Omgaan met narcistische ouders

Iemand die opgroeit met één of twee narcistische ouders, groeit op in een mijnenveld. Er is totaal geen voorspelbaarheid en houvast voor het kind. Het kind weet nooit welke reactie of welk gedrag het van de ouders kan verwachten en dat maakt dat het continu op zijn (of haar) hoede moet zijn. De ouders op hun beurt zijn vaak weinig empathisch en hebben geen idee wat hun gedrag met hun kind doet. Zij zien hun kind - onbewust - als een verlengstuk van zichzelf en laten zich leiden door hun eigen emoties en het in stand houden van hun eigen kwetsbare zelfbeeld. Vaak ten koste van het kind. Op volwassen leeftijd kan de oude dynamiek uit de jeugd nog steeds spelen, waardoor het volwassen kind zich niet kan ontwikkelen tot een losstaand individu. Vaak is de enige optie om echt los te komen om het contact met de ouders te verbreken. Lukt dit echter niet om wat voor reden dan ook, dan is het zaak dat het volwassen kind zich gaat wapenen tegen de narcisten in zijn leven.

Ontwikkeling

Vaak leert een kind dat opgroeit in een situatie met narcistische ouders niet om duidelijke grenzen voor zichzelf te stellen. Puur en alleen omdat de ouders zijn grenzen niet respecteren. Hoe vaak het kind zijn grens ook aangeeft, er zal geen rekening mee gehouden worden, omdat de ouders hun kind als verlengstuk van zichzelf zien en dus niet kunnen beseffen dat het kind een opzichzelfstaand individu is. Het kind leert hierdoor dat opkomen voor zichzelf geen effect heeft en raakt hierdoor in een soort van overgavestand. De overgavestand treedt op omdat het kind geen tools meer heeft om zijn eigen veiligheid te creëren en is overgeleverd aan de grillen van zijn narcistische ouders. Het kind zal gaan pleasen in de hoop om op die manier toch liefde en veiligheid te krijgen waar het net als ieder kind zoveel behoefte aan heeft. Het kind ontwikkelt een gevoel van intense schaamte voor zichzelf omdat het niet gezien en gewaardeerd wordt voor wie hij ten diepste is. Uiteraard zijn deze gevoelens niet terecht, omdat het een tekortkoming van de ouders is dat het kind niet wordt gezien zoals het is. Narcistische ouders zijn niet in staat om hun kind te voorzien van liefde, geborgenheid, steun en aanmoediging, tenzij het in hun eigen straatje past.

Losmaken

Een volwassen kind van narcistische ouders zal zich los moeten gaan maken van zijn ouders en zelf de ontwikkeling door moeten maken, die hij niet in zijn jeugd heeft kunnen doormaken. Dit is een zwaar proces. Het volwassen kind zal moeten leren om duidelijke grenzen te gaan hanteren, emotioneel afstand te nemen van zijn ouders, zichzelf te leren beschermen tegen narcistische mishandeling en om een gezond egoïsme te ontwikkelen. Daarnaast zal het volwassen kind zich steeds bewust moeten worden van het feit dat het gevoel van intense schaamte en het gevoel van tekortschieten niet terecht zijn en niet terecht zijn geweest.

Zelfzorg

Een volwassen kind van narcistische ouders heeft niet geleerd om op een goede manier voor zichzelf te zorgen. Het had echter enkel en alleen zijn ouders als voorbeeld en zal zichzelf daardoor vaak geneigd zijn te behandelen zoals zijn ouders hem behandelen en behandelden. Het is voor een volwassen kind van narcistische ouders belangrijk om stap voor stap te leren liefde, aandacht en geborgenheid aan zichzelf te geven.

Afstand

Vaak kan bovenstaande ontwikkeling alleen plaatsvinden wanneer er echt letterlijk en figuurlijk afstand van elkaar wordt genomen, omdat de dynamiek die tijdens de jeugd tussen de ouders en het kind bijna niet te doorbreken is, door het gebrek aan empathie en zelfreflectie bij de ouders. Wanneer dit besef duidelijk wordt, zal er een rouwproces plaatsvinden. Rouw om de zo gewenste, maar gemiste fijne, onbezorgde jeugd; rouw om de ellendige, heftige en onveilige jeugd; rouw om het feit dat de zo gewenste liefdevolle ouders er nooit zullen zijn.

Wapenen

Mochten de narcistische ouders om welke reden dan ook nog deel uit blijven maken van het leven van het volwassen kind, dan zal het volwassen kind zich hiertegen moeten wapenen. Dit kan door:

• regie houden;
• zelfkennis;
• emotioneel loskomen;
• dingen voor zichzelf doen;
• contact houden met de realiteit.

Deze tools gelden overigens ook voor omgang met andere narcisten.

Regie houden

Wanneer er nog steeds omgang is met de narcistische ouders is het uitermate belangrijk om regie te houden. Het volwassen kind zal zich op iedere ontmoeting goed moeten voorbereiden, om te voorkomen dat hij weer in zijn oude rol van de dynamiek vervalt. Dit kan met behulp van de volgende tips:

• Stel vooraf een tijdsduur van de ontmoeting vast en wijk daar niet vanaf;
• Bedenk welke onderwerpen er besproken mogen worden en welke niet;
• Houd fysiek afstand;
• Behoud je eigen perspectief en laat je niet verleiden tot het aannemen van het perspectief van de narcist;
• Wees je bewust van je eigen grenzen en houd je daaraan;
• Blijf alert;
• Observeer het gedrag van de narcistische ander.

Het is belangrijk te beseffen dat een narcistische ouder zich niet zomaar gewonnen geeft en dat deze alles zal inzetten om het volwassen kind weer in zijn oude rol te krijgen. Hierbij valt te denken aan drama maken, schreeuwen, huilen en soms ook extreme acties. Zeker wanneer duidelijk wordt dat het volwassen kind zich anders opstelt in het contact. Het is belangrijk hierop voorbereid te zijn!

Zelfkennis

Voor het volwassen kind van narcistische ouders is het uitermate belangrijk om zichzelf te leren kennen, te weten wat zijn kwaliteiten zijn en minder goede kanten. En om een realistisch beeld van zichzelf te creëren door middel van eigen onderzoek, maar ook door middel van zichzelf te spiegelen aan 'veilige' andere mensen. Dus niet aan de narcistische ouders, of andere narcisten, Door een goed beeld van zichzelf te hebben en daarvoor te gaan en blijven staan, zal de narcistische ouder minder kunnen inspelen op de oude gevoelens van intense schaamte en tekort te schieten.

Emotioneel loskomen

Voor een volwassen kind met narcistische ouders is het uitermate belangrijk om emotioneel los te komen van de narcistische ouders. Want zolang er een emotionele verbinding is, zal de narcist weten hoe hij het volwassen kind kan bespelen. Emotioneel loskomen, betekent dat het volwassen kind de narcist geen inzicht meer zal moeten geven in zijn eigen gevoelswereld en wat hem werkelijk bezighoudt. De narcist zal dan geen handvaten meer hebben om het volwassen kind in zijn oude rol te krijgen. Het beste is voor het volwassen kind is om zich naar zijn narcistische ouders onverschillig op te stellen. Een narcistische ouder zal geneigd zijn een beroep te doen op het empathisch vermogen van zijn volwassen kind om hem zo te kunnen bespelen. Voor het volwassen kind is het belangrijk te beseffen dat wanneer hij ook maar één ding gelooft van wat zijn narcistische ouders hem proberen wijs te maken, hij weer in de emotionele achtbaan van de dynamiek zal worden getrokken. Het is dus belangrijk voor het volwassen kind om zich onverschillig op te stellen en geen emotionele zaken meer te delen met zijn narcistische ouders.

Dingen doen voor zichzelf

Voor het volwassen kind van narcistische ouders is het belangrijk om dingen te blijven doen voor zichzelf. Hierbij valt te denken aan het uitoefenen van een sport, bezig zijn met een hobby, afspreken met mensen die 'veilig' zijn, dingen doen waar het volwassen kind blij van wordt. Door dit te doen, zal het zelfvertrouwen van het kind van narcistische ouders groeien. Daarnaast houdt het de focus weg van de vrijwel automatische reactie om zich te focussen op het gedrag van de narcistische ouders en daarop in te spelen. Het is goed om de focus te verleggen. En wanneer het even niet lukt om iets te doen, is het belangrijk dat het volwassen kind zichzelf rust gunt en daar met mildheid naar kan kijken.

Contact houden met de realiteit

Omdat narcisten in het algemeen niet leven in de realiteit en die ook niet onder ogen kunnen zien, is het voor het volwassen kind van narcistische ouders belangrijk om juist wel in contact te staan met de realiteit. Dit kan door zich bewust te zijn van de feitelijke gebeurtenissen en zijn eigen feitelijke gevoelens. Ook is het zaak om zich niet mee te laten slepen in het beeld dat de narcistische ouder van zijn kind heeft en zijn waarheden. Dit kan in het begin erg moeilijk zijn, omdat een slachtoffer van narcisme nu eenmaal gewend is om dingen vanuit andermans perspectieven te beleven en zijn eigen beleving aan de beleving van de narcistische ouders ondergeschikt te maken. Het is belangrijk te beseffen dat het voor het volwassen kind van narcistische ouders tijd is om op de eigen waarnemingen te gaan vertrouwen. Voelt iets niet goed? Dan is het vaak ook niet goed. Het is belangrijk om die gevoelens steeds te checken met de realiteit, om zo zelf sterk te staan tegenover mensen die de realiteit proberen te verdraaien.