Verhuizen, je ontheemd voelen en ergens bij willen horen

Ergens bij willen horen is niet vreemd, we noemen dat een sociale behoefte. Dit geldt ook voor het van belang willen zijn, iets willen betekenen voor andere mensen en je geaccepteerd willen voelen in een bepaalde gemeenschap. Toch kan dit bij verhuizing c.q. emigratie wegvallen en wat zijn dan de gevolgen? Wat kan je zelf ondernemen om deze eerste periode goed door te komen?

Ontheemd zijn of ontheemd voelen

‘Ontheemd zijn’ of ‘ontheemd voelen’ kan als heftig ervaren worden en dat is het in de meeste gevallen ook wel. Strikt genomen is ‘ontheemd zijn’ volgens Van Dale ”uit de vertrouwde omgeving verjaagd of weggevoerd”. Dat neemt niet weg dat als je ergens vrijwillig naar toe gaat, je ook als het ware vast kunt komen te zitten in dat nieuwe bestaan. Een dergelijke situatie kan een ontheemd gevoel opleveren. Het gaat in deze om het heftige gevoel dat ogenschijnlijk zomaar (als vanuit het niets) op kan treden. Aan dit gevoel kunnen verschillende redenen ten grondslag liggen. Redenen die je op voorhand mogelijk niet hebt kunnen voorzien. Denk hierbij aan een ruime voorbereiding om elders een nieuw bestaan op te bouwen, iets wat je niet zomaar overboord gooit. Het vrijwillige karakter van verhuizen kan op dat moment voelen als een niet omkeerbaar en weinig vrijwillig proces.

Een van de aspecten die bij het gevoel ontheemd te zijn een rol kan gaan spelen, juist omdat het ontbreekt, is ‘het ergens bij willen horen’. Dit artikel gaat dieper in op het belang van ergens bij te willen horen.

Geen verwantschap voelen

Verwantschap is wellicht het sleutelwoord in het kader van ergens bij te willen horen. Immers, bij sociale behoeften is verwantschap essentieel. Denk hierbij aan:

• Erbij willen horen
• Het van belang zijn
• Iets betekenen voor de ander
• Acceptatie in een bepaalde gemeenschap

'Los zand'

Als je je ontheemd voelt (ook al ben je op vrijwillige basis ergens naar toe gegaan), kunnen deze sociale behoeften en dan vooral het ‘erbij willen horen’ volledig zoek raken. Mensen omschrijven het ook wel eens als lopen op los zand. Het schuift continue onder je voeten vandaan. Het gevolg is dat je je evenwicht kwijt kunt raken. Dit gevoel kan je vervolgens naar een mentale situatie vertalen.

Als je er om wat voor reden dan ook gevoelsmatig niet bij hoort, dan kan je los raken van deze zo belangrijke kernwaarde (denk aan het losse zand). Je ziet dit bij relatief veelmensen die een geheel nieuwe leefomgeving (binnen of buiten de landsgrenzen) opzoeken. Als dit proces langer doorgaat, en er komt geen verandering in, dan verlies je langzaam maar zeker steeds meer de grip op de situatie en de omgeving.

Maslow

‘Erbij willen horen’ werd in 1943 als door Abraham Maslow op de derde plaats gezet van zijn bekende piramide van Maslow. Deze piramide geeft een ordening van universele behoeftes weer. Erbij willen horen komt onder zelfontplooiing en behoefte aan waardering en erkenning, maar boven behoefte aan veiligheid en zekerheid en lichamelijke behoeften. Je kunt deze sociale behoeften ook als een soort kernwaarden voor je bestaan betitelen.

De nieuwe omgeving

Een geheel nieuwe omgeving en zeker als deze in een vreemd land ligt, biedt nieuwe uitdagingen. Vol goede moed stap je - bijvoorbeeld met je gezin - in het avontuur van een geheel nieuwe toekomst. Ergens aan de andere kant van het land of zelfs over de landsgrenzen. Zeker dat laatste brengt nog veel meer ‘aanpassing’ met zich mee, want mensen in een ander land leven anders. Daarbij hoeft het niet eens te gaan over sterk afwijkende culturen. Zelfs een verhuizing naar onze buurlanden, kan het ontheemd voelen al teweeg brengen.

Als de twijfel toeslaat

Het is op zich niet vreemd dat je de eerste periode nog geen last hebt van ontheemding. Immers, je begint vaak met een soort vakantiegevoel. Je ontdekt het nieuwe gebied, nieuwe mensen en ziet er vaak alleen de voordelen van in.

Het geldt niet voor iedereen, maar het kan zomaar gebeuren dat je op enig moment het gevoel bekruipt dat er iets niet klopt. Je kunt er (nog) niet de vinger op leggen, maar meestal gaat het gepaard met eenzaamheid en een leeg gevoel. Een leeg gevoel is uit te leggen als een gevoel dat je je van binnen hol voelt en geen connectie hebt met de ander. Een gevoel dat opkomt als je klaar bent met je dagelijkse dingen en er ruimte komt voor je gedachten. Er kunnen vragen opdoemen als:

• Wat doe ik hier eigenlijk?
• Waarom leek het me zo tof om hier naar toe te gaan en wat is daar van over?
• Wat was er vroeger anders, waarom ik dat lege en eenzame gevoel daar niet had?

In een nieuwe omgeving zie je vaak dat mensen zich gaan vergelijken met de andere mensen in de omgeving. Een vraag als ‘Wat is er nu zo anders?’ kan je bezighouden. Feitelijk is het niet vreemd, natuurlijk zijn mensen in een ander gebied anders.

Het belang van een zinvol bestaan

Het brein is ontworpen om onze handelingen en gedachten doorlopend van betekenis te voorzien. Ergens bij horen is een van de belangrijkste aspecten, want herkenning door kennissen c.q. vrienden helpt het leven zinvoller invulling te geven. Vrienden bevestigen wie je bent.

Als die zo belangrijke betekenis er is, dan werkt dit zowel mentaal als ook fysiek door. Maar dit geldt natuurlijk ook in negatieve zin, stress en depressie liggen dan op de loer.

Omslagpunt

Kan je op jonge leeftijd nog ‘doordringen’ tot een nieuwe vriendengroep, vanaf pakweg halverwege de dertig hebben de meeste mensen een vol sociaal leven. Mensen zitten vanaf deze leeftijd vaak niet op nieuwe vrienden te wachten. Tel daarbij op dat mensen er gemiddeld zo’n drie jaar over doen om dat kantelpunt, van een ontheemd gevoel naar een volwaardig bestaan, te bereiken. Zie daar de vergrote kans op het depressieve gevoel. Het depressieve gevoel dat sommige mensen krijgen bij een geheel nieuwe leefomgeving c.q. emigratie.

De eerdergenoemde drie jaar is niet zelden cruciaal als het gaat om het omslagpunt en deze periode is geënt op:

• Jaar één proef, ruik en zie je beter. Dit alles om je de nieuwe omgeving zo snel als mogelijk eigen te maken. Veel mensen gaan hier volledig in op.
• Jaar twee is het vakantiegevoel weg en begint het echte leven weer. Het wordt vaak als het moeilijkste jaar ervaren.
• Jaar drie kunnen relaties en plannen wankelen en dan gaat het goed en ben je door het zwaarste heen of je gaat terug.

Wat kan je zelf doen?

Er zijn natuurlijk ook zaken die je zelf kunt ondernemen om dat omslagpunt (eerder) teweeg te kunnen brengen en die zo belangrijke ondergrond weer onder je voeten te voelen. Te denken valt aan:

• Minimaal één vast ijkpunt per week (gedurende minimaal enkele uren) waar je je goed voelt met de mensen om je heen. Dat is vaak iets met een gezamenlijk belang c.q. interesse. Te denken valt aan een sport, hobby, dieren, kinderen etc.
• Het opzoeken van c.q. contact leggen met mensen met een soortgelijke achtergrond (denk hierbij aan andere emigranten met eenzelfde afkomst).
• De focus nadrukkelijk leggen op iets geheel nieuws in je nieuwe leefomgeving.
• Alert zijn op het houden van een open geest. De kans ontstaat dat je anders steeds meer tunnelvisie gaat ontwikkelen en daar kom je op enig moment niet meer uit.
• Het ‘komt goed- gevoel’, dat ook eigenlijk meestal het geval is, is een gevoel dat je zoveel als mogelijk vast moet houden. Zeker op momenten dat je je mentaal minder goed voelt.

Tot slot

Hoewel er ook mensen zijn die een dergelijk traject vanaf dag één als een goed passende jas aantrekken, geldt dit zeker niet voor iedereen. Het overkomt menigeen in dat eerdergenoemde ‘lege gevoel ‘ of ‘het ontheemd voelen’