Betweters, soorten, kenmerken en hoe mee om te gaan?

Sommige mensen komen over als betweters (ook wel: beterweters). Ze zijn in te delen in verschillende soorten. Betweters kunnen op dominante en zelfs agressieve wijze hun eigen waarheden brengen waardoor de toehoorder geïrriteerd kan raken. Inzicht in persoonlijkheidskenmerken en hersenwerking van de betweter kan leiden tot het begrijpen waarom de betweter alles beter meent te weten. Enkele adviezen hoe te handelen als men betweter is of met een betweter te maken krijgt, kan het gedrag van de betweter mogelijk beïnvloeden.

Betweters

• Wat houdt het begrip betweter in?
• Soorten betweters
• Persoonlijkheidskenmerken van de betweter
• Hoe werken de hersenen van betweters?
• Waarom leven betweters zich onvoldoende in de ander in?
• Wat kan men doen als men een betweter is?
• Hoe om te gaan met een betweter?
• Discussie

Wat houdt het begrip betweter in?

Bet is een oud woord voor goed, betweter is een goedweter. Een betweter toont anderen wat hij over een bepaald gebied weet waarbij hij niet of nauwelijks openstaat voor de ideeën en opvattingen van de ander Een synoniem voor betweter is ook wel: beterweter, redetwister, wijsneus, weetal, eigenwijs of pedant persoon. (1) Betweters zijn er in verschillende soorten.

Soorten betweters

De volgende soorten betweters kunnen worden onderscheiden:

1. De deskundige betweter die een expert is op een bepaald gebied. Er is veel kennis door studie, onderzoek en praktijk.
2. De deels deskundige betweter die goed op de hoogte is van een bepaald terrein maar het fijne ervan toch niet weet. Men doet alsof men deskundig is maar is dat maar in beperkte mate
3. De quasi betweter die meent veel over een bepaald gebied te weten, maar in werkelijkheid maar oppervlakkige kennis heeft. Men heeft iets gehoord of gelezen en meet zich dan een niet aanwezige deskundigheid aan.
4. De allesbetweter die op alle terreinen meent het beter te weten dan de ander. Men neemt het gesprek veelal direct over en brengt de eigen (vaak summiere) kennis als waarheid in.

Betweters hebben de neiging om absolute ‘waarheden’ te verkondigen. Ook doordrammen, wat zich kenmerkt door dwingend spreken, is hen niet vreemd.

Persoonlijkheidskenmerken van de betweter

Betweters zijn mensen met bepaalde persoonlijkheidskenmerken (2,3) zoals o.a kenmerken van:

• Narcisme: Zij staan graag in de belangstelling en willen zich hoe dan ook naar anderen toe poneren. Het zijn mensen die op feestjes of in vergaderingen graag het woord nemen en hun (soms vermeende) deskundigheid uiten.
• Psychotisch gedrag: Zij hebben het idee (waan) dat ze expert zijn op een bepaald gebied. Sommigen meten zich bijvoorbeeld een bepaalde beroepsexpertise aan die ze niet hebben.
• Minderwaardigheidsgevoelens: Zij proberen deze gevoelens te compenseren door de ander het idee te geven dat ze deskundig zijn op een bepaald gebied.
• Autistische gedragsvormen: Zij weten vaak heel veel op een bepaald gebied. Ze worden wel savants genoemd. Meestal uiten ze dit pas als ernaar gevraagd wordt. Ze kunnen dan enorme, vaak een niet volgbare, deskundigheid uiten.

Hoe werken de hersenen van betweters?

De emotie van een betweter over een onderwerp is zodanig dat ze deze niet of moeilijk kunnen afremmen. Het remvermogen zit in de voorkant van het brein, de prefrontale cortex. Maar omdat de emotie zo sterk is, is de afremming in verhouding te zwak.


Bij betweters werkt een ander deel van de prefrontale cortex, het werkgeheugen, prima. Het staat in verbinding met het langetermijngeheugen, dat zich in de hersenschors bevindt. Alles wat ze weten over een onderwerp is daar opgeslagen. Als ze het nodig hebben komt het via het werkgeheugen snel terug en is dan paraat om gebruikt te worden.



Ook het concentratievermogen dat zich eveneens in de prefrontale cortex bevindt, werkt bij betweters goed. Ze gaan helemaal op in wat ze willen vertellen.

Waarom leven betweters zich onvoldoende in de ander in?

