Kleptomanie: Stelen zonder dat echt te willen doen

Kleptomanie is de onbedwingbare neiging om in winkels of bij mensen thuis spullen mee te nemen, die niet van jou zijn. Vaak heb je niet eens echt interesse in de dingen, die je steelt. Eigenlijk weet je helemaal niet waarom je dingen steelt. Maar het geeft je wel een kick. Is het frustratie? Ben je ongelukkig in je relatie? Ben je in de overgang? Zeker is dat je niet de enige bent. Dit artikel geeft meer inzicht in wat kleptomanie is, waardoor het ontstaat en wat je er zelf aan kunt doen.

Wat is kleptomanie precies?

Kleptomanie is een complexe aandoening, die wordt gekenmerkt door herhaaldelijke pogingen om te stoppen met stelen. Mensen met kleptomanie stelen in winkels maar ook bij mensen thuis. Niet met voorbedachten rade maar uit een impuls. Kleptomanie komt dikwijls voor bij mensen in de overgang en bij ouderen. Het kan vanzelf overgaan maar zonder dat gekeken wordt naar de oorzaken gebeurt dat meestal niet. De reden van het stelen is namelijk absoluut niet dat iemand heel graag iets wil hebben zonder daarvoor te willen betalen.

Mensen met deze aandoening hebben een overweldigende drang om te stelen en krijgen er een kick van om het te doen. Erna wordt echter meestal schuldgevoel ervaren. Het is eigenlijk een vorm van verslaving, die mensen in staat stelt om tijdelijk nare dingen even niet te voelen. Het stelen maakt namelijk adrenaline en endorfinen los en zorgt zo voor een beloning in de vorm van een tijdelijk prettig en bevrijdend gevoel.

Vaak gaat het stelen samen met stemmingsstoornissen (met name depressie), angst en eetstoornissen (onder andere anorexia nervosa). Ook paniekaanvallen, sociale fobieën, gebruik van drugs of alcohol, en obsessief compulsieve stoornis komen voor in relatie tot kleptomane neigingen.

De stoornis komt relatief vaker voor bij vrouwen en komt gemiddeld op de bevolking bij 1 op de 100 mensen voor (ergens tijdens hun leven en vaker bij mensen vanaf de middelbare leeftijd).

Oorzaken en symptomen van kleptomaan gedrag

De oorzaak van kleptomanie is eigenlijk onbekend, hoewel er sprake kan zijn van een genetische component. Er bestaat in ieder geval een sterke correlatie met de obsessief-compulsieve stoornis, boulimia nervosa, en klinische depressie. Ook komt kleptomanie vaak tijdelijk voor bij mensen in de overgang en bij ouderen. Vaak liggen er oorzaken ten grondslag aan het gedrag, die veel verder reiken dan puur het stelen. Het stelen fungeert als een soort tijdelijke pleister op de wonde.

DSM-IV onderscheidt vijf diagnostische criteria voor kleptomanie:

• Herhaaldelijk terugkerende diefstal van voorwerpen, die onnodig zijn. Wat wordt gestolen heeft vaak geen toegevoegde waarde voor persoonlijk gebruik of vertegenwoordigt weinig geldelijke waarde
• Vlak voor het stelen is er sprake van een toenemend gevoel van spanning
• Tijdens het stelen zelf wordt een kick of gevoel van opluchting ervaren maar erna voelt iemand zich rottig en schuldig
• Het stelen wordt niet ingegeven door woede of wraak, en wordt niet veroorzaakt door een waan of hallucinatie.
• Het gedrag kan niet puur worden verklaard door een gedragsstoornis, manische episode, of antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Behandeling en prognose van kleptomanie

Vaak kloppen mensen met deze klachten vanzelf aan bij een psycholoog. Het komt echter ook voor dat de politie iemand naar de huisarts of psycholoog stuurt na het vernemen van de motivatie voor een diefstal die niet onopgemerkt is gebleven.

Therapie is meestal gericht op impulscontrole maar er wordt ook zeker gekeken naar wat de dieper liggende oorzaken zijn van het gedrag. Bij depressie worden ook anti-antidepressiva voorgeschreven en bij bijvoorbeeld fobieën en paniekaanvallen wordt er met speciale angst-reducerende therapie gewerkt. Bij behandeling, die verder reikt dan het kleptomane gedrag zelf is de prognose vaak erg goed. Soms is er bij kleptomanie ook echt sprake van een fase en is bewustwording van de echte redenen voor het gedrag (je ongelukkig of bang voelen bijvoorbeeld) genoeg om het gedrag zelf te doen stoppen.

Zeker is wel dat het juist belangrijk is om op zoek te gaan naar wat de redenen zijn voor het gevoel van onvrede, dat kleptomaan gedrag in de hand werkt. Een tijdelijke pleister op de wonde zorgt namelijk niet voor het genezen van datgene waar bloed uit vloeit maar is en blijft puur en alleen een lapmiddel.