten door de lezer(s) van mijn artikel(en). Het blijft ieders eigen verantwoordelijkheid. Dit stappenplan dient slechts als leidraad.

Lees verder

• Stappenplan rijbewijs aanvraag voor mensen met autisme
• Beoordeling rijgeschiktheid bij autisme
• Advies Gezondheidsraad rijgeschiktheid bij autisme