De verschillende leiderschapsstijlen

Door de eeuwen heen is effectief leiderschap altijd al een belangrijk onderwerp geweest in de literatuur en de praktijk. Het denken over leiderschap is in die tijd allerlei kanten op gegaan, waarbij diverse soorten leiderschapsstijlen benoemd en onderzocht zijn. Een van de meer algemene indelingen is de indeling in drie soorten; transactioneel, transformationeel en laissez-faire leiderschap.

Leiderschapsstijlen

In het algemeen worden er drie soorten leiderschapsstijl onderscheiden:

• transactioneel leiderschap
• transformationeel leiderschap
• laissez-faire leiderschap

Deze indeling in bovenstaande drie stijlen van leidinggeven is in gebruik vanaf ongeveer de jaren tachtig, waarbij vooral het transformationeel leiderschap (ook wel charismatisch leiderschap) één van de recenter beschreven leiderschapsstijlen is. Hoewel de indeling de drie soorten leiderschap strak van elkaar scheidt, is deze scheiding in de praktijk vaak niet zo direct te leggen en kan één vorm samenvloeien met een andere vorm. Ook is het goed mogelijk dat er per situatie door een leider voor een andere leiderschapsstijl gekozen wordt; dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als de kennis die de leider over een bepaald onderwerp heeft niet toereikend is, of de situatie mentaal en fysiek zwaar is of als er weinig interpersoonlijk contact is in een bepaalde situatie.

Transactioneel leiderschap

Zoals de naam al eigenlijk verraad, draait transactioneel leiderschap om het ruilen van diensten tussen leider en werknemer. Hierbij wordt de werknemer voor zijn inzet of zijn product beloond door de leider. Daarnaast zorgt de leider ervoor dat de randvoorwaarden voor de werknemer goed in orde zijn, door bijvoorbeeld problemen zoveel mogelijk uit de weg te helpen zodat de werknemer zijn werk kan voortzetten zonder al te veel storingen. Ook zorgt de leider voor een goede terugkoppeling op het werk van de werknemer, zodat deze weet wanneer en hoe hij het gewenste product kan bereiken; de leider moet bij deze terugkoppeling ook telkens duidelijk maken wat de beloning hieruit voor de werknemer is, zodat deze meer gemotiveerd is om zijn werk te doen. Het belangrijkste bij deze leiderschapsstijl blijft het continue duidelijk maken van de beloning die er voor de werknemer is bij het afleveren van goed werk.

Transformationeel leiderschap

Het transformationeel leiderschap, ook wel charismatisch leiderschap genoemd, is enkele tientallen jaren geleden in opkomst gekomen. Daarvoor was er voornamelijk aandacht voor het transactioneel leiderschap. Charismatisch leiderschap gaat echter verder dan transactioneel leiderschap. In plaats van duidelijk maken aan de werknemer welke beloning er voor hem vastzit aan het leveren van zijn werk, gaat transformationeel leiderschap vooral over het motiveren en inspireren van medewerkers om een gemeenschappelijk doel te halen. Zeer belangrijk bij dit motiveren is de leider zelf; waar bij transactioneel leiderschap het vooral draait om de hoogte of vorm van de beloning. Een charismatisch leider moet een duidelijke richting, doel of identiteit stellen waar werknemers zich bij willen aansluiten. Als de werknemers dit doen zullen zij, zo is de gedachte, het belang van de organisatie boven het eigenbelang stellen en zullen zij inspanningen leveren die normaal niet van de werknemers verwacht worden. Ze zullen boven zichzelf uitstijgen. Het transformationeel leiderschap is volgens sommige auteurs gedeeltelijk een aangeboren eigenschap, maar volgens de meeste auteurs hangt dit sterk van de situatie af. Een charismatisch leider hoeft dit niet persé ook te zijn/kunnen in een ander soort situatie. Ook is het zeer belangrijk voor een transformationeel leider om duidelijk aanwijsbare successen te behalen; als dit niet gebeurd zal de "magie" snel uitwerken en zullen de medewerkers niet meer tot uitzonderlijke prestaties te beïnvloeden zijn.

Laissez-faire leiderschap

Laissez-faire leiderschap kenmerkt zich vooral door het afwezig zijn van leiderschap, door een passieve leiderschapsstijl. Binnen deze leiderschapsstijl geeft een leider zo min mogelijk leiding en grijpt hij zo min mogelijk in. In feite probeert een laissez-faire leider om totaal geen leiding te geven, hij gaat dit uit de weg.