Echte vrienden of vriendinnen, heb ik ze?

Het hebben van vrienden of vriendinnen blijkt belangrijk te zijn om je prettig te voelen. De een noemt iemand al sneller een vriend of vriendin dan de ander. Maar wanneer is er sprake van een (h)echte vriend of vriendin? Wat zijn de kenmerken? Welke situaties kunnen problemen tussen vrienden en vriendinnen veroorzaken? Een ieder die wil weten in hoeverre hij of zij een echte vriend of vriendin is of heeft kan dit aan de hand van geanalyseerde kenmerken nagaan. Het kan, indien wenselijk, helpen om de relatie te verbeteren.

Omschrijving begrip vrienden/vriendinnen

Tussen vrienden/vriendinnen is een bepaalde soort chemie waardoor ze zich door elkaar voelen aangetrokken. De chemie kan zijn: het hebben van dezelfde gedachten, het doen van dezelfde activiteit, het hebben van dezelfde ervaringen, dezelfde gevoelens etc.(1)

Er is echter wel verschil in de mate waarin de chemie zich voordoet. Hoe langduriger de relatie, hoe sterker het wederzijds vertrouwen, hoe duidelijker men naar elkaar toe is met betrekking tot wederzijdse verwachtingen, des te sterker de chemie. Hoe minder chemie, hoe oppervlakkiger de relatie. Een vriend of vriendin hoeft overigens niet van hetzelfde geslacht te zijn. Er is veelal geen sprake van een seksuele relatie, hoewel het niet wordt uitgesloten. Bij kennissen is er - zoals het woord al zegt - meer sprake van elkaar kennen: elkaar af en toe ontmoeten, groeten of een praatje maken. Dat (h)echte vriendschap zeldzaam is blijkt uit onderzoek van de universiteit van Tel Aviv en Massachusetss Technoly Institute. Zij vonden dat als de een de ander als vriend(in) beschouwt dit niet wederkerig hoeft te zijn. Bij 50 procent van 84 deelnemende studenten bleek er geen wederkerigheid te zijn.(2)

Soorten vrienden

Vrienden en vriendinnen kunnen in vele soorten worden gerangschikt. Vanwege de overzichtelijkheid beperken we ons tot een viertal:

• Allemansvrienden: iedereen is mijn vriend: echte vrienden en kennissen worden op een hoop geveegd.
• Oppervlakkige vrienden: met hen heb je af en toe contact, er is een klik, gesprekken zijn meestal oppervlakkig, maar kunnen ook af en toe diepgaand zijn. Goede kennissen zouden ook tot deze groep gerekend kunnen worden.
• Gelegenheidsvrienden: die ontmoet je alleen bij een bepaalde activiteit, bijv. sportvrienden, kenmerkend: grapjes maken, moppen vertellen, elkaar wat plagen en dikwijls wat oppervlakkig over elkaars wel en wee praten.
• (H)echte vrienden: er is chemie, alle kenmerken zoals hieronder worden toegelicht zijn aanwezig. Vrienden/vriendinnen voelen zich onder elkaar op hun gemak en kunnen zoveel mogelijk zichzelf zijn.

Opmerking: Op Facebook wordt iedereen vriend genoemd. Het is hier een containerbegrip geworden waar alle contacten onder kunnen vallen. Beter zou zijn te spreken van contacten i.p.v. vrienden.

De Engelse antropoloog Durban stelt dat de mens hooguit 150 vrienden, kennissen en familieleden in zijn hersensysteem kan opslaan. Hiervan zijn maar 5 echte vrienden,10 ‘gewone’ vrienden, 35 bekenden en 100 vage kennissen. Hij deed zijn onderzoek onder 3000 Facebookleden die samen gemiddeld 150 contacten hebben. Van die contacten beschouwden de deelnemers 4,1 als echte vriend waarop ze kunnen bouwen als ze in een emotionele crisis zitten.(3)

Belang van vrienden/vriendinnen

Onderzoek door het CBS toont aan dat mensen met vrienden/vriendinnen zich gelukkiger voelen.(4) Jeugdigen met hechte vriendschappen blijken opgewekter te zijn dan jeugdigen met oppervlakkige vriendschappen. Jeugdigen zonder vriendschappen voelen zich vaker somber en neerslachtig. Dit bleek uit een Amerikaans onderzoek onder 618 jeugdigen tussen 12 en 19 jaar (5) Wat onder (h)echte vrienden/vriendinnen wordt verstaan wordt hieronder nader uitgewerkt.

