Jaloers zijn: gevoel met positieve effecten

Jaloers, iedereen is het, maar niemand geeft het toe, want afgunst wordt beschouwd als een slechte karaktereigenschap. Maar jaloers zijn, is ook een gevoel met positieve kanten.

Afgunst heeft ook positieve kanten

De jaloerse blik vanuit je ooghoeken op een succesvolle collega, verraadt het evenzeer als de blikken van je zoontje op de mooie mountainbike van de buurjongen. Voor de een is het een mooie auto, voor de ander de aantrekkelijke nieuwe vlam van zijn beste vriend, jaloers zijn we allemaal.

Afgunst behoort volgens westerse maatschappelijke maatstaven tot een van de zeven hoofdzonden. Het uit zich bij mannen en vrouwen verschillend. Maar die negatieve emotie heeft ook zo zijn voordelen.

Waarom zijn we jaloers?

Jaloers zijn, vindt zijn oorzaak in het feit dat we onze status in een groep erg belangrijk vinden. We voelen ons benadeeld als we de status van een benijd persoon niet kunnen bereiken, ook al bedriegt de schijn vaak.

Maar alleen het simpele feit dat de buurman een grotere auto en een mooier huis heeft, wil nog niet zeggen dat hij ook rijker of gelukkiger is. Maar afgunst is niet altijd logisch te verklaren. Ontevredenheid of een als onrecht ervaren gevoel, voeden gevoelens van afgunst uit frustratie, woede en verdriet.

Maar het negatieve gevoel heeft ook een aantal positieve gevolgen. Als mijn collega goed presteert, dan ben ik daar stiekem toch een beetje jaloers op. Maar er blijkt ook erkenning uit. Bovendien spoort mij dat negatieve gevoel ook aan.

Verschillende soorten jaloezie

Doorgaans onderscheidt men twee soorten jaloezie:

• de ene motiveert;
• de ander werkt negatief.

Bij jaloerse mensen zijn beide soorten aanwezig. Stel dat een collega veel beter presteert dan jezelf dan raak je daar vaak door gefrustreerd en probeer je hem in een kwaad daglicht te stellen. Dat is weliswaar afkeurenswaardig gedrag, maar het werkt wél. De ander krijgt bij andere collega’s een slechte naam.

Nóg meer soorten van afgunst

Onderzoekers aan de Universiteit van Leipzig onderscheiden zelfs vier soorten van afgunst:

• als eerste is er de ambitieuze en stimulerende afgunst als iemand bewondering oogst bij zijn concurrenten. Als zich de afgunstige personen zich even goed zouden inspannen, zouden zij ook het gewenste resultaat kunnen bereiken, althans zo denken ze;
• het tweede type jaloezie kan als ronduit vijandig en schadelijk worden bestempeld: "Als ik mezelf geen vakantiehuis aan de Côte d’Azur kan permitteren, dan ook de ander niet";
• als derde onderscheidt men een depressieve en verlammende vorm van afgunst. Het is een vorm van jaloezie die verdrietig maakt, omdat mensen die deze vorm ervaren, menen dat ze nooit datgene kunnen bereiken wat de ander heeft bereikt;
• en als laatste noemen de onderzoekers een verontwaardigde vorm van afgunst, aanwezig bij mensen die zich gediscrimineerd en oneerlijk behandeld voelen.

Afgunst is een sociaal fenomeen

Zijn wellicht de media de boosdoeners die jaloers maken? "Niet per se," zegt de Nederlandse "afgunstonderzoeker" Van de Ven (Universiteit van Tilburg). Hij erkent dat de media vaak bekende personages tonen die relatief rijk zijn. Dat zou bij mensen de indruk kunnen wekken dat dit de standaard is. Maar of dit jaloezie in de hand werkt, waagt hij te betwijfelen. Want de superrijken staan te ver weg van ons eigen leven.

Het hangt er maar helemaal vanaf wie we zelf zijn, om te weten op wie we jaloers zijn: als werknemer ben je niet jaloers op de baas met zijn riante herenhuis en ook niet op de CEO. Maar wél op degenen waarmee je je vergelijken kan.

Social media en jaloers zijn

Social media daarentegen geven meer aanleiding om jaloers te worden. Facebook-gebruikers zouden bij berichten van andere gebruikers vaak negatieve gevoelens aan de dag leggen. En door social media kunnen ook onzekere mensen of mensen met een laag gevoel van eigenwaarde gemakkelijk jaloers raken.

Zijn vrouwen anders jaloers dan mannen?

Kennelijk manifesteert afgunst zich bij vrouwen anders dan bij mannen. Vrouwen hebben de neiging om te reageren met verdriet en depressiviteit. Dat heeft vermoedelijk iets te maken met cultureel bepaalde rolpatronen. De man daarentegen reageert met woede en agressie.

Ook het object van afgunst verschilt: terwijl mannen voornamelijk materieel bezit en succes begeren, zijn vrouwen jaloers op aantrekkelijke vrouwen. Dat vindt zijn oorzaak in de evolutie: mannen letten bij het kiezen van de partner vooral op de aantrekkelijkheid van de vrouw. Vrouwen daarentegen zoeken bij hun partner vooral veiligheid en geborgenheid.