Adoptie: het onbegrepen maar aanwezige verdriet

Zoals beschreven in een eerder artikel over adoptie is adoptie niet enkel een fase waar ouders en kind door heen moeten. Adoptie is altijd aanwezig. De omgang met adoptie verschilt per kind en ouder. Doordat het fenomeen adoptie toch voornamelijk als een begrijp wordt gezien, is er nog weinig erkenning voor het verdriet waar een geadopteerde mee te maken heeft.

Leeftijd

Vaak wordt ook aangeraden zo vroeg mogelijk afstand te doen van een kind. Hoe langer het kind bij de verzorger en/of hechtingsfiguur woont, hoe groter het verdriet dat gepaard gaat met de adoptie. Dit wil niet zeggen dat baby’s minder verdriet ervaren bij adoptie. Wanneer een kind als baby is geadopteerd, zijn ook tekenen van verdriet bij baby’s te zien. Dit uit zich meestal door middel van verwarring, bedroefdheid, teruggetrokkenheid of uitbarstingen van frustratie of boosheid. Een baby vormt een emotionele hechtingsband met een verzorger als het tussen de zes en acht maanden is.

Begrip

Met name als een kind als baby is geadopteerd, is er weinig begrip voor het verdriet van een kind. Eventuele afwijkende gedragspatronen kunnen beschreven worden als ‘raar’ gedrag. Er wordt voorbij gegaan aan de verwerking van het verdriet waar het kind mee om moet gaan. Velen kunnen het verdriet vaak niet aanvaarden aangezien het kind zijn biologische ouders nooit heeft gekend.

Tekenen van verdriet

De echte tekenen van verdriet worden meestal pas het meest duidelijk als het kind zeven of acht jaar oud is. Dit is een van de redenen waarom het verdriet moeilijk begrepen wordt. De verwachting is dat het verdriet al eerder in de levensjaren te merken is, maar niets is minder waar. Wanneer het kind zeven of acht jaar oud is, is het kind pas in staat om een innerlijke voorstelling te maken van het ‘geadopteerd zijn’. Het kind kan zich in deze fase voorstellingen, gedachten en fantasieën vormen van het geadopteerd zijn. Op deze manier krijgt het geadopteerd zijn een fantasievorm bij het kind. Het verdriet van het kind heeft dan geen betrekking op de biologische ouders die het kent, maar om de fantasie of voorstelling van een biologische ouder. Het kind realiseert zich dat hij of zij de biologische ouders moet missen in zijn leven.

Stadia van rouw

Het verdriet bij adoptie heeft te maken met het gevoel van verlies en rouw om de biologische ouders. Een rouwproces bestaat uit de volgende vijf stadia: geschoktheid, ontkenning, protest, wanhoop, herstel/herintegratie. De verwerking van rouw volgt niet de exacte volgorde van deze stadia, maar alle stadia worden wel doorlopen. De rouwverwerking zit echter ingewikkeld in elkaar bij adoptie.

Het verlies, verdriet en rouw die gepaard gaan met adoptie zijn voor adoptiekinderen moeilijk te behappen. Adoptie is een soort verlies wat door weinig mensen begrepen en erkend wordt. Zelfs adoptiekinderen onder elkaar kunnen elkaar niet altijd steunen, aangezien ieder zijn eigen verhaal en manier van verwerken ervaart.

Niet tastbaar

Het verlies bij adoptie is een diep verlies aangezien het kind geen enkele relatie heeft gehad met de biologische ouder waar om hij of zij rouwt. De meeste adoptiekinderen hebben geen tot weinig informatie over de biologische ouders. Het zijn wezens zonder gezicht, maar zijn wel degelijk een groot deel van het kind. Het bestaan van de biologische ouders blijft aanwezig in het emotionele leven een geadopteerde. Doordat deze ouders geen gezicht hebben en daardoor niet tastbaar zijn, maakt dit de verwerking van adoptie lastig.

De fantasie

Ten tweede blijft het kind de hoop of fantasie over de biologische ouders houden, waardoor het verlies niet als blijvend kan worden beschouwd, wat de verwerking van het verlies belemmert. Het kind weet dat ergens op de wereld een familie rondloopt waarmee hij of zij een biologische band heeft. De hoop op een hereniging en de fantasie over een hereniging met de biologische ouders, maken het moeilijk de rouwperiode af te sluiten.

Maatschappelijke erkenning

Verder is er nauwelijks maatschappelijke erkenning te vinden voor het verlies door adoptie. Verlies en verdriet dat gepaard gaat met dood of een scheiding is tastbaarder voor de maatschappij dan het verlies dat gepaard gaat bij adoptie. Adoptie is geen veelvoorkomend verschijnsel. Doordat er geen erkenning is, krijgt het kind geen ruimte om zijn verdriet een plaats te geven. Dit kan leiden tot een gevoel van isolement en anders zijn.

Geen controle

Adoptie is een gebeurtenis waarbij het kind geen enkele zeggenschap heeft gehad. Bij adoptie is een hele groep mensen betrokken geweest. Hierbij heeft zeker een van de biologische ouders van het kind toestemming gegeven voor de adoptie. Deze handeling is voor het kind besloten en is gebeurd zonder dat het kind hier controle over had. Doordat dit voor het kind besloten is, ervaren de meeste adoptiekinderen een boosheid omtrent hun adoptie. Het is boos op de ouders en geeft zichzelf de schuld van de situatie.

De omvang

Tevens wordt niet stil gestaan bij de omvang van het verlies dat geadopteerde moet verwerken. Meestal wordt enkel de biologische moeder genoemd die een kind moet missen bij adoptie. Zelfs de biologische vader wordt in veel gevallen vergeten. Het verlies bij adoptie gaat echter verder dan enkel de vader en moeder. Het kind is uit zijn natuurlijk omgeving gehaald en geplaatst in een nieuw gezin. In de meeste gevallen is het tevens geplaatst in een ander land, met een andere cultuur. Het kind is daardoor verwijderd van zijn ouders, verdere familie, land, cultuur. Door deze verwijdering ervaart het kind een verlies van gevoel van bestendigheid, verbondenheid, zelfbesef en sociale status.

Belangrijk is dat het verdriet en verlies bij adoptie meer en meer verteld gaat worden. Tegenwoordig hoor je al meer verhalen over een open adoptie waarbij adoptieouders en biologische ouders onderling contact houden. Hierdoor is het voor het adoptiekind makkelijker zijn biologische ouders te vinden en blijft deze band toch enigszins bestaan. Te hopen is dat ook ontwikkelingslanden meer gaan meewerken. Belangrijk is dat de achtergrondinformatie over de adoptie beschikbaar en toegankelijk wordt voor het kind. Op deze manier is het mogelijk later in het leven grip te krijgen op een leven wat eerder zo hardhandig weg is genomen, ondanks alle goede bedoelingen van iedereen.