Betweters hebben problemen met het empatisch vermogen, het zich inleven in de ander. Ze denken niet meer hoe een ander hun verhaal ervaart, maar overrulen de mening van de ander met die van henzelf. Hierbij houden ze vaak onvoldoende rekening met de kennis en het begrijpend vermogen van de ander. Het zou te maken hebben met weinig ontwikkelde spiegelneuronen, welke zich in meerdere hersengebieden bevinden, waardoor het gedrag van de ander onvoldoende wordt gespiegeld. Van inleving in de ander is dan niet of nauwelijks sprake. (5)



De hoeveelheid kennis die ze uitstrooien is dan ook vaak moeilijk, zo niet onmogelijk. voor de ander om te volgen. Hierdoor ervaart de ander de betweter als vervelend, saai en onplezierig. De betweter zelf ervaart dit niet en vindt het lastig als de ander niet luistert, want zijn verhaal is toch leerzaam?

Wat kan men doen als men een betweter is?

De volgende punten kunnen worden langsgelopen:

• Van wat voor soort betweter(igheid) is sprake? Verhelderend kan zijn na te gaan wat voor soort betweter men denkt te zijn.
• Is er inzicht in welke (hersen)processen en welke persoonlijkheidskenmerken een rol kunnen spelen?
• Op welke wijze wordt de ander benaderd? Dominerend, agressief of met een te lang en/of te snel verteld verhaal?
• Krijgt de ander ruimte om wat in te brengen? Er zou b.v. een samenvattende vraag gesteld kunnen worden: ”als ik het goed begrijp bedoel je dat…………”
• Is wat wordt ingebracht degelijk onderbouwd?

Om meer aan de ander tegemoet te komen kunnen zinvolle vragen zijn: “Hoe zie jij het?” “Zie je andere mogelijkheden?” Las in het verhaal ook rustmomenten in zodat de ander de mogelijkheid krijgt om wat in te brengen. Een betweter heeft de neiging om vaak direct in te gaan op wat de ander heeft gezegd. De 4 secondenregel zou kunnen helpen. Men wacht 4 seconden met een reactie nadat de ander iets heeft ingebracht. (7)

Hoe om te gaan met een betweter?

Enkele adviezen om met een betweter om te gaan zijn: (8)

• Probeer inzicht te krijgen in waarom iemand zich poneert als betweter. Wat voor soort betweter is het, wat zijn de persoonlijkheidskenmerken, welke (hersen)processen spelen een rol. Inzicht in de kenmerken van de betweter geeft al een minder geïrriteerd gevoel.
• Geef duidelijk aan als de informatie te veel wordt. “Er komt nu even te veel op me af”. “Het is me wel duidelijk wat je bedoelt.”
• Als de betweter doorratelt terwijl je eigen mening niet kan worden ingebracht, geef dit dan duidelijk aan. Handig is het om het via een compliment te doen (hiervoor is men erg gevoelig) “Het is erg interessant wat je nu hebt vertelt, ik wil daar mijn mening aan toevoegen en die is….” (neem het nu over).
• Mogelijk luistert de betweter niet of nauwelijks en vervolgt het eigen verhaal. Geef het dan niet uit handen maar zeg: “Zou je op mijn mening willen reageren”? Waarom vind je mijn mening niet juist of zinnig?” Het heeft weinig zin om te proberen te discussie te willen winnen van de betweter.
• Probeer op een positieve wijze gebruik van de kennis van de betweter. Stel belangstellende vragen. “Heb je er ervaring mee?” “Hoe vaak kwam dat voor?” enz.
• Als de betweter te ingewikkeld of te snel praat aarzel niet om te vragen wat precies wordt bedoeld. “Je bedoelt dat…” (vat kort samen wat gezegd is).
• Ook kun je de betweter stoppen door te zeggen; “het is me duidelijk” en vervolgens een ander onderwerp aansnijden.
• Laat je niet tegen je zin in de rol van sukkel duwen. Weiger ongevraagde uiteenzettingen waarin de betweter jou de les leest. “Sorry, maar je leest me nu de les, daar heb ik geen zin in.”

Discussie

Deskundige betweters weten veel en kunnen anderen voor fouten behoeden en/of zinvolle adviezen geven. De andere soorten betweters hebben op bepaalde gebieden ook wel een mate van deskundigheid, maar bij hen ontbreekt nogal eens de op feiten gebaseerde onderbouwing. Soms halen ze ‘feiten’ aan uit (glossy)tijdschriften of wat ze gehoord hebben etc. Voor wie een betweter denkt te zijn of wie met een betweter te maken heeft of krijgt, zal het zinvol zijn om na te gaan van welke deskundigheid er sprake is en wat men ermee kan. Hoe men er vervolgens mee omgaat zal voor een ieder anders zijn. Interessant zou zijn te vernemen hoe dit voor een ieder kan zijn.