Gestalt therapie

Gestalt therapie is een behandelvorm van psychische problemen die voortgekomen is uit de gestalt psychologie. Wanneer men een psychisch probleem heeft, zijn volgens de gestalt therapie de gevoelens, gedachten en het gedrag niet met elkaar in overeenstemming, ze botsen. Door deze dichterbij elkaar te brengen vormt men een gestalt, wordt men weer één met zichzelf, en verdwijnen de klachten.

Wat is gestalt psychologie?

Gestalt psychologie is een stroming in de psychologie waar het principe 'het geheel is meer dan de som der delen' centraal staat. Wanneer we waarnemen kijken we niet naar een optelsom van verschillende onderdelen, maar naar een geheel, een gestalt. Wanneer we naar een clown kijken, nemen we een clown waar, en geen rode clownsneus, een clownspak, de ballonnen die hij vasthoudt en een geschminkt gezicht. Nee, we zien een clown. Toch maakt een clownsneus, een clownspak, een groepje ballonnen en een geschminkt gezicht nog geen clown. Wanneer we waarnemen worden namelijk niet alleen de externe factoren (de stimuli, de het geschminkte gezicht, de ballonnen en dergelijke) meegenomen, maar ook processen in de hersenen. De combinatie van deze twee maakt dat we de clowskenmerken optellen tot een clown. Gestaltpsychologen stellen dat we altijd op zoek zijn naar een ordening van de buitenwereld. Ook wanneer een afbeelding weinig samenhangende onderdelen laat zien, zal men toch geneigd zijn er een zogenaamd gestalt in te zien, een herkenbaar of symmetrisch en regelmatig voorwerp.

Wat is gestalt therapie?

In gestalt therapie staat de manier waarop we betekenis verlenen aan de buitenwereld door het vormen en oplossen van gestalten centraal. Deze gestalten komen voort uit de basale behoeften van een organisme, zoals honger, nieuwsgierigheid en tast. Wanneer men bijvoorbeeld met iemand in gesprek is en plotseling een geluid hoort dat men niet kan plaatsen, is de aandacht niet meer volledig bij de gesprekspartner, de 'cirkel' uit bovenstaande afbeelding is als het ware onderbroken. Je wilt weten waar dit geluid vandaan komt en wat het betekent, je wilt het onbekende als het ware integreren met je belevingswereld op dat moment. Dat kan alleen door aandacht te besteden aan het geluid en de aard van het geluid te achterhalen, zodat het geluid onderdeel gaat uitmaken van de belevingswereld en de 'cirkel' kan sluiten.

Botsen van gedachten, gevoelens en gedrag

Wanneer men zich echter dwingt om een bepaalde stimulus, gebeurtenis of een specifiek gevoel niet te integreren met de belevingswereld, kunnen er psychische problemen optreden. Wanneer men bijvoorbeeld breekt met een goede vriendin en het verdriet hierover gaat verstoppen, integreert men de gevoelens van verdriet niet met de belevingswereld. Men accepteert het verdriet niet, waardoor het geen plekje kan krijgen in de belevingswereld en geen goed gestalt kan vormen. Hierdoor blijft er altijd 'iets knagen', het verdriet wordt niet verwerkt. De gestalttherapie stelt dat men het verdriet toe moet laten en moet accepteren, zodat het knagende gevoel verdwijnt.

Gestalt blokkades opheffen

Het denken, doen en voelen moet in overeenstemming met elkaar zijn om psychische blokkades op te heffen. Op het moment dat men zich verdrietig voelt maar zichzelf dwingt te denken dat het onzin is om verdrietig te zijn en zichzelf af gaat leiden door zich volledig op het werk te storten, zijn het denken, voelen en doen niet in overeenstemming met elkaar. Tijdens een gestalt therapie sessie leer je je bewust worden van je eigen gevoelens, gedachten en gedrag en hoe je deze kunt veranderen. Je leert jezelf accepteren en waarderen zoals je bent.

Je kunt je bijvoorbeeld boos maken over het feit dat je afspraken met de tandarts altijd afzegt omdat je bang bent voor pijnlijke ingrepen. Je wéét (gedachten) wel dat je eigenlijk naar de tandarts zou moeten omdat je kiespijn hebt, maar je gáát (gedrag) niet omdat je bang bent voor de pijn (gevoel). Je gedachten zijn in conflict met je gevoelens en gedrag en je wilt dit conflict graag oplossen want je schaamt je voor je vluchtgedrag. Wanneer je naar een therapeut gaat ben je je al bewust van het probleem, dat is al een hele stap. Je gaat nadenken over hoe je jezelf zo ver kunt krijgen dat je tóch naar de tandarts gaat. Je kunt bijvoorbeeld iemand meenemen, of om een verdoving vragen. Wanneer je eenmaal bij de tandarts bent omdat je een manier gevonden hebt om je angsten te verminderen kun je jezelf afvragen hoe je je op dat moment voelt. Hoogstwaarschijnlijk voel je je nog steeds oncomfortabel, maar ook trots omdat je je angst overwonnen hebt. Je gedrag, gevoelens en gedachten komen stapje voor stapje meer in overeenstemming met elkaar.

Dit is uiteraard een heel proces dat niet in één therapiesessie te doorlopen is. In iedere therapiesessie wordt gewerkt aan het veranderen van je gedrag, gedachten en/of gevoelens, tot deze met elkaar vereenzelvigd zijn en het gestalt opgelost is.

Voor wie is gestalt therapie geschikt?

Gestalt therapie werd oorspronkelijk met name gebruikt wanneer mensen zich te veel aantrekken van de mening van de omgeving. Men leert wat men zélf wil en hoe men dit kan bereiken. De gestalt therapeut heeft een vrij confronterende houding, waardoor gestalt therapie minder geschikt is voor angstige en verwarde mensen.