(H)echte vrienden/innen: kenmerken en grenzen

In de literatuur over vriend(innen) worden verschillende basiselementen weergegeven waarop vriendschap kan worden gemeten.(6,7,8) De meest voorkomende komen in het algemeen overeen. Ze zijn terug te brengen tot een viertal basiselementen: vertrouwen, helpen, acceptatie en conflictarm. Deze basiselementen gelden voor iedereen, ongeacht de leeftijd. De basiselementen, die hieronder worden weergegeven, kunnen worden uitgewerkt met behulp van een aantal meer specifieke kenmerken. Deze zijn schuingedrukt. Om niet te gedetailleerd te worden, zijn de meest voorkomende specifieke kenmerken weergegeven. Bij de beschrijving is ook aangegeven waar een ieder kan bepalen waar zijn grens ligt.

Elkaar vertrouwen

Zich veilig voelen is een basisvoorwaarde voor het schenken en krijgen van vertrouwen. Je weet dat er tussen jou en je vriend(in) een eerlijke communicatie is en dat wat je in vertrouwen vertelt of je verteld wordt klopt en niet wordt doorverteld.
Concreet betekent dit dat je niet over elkaar roddelt. Als je wel wat over je vriend(in) aan een ander vertelt dan moet je nagaan in hoeverre dat voor hem of haar onplezierig of schadelijk kan zijn.(bijv. iemand vertelt wat negatiefs over je vriend(in) en wil dat je dat beaamt of aanvult). Ook zul je elkaar geen onwaarheden moeten vertellen. Hierbij moet je voor jezelf vaststellen wat waar en niet waar is (bijv. je ontkent ten onrechte dat je uit bent geweest, ondanks dat je vriend(in) ernaar vraagt).

Elkaar helpen

Als je zelf of je vriend(in) in een probleemsituatie verkeert, dan mag er een luisterend oor zijn en waar wenselijk concrete hulp, zonder hulp op te dringen. Dat betekent dat je je in elkaars situatie inleeft waarbij je jezelf niet wegcijfert of in een moeilijke positie brengt (bijvoorbeeld bij relatiebreuk van vriend(in) moet je ook de ruimte hebben om aan te geven hoe je er zelf over denkt). Je komt wel voor elkaar op, maar moet ook hierbij de grens vaststellen (bijv. je niet begeven in een ruzie waar je niet bij betrokken wilt worden). Door met elkaar op te trekken, samen dingen doen (zoals koffiedrinken, uitgaan, hobby), kun je elkaar al helpen. Hierbij moet je wel in de gaten houden of je dit ook leuk vindt en hoe vaak je het wilt (bijv. je vriend(in) wil iedere week uitgaan maar je hebt niet altijd zin of wilt wat anders). Soms heeft een vriend(in) niet genoeg aan alleen geestelijke steun maar verlangt ook financiële steun. Geef hierbij aan wat je kunt en wilt (bijv. met betrekking tot geld: in hoeverre kan en wil ik financieel steun geven?).

Elkaar accepteren

Als je je vriend(in) accepteert als betrouwbaar dan kan het gevoel ontstaan dat je dicht bij elkaar staat. Dit gevoel is gebaseerd op gelijkwaardigheid. Een gezamenlijke geschiedenis, het aanhangen van dezelfde waarden of interesses spelen hierbij een rol. Meer specifiek uitgewerkt betekent dit dat je een gesprek met elkaar kan en wil voeren over elkaars interesses, waarden en historie. Je trekt hierbij zelf de grens wat je wel en niet met je vriend(in) wilt delen. Voorkomen moet worden dat je eigen mening aan de ander opdringt of dat de ander zijn of haar mening aan jou opdringt. Respect voor elkaars standpunt is een voorwaarde.
Ook moet worden voorkomen dat je elkaar uitsluit tijdens een gesprek of bij het nemen van een beslissing. Je moet je vriend(in) niet het gevoel geven dat hij of zij niet interessant genoeg is voor een gesprek (bijv. je bespreekt met iemand iets zakelijks waar je vriend(in) niet over mee kan praten, wijzig dan het gesprek zodanig je vriend(in) er ook bij betrokken wordt; dat geldt ook voor beslissingen die jullie beiden aangaan). Betrek elkaar, indien wenselijk, bij het zoeken naar oplossingen van problemen. Voorkom hierbij dat je kant-en-klare oplossingen aandraagt waar je vriend(in) niets mee kan of nog niet aan toe is (bijv. bij ziekte van je vriend(in) te snel aangeven wat jij in zijn of haar situatie zou doen).

Weinig conflicten met elkaar

Bij intensievere contacten zullen altijd situaties voorkomen die enige wrijving geven. Bij (h)echte vrienden(innen) komen ze ook voor, alhoewel weinig. En als ze voorkomen is het handig om ze voor je zelf duidelijk te omschrijven en zo nodig met je vriend(in) te bespreken. Een irritatie kan bijvoorbeeld zijn dat de ander al snel het gesprek van je overneemt (bijv. je vertelt over een ervaring en de ander zegt direct dat ook te hebben meegemaakt en neemt het gesprek over. Ook irritant kan zijn dat je als een rechercheur ondervraagt of wordt ondervraagd. Voorkom een kruisverhoor waarbij je steeds vragen stelt. Laat afgunst of jaloezie niet blijken. Afgunst is gericht op iets wat de ander bezit en wat jezelf ook graag zou willen hebben, (bijv. je vriend(in) heeft iets leuks gekocht of meegemaakt waardoor je gevoelens van afgunst voelt). Jaloezie is gericht op een relatie die de ander heeft waardoor je onplezierige gevoelens krijgt. Accepteer dat je vriend(in) ook andere vrienden kan hebben. Je bent een vriend(in), maar dat wil niet zeggen dat je de enige hoeft te zijn (bijv. je vriend(in) vertelt dat ze iets leuks met een ander vriend(in) heeft gedaan, terwijl jij dat ook wel met hem of haar had willen doen).

Kwaliteitsverschillen tussen (h)echte vrienden/innen

(H)echte vrienden/innen voldoen aan de gegeven omschrijving, er is echter wel verschil in kwaliteit. Hoe (h)echt je bevriend bent kun je nagaan door bovenstaande basiselementen en daar onderliggende specifieke kenmerken langs te lopen.

• Hoog: aan alle hierboven beschreven basiselementen en alle daar onder liggende specifieke kenmerken wordt volledig voldaan.
• Midden: aan alle hierboven beschreven basiselementen wordt voldaan en aan tenminste twee van de daar onder liggende specifieke kenmerken.
• Laag: aan alle hierboven beschreven basiselementen wordt voldaan en aan minstens een van de daar onder liggende specifieke kenmerken.

Waardoor komt je relatie met je vriend/in onder druk te staan?

Hieronder staan de specifieke kenmerken op een rijtje die, als ze regelmatig voorkomen, de relatie tussen vrienden/innen kunnen verstoren en zelfs kunnen verbreken. Hoe meer van deze kenmerken voorkomen hoe minder er sprake is van een echte vriend(in). Onderstaande punten zijn vanuit de je-vorm beschreven. Je kunt het ook vanuit de positie van je vriend(in) invullen en het dan op jezelf betrekken.

• Je roddelt over je vriend(in) waarvan je weet dat het niet plezierig voor hem of haar is.
• Je vertelt onwaarheden.
• Je leeft je niet of onvoldoende in de situatie van je vriend(in) in, je begint steeds over je eigen ervaringen te praten.
• Je bent er niet voor je vriend(in) terwijl deze je nodig heeft.
• Je hebt het gevoel dat je niet hetzelfde voelt voor hem of haar als dat je vriend(in) voelt voor jou.
• Je behandelt je vriend(in) niet gelijkwaardig, je ziet op hem of haar neer.
• Je betrekt je vriend(in) niet bij problemen.
• Je sluit je vriend(in) regelmatig bij een gesprek uit.
• Je geeft je vriend(in) het gevoel dom te zijn.
• Je betrekt je vriend(in) niet bij een besluit dat jullie beiden aangaat.
• Je brengt je eigen mening als absolute waarheid in, je laat geen ruimte voor een (andere) mening van je vriend(in), nuances ontbreken (zwart-wit denken).
• Je maakt je vriend(in) belachelijk in gezelschap.
• Je ervaart sterke jaloezie of afgunst.
• Je vriend(in) bezorgt je irritaties waardoor je dikwijls een slecht humeur krijgt.
• Je wilt alleen van je vriend(in) profiteren.

Samenvatting

Als je een (h)echte vriend of vriendin hebt of bent dan voldoe je aan een viertal basiselementen. Hoe sterker de elementen en hoe meer specifieke kenmerken voorkomen hoe sterker de vriendenband. De sterkte van de relatie tussen vriend(innen) kan onder druk komen te staan door verschillende oorzaken. Deze kunnen veroorzaakt worden door zowel je vriend(innen) als ook door jezelf. Door aan de hand van de beschreven kenmerken en mogelijke problemen na te gaan hoe je vriendschap ervoor staat kun je, zo nodig, actie ondernemen.