De visies van Descartes en Wundt

Descartes en Wundt waren beide pioniers van de psychologie, echter hadden zij beide verschillende visies. Zij hadden een verschillende kijk op de aard van onze ervaringen, de menselijke psyche, maar bijvoorbeeld ook over de fysieke wereld.

Descartes

De visie van Descartes over de aard van onze ervaringen was het dualisme. Het lichaam en de geest zijn volgens Descartes gescheiden en naar zijn mening kun je overal over twijfelen. Ook aan ervaringen valt dus te twijfelen. Zijn theorie beschreef het mechanisme van het lichaam, het lichaam is als een machine. Hij verving het traditionele beeld van de animale en vegetatieve ziel door het beeld van een mechanisch werkend lichaam. Wel behield hij het idee van de rationele ziel, volgens hem werken de ziel en het lichaam samen. Een ander belangrijk idee van Descartes over ervaringen waren de 'innate ideas', de ervaringen van de geest. Bijvoorbeeld de innate gedachte van 'perfectie', waardoor Descartes geloofde dat de perfecte God bestaat.

De oorsprong van ervaringen verklaarde Descartes als volgt: alle zintuiglijke stimuli zijn materiële deeltjes, uit de fysieke wereld, in beweging. Bijvoorbeeld licht en hitte bestaan volgens Descartes uit oneindig kleine deeltjes die tegen het oog en/of de huid drukken. Dat heeft tot effect dat bepaalde kleppen in de hersenen open gaan (volgens Descartes bestaan de hersenen uit een ingewikkeld systeem van buisjes en kleppen voor het rangschikken van de animale geest naar bepaalde zenuwen). Wat vervolgens weer leidt tot bepaalde acties. Zo heeft Descartes bedacht wat wij nu reflexen nomen, een specifieke stimulus uit de fysieke wereld die leidt tot een specifieke reactie van het organisme. Hij maakte verschil tussen de automatische reflexen en de aangeleerde reflexen. Reflexen geven een relatie aan tussen de fysieke wereld en onze ervaringen.

Descartes was van mening dat menselijke ervaringen zich niet konden lenen voor mechanische analyse, omdat mensen een ziel/verstand hebben. Om terug te komen op Descartes mening over twijfelen, hij vond dat men overal over kan twijfelen, zelfs over de meest duidelijke zintuiglijke indrukken en over de simpele aspecten van de fysieke wereld. Alleen één ding was zeker volgens René Descartes, jijzelf bestaat: ''I think, therefore I am, or exist.'' is zijn bekendste uitspraak.

Rene Descartes bedacht vervolgens dat de ziel in de hersenen moet liggen. Echter is de ziel een enkel wezen en alle aspecten van de hersenen zijn in tweevoud, behalve de pijnappelklier. De ziel moest dus wel op de pijnappelklier liggen. Hij bedacht dit omdat bijvoorbeeld één boom in de fysieke wereld ook als één boom gevormd wordt in het brein, dus ergens moest de dubbele informatie (uit twee ogen) bij elkaar komen. De ziel heeft een vrije wil en dus wel invloed op de manier van reageren.

De ideeën van Descartes hebben invloed gehad op de wetenschap. Hij vond namelijk dat het lichaam wetenschappelijk onderzocht kan worden, omdat het werkt als mechanisme. Zijn analyses van de hersenen zijn door veel wetenschappers voortgezet en verbeterd. Het idee dat het brein het meest belangrijke orgaan is voor gedraging was correct en werd door anderen verder uitgebreid. Descartes idee over reflexen was niet helemaal juist, maar het concept is wel nuttig geweest voor andere wetenschappers.

Wundt

De visie van Wundt op de aard van ervaringen baseerde hij op zijn onderzoeken. Wundt is dan ook de grondlegger van de experimentele psychologie. Hij heeft bijvoorbeeld de reactietijd ontdekt en dat die verschilt bij individuen. Hij maakte daarbij onderscheid tussen twee processen: perceptie en apperceptie. Bij perceptie wordt uitgegaan van een automatische reactie waar niet bij nagedacht wordt, bij apperceptie is de aandacht erbij en wordt de stimuli bewust herkend, over nagedacht en geïnterpreteerd. Wundt dacht dat er 4 tot 6 gedachten mogelijk zijn in het volledige bewustzijn. Ook ontdekte hij dat een woord als geheel makkelijker te onthouden is dan individuele letters.

De relatie van ervaringen tot de fysieke wereld was de tijd van Wundt al ontdekt, waarnemen met het oog en verwerken met de hersenen. Wel nam Apperceptie een grote plaats in Wundt zijn theorieën over de psychologie, bijvoorbeeld met betrekking tot waarnemen met het oog. Er zijn veel individuele stimuli aanwezig in het visuele veld, maar er zijn er maar een paar die op de fovea in de retina vallen en dus scherp afgebeeld zijn. Je oog beweegt constant om scherp te stellen, Wundt vond dat hetzelfde gebeurd bij bewustzijn. Een maximum van zes ideeën hebben de directe aandacht, maar veel ideeën zijn perifeer aanwezig. Zoals het oog kan ook het brein omschakelen (dus tussen ideeën). Waargenomen ideeën rangschikken zich naar eerdere ervaring, associaties. Echter als men iemands complete verleden weet, is de reactie nog steeds niet voorspelbaar: de wil, of vrijwillige moeite is altijd aanwezig. De oorzaak van ervaringen ligt dus volgens Wundt grotendeels in het geheugen.

Hogere mentale processen waren aangetoond door mentale chronometrie, volgens Wundt was echter experimenteel onderzoek onmogelijk en introspectie dus nodig. Hij was van mening dat sensaties ingedeeld kunnen worden aan de hand van hun kwaliteiten (bijvoorbeeld kleur, geluid), hun modes (visueel, auditief enz.), hun tijdslengte en hun intensiteit. Zo creëerde hij de drie basisdimensies: plezierigheid, onplezierigheid, spanning- en ontspanning en activiteit-passiviteit.

De gevolgen van de visie van Wundt op de wetenschap hebben betrekking tot de mening van Wundt dat veel psychologische problemen alleen via niet-experimentele technieken benaderd kunnen worden. Taal bijvoorbeeld, taal is zo complex dat men het niet kan onderzoeken, zo kwam Wundt met de Völkerpsychologie. Ook bedacht hij vrijwillige psychologie, de mens heeft een wil.