De culturele benadering als verklaring voor crimineel gedrag

Er is al veel onderzoek gedaan naar de beweegreden voor crimineel gedrag. Is criminaliteit wel aan de hand van één enkele theorie te verklaren? Juist om die reden hebben vele onderzoekers, geleerden en deskundigen er hun hoofd over gebogen. Er zijn verschillende theorieën die proberen crimineel gedrag te verklaren. Een van die theorieën is de culturele benadering.

De culturele benadering

Bij de culturele benadering staat het cultuurconflict centraal. Dit is de tweespalt tussen de westerse maatschappij en diens normen en waarden en anderzijds tegenover traditionele en religieuze normen en waarden uit het land van herkomst, waar vooral de ouders nog sterk op zijn gericht. Voordelen van de culturele benadering is dat de factoren die hierbinnen een rol spelen, duidelijk in kaart worden gebracht. Daarnaast kan er rekening mee worden gehouden in het verklaren van crimineel gedrag. Een derde factor die hier meespeelt is begrip. Anderzijds zijn er ook nadelen zoals generalisatie, individuele factoren buiten beschouwing laten en het gebruiken als excuus voor crimineel gedrag.

Hoe werkt dit eigenlijk in de praktijk? Om dit wat duidelijker te maken volgt hieronder een casus.

Een casus

Ahmed is een jongen van zeventien jaar. Toen hij dertien was, is hij naar Nederland gekomen in het kader van gezinshereniging. Zijn vader woonde toen met zijn tweede vrouw in Nederland. Vader was gescheiden van de moeder van Ahmed die in Marokko woonde. Ahmed woonde tot zijn dertiende bij zijn moeder en voegde zich daarna bij zijn vader.
Ahmed is aangehouden voor verschillende delicten zoals winkeldiefstal, straatroof en vervalsing van pinpassen. De gevallen van straatroof gingen vaak gepaard met geweld. Het eerste delict dat hij pleegde, was op veertienjarige leeftijd – net nadat hij was aangekomen in Nederland. De eerste delicten leidden tot een HALT-afdoening met een taakstraf maar bij de volgende ernstiger delicten werd hij veroordeeld tot voorwaardelijke jeugddetentie.
Toen Ahmed nog bij zijn moeder woonde, gaf Ahmed ook al problemen. Hij pleegde diefstalletjes en was betrokken bij vechtpartijen. Dankzij de grote sociale controle kon zijn gedrag binnen de perken gehouden worden maar in Nederland had hij meer vrijheid. In de buurt waar hij woont kwam hij bijna onmiddellijk in contact met jongens die zich ook met criminele activiteiten bezighielden. Ahmed heeft zich aangesloten bij een van de criminele clubjes uit zijn buurt en ze hangen vaak ’s avonds rond op straat. Die groep heeft meer invloed op Ahmed dan zijn ouders dat hebben. Ahmeds stiefmoeder spreekt slecht Nederlands; zijn vader iets beter.

De culturele benadering en de casus

Ahmed is afkomstig uit de Marokkaanse cultuur. In de casus wordt al duidelijk aangegeven dat er een grote sociale controle heerst in zijn land van afkomst; hierdoor is het criminele gedrag wat Ahmed daar vertoonde, binnen de perken gebleven. Ik proef in deze casus een duidelijk cultuurconflict; Ahmed heeft een groot gedeelte van zijn leven doorgebracht in Marokko en ook de traditionele en religieuze normen en waarden meegekregen uit deze cultuur. Hij is gewend dat er veel sociale controle bestaat; problemen werden opgelost met zijn ouders, buurtgenoten, et cetera en niet met de politie. In Marokko lijkt dus een duidelijke groepscultuur te heersen terwijl dit in Nederland vooral een individualistische cultuur betreft. Men gaat er in Nederland vanuit dat je als individu voldoende zelfcontrole hebt en eigen verantwoordelijkheid hebt. Hierdoor kan Ahmed vrij gemakkelijk zijn gang gaan zonder dat hij hierop wordt aangesproken of anderen hem wijzen op regels, normen en waarden in de samenleving. In Nederland is hij echter wel in een groepscultuur terechtgekomen, maar dit is meer een subcultuur. Dit betreft een crimineel clubje uit de buurt van Ahmed waar hij zich bij heeft aangesloten. Binnen deze groep gelden duidelijke regels en meedoen met de groep is belangrijker dan een eigen weg gaan. Ahmed en de groep zetten zich duidelijk af tegen de Nederlandse cultuur en zien zichzelf als moslims.
In de culturele benadering wordt beschreven dat een kloof tussen in dit geval de Marokkaanse en de Nederlandse cultuur tot verwarring kan leiden over bijvoorbeeld normen en waarden en de eigen identiteit.
Het wordt zichtbaar dat Ahmed en zijn allochtone vrienden zich veel bezighouden met criminele activiteiten. In de cijfers bij de culturele benadering komt ook naar voren dat het jeugdcriminaliteitscijfer onder allochtone jongeren vele malen hoger ligt dan bij jongeren van Nederlandse afkomst. Voor Marokkaanse jongeren ligt dit cijfer driemaal zo hoog als op grond van het bevolkingsaantal verwacht mag worden.

In de culturele benadering worden ook enkele factoren geformuleerd die een rol kunnen spelen. Teveel tijd doorbrengen op straat is daar een van. Uit de casus komt duidelijk naar voren dat Ahmed veel tijd doorbrengt op straat samen met zijn clubje. Ook gebrek aan sociale controle op straat speelt en rol en dit is ook cruciaal want de sociale controle is tegenwoordig niet zo groot meer.

Conclusie

Het hanteren van de culturele benadering geeft veel voordelen. Zo helpt het om bepaald gedrag te kunnen plaatsen en te kunnen verklaren. Het zal een hele overgang zijn geweest voor Ahmed om in zijn puberteit te emigreren van Marokko naar Nederland. Hij wordt in Nederland blootgesteld aan hele andere normen en waarden en hij heeft hier veel meer vrijheid; er is niemand meer die hem op zijn vingers kijkt afgezien van uiteindelijk de politie.

Echter zijn er ook nadelen te vinden. Bij jeugdcriminaliteitscijfers denk je al gauw; zie je nou wel? Als je kennismaakt met een allochtone jongere denk je al gauw; dat is er weer zo één. Echter is het heel belangrijk om te beseffen dat alsnog het overgrote deel zich niet bezighoudt met criminele activiteiten. Kortom; je krijgt gauw generalisatie bij deze benadering. De benadering kan erg nuttig en verhelderend zijn maar zal gepaard moeten gaan met een andere theorie om er een zo objectief mogelijk beeld van te kunnen vormen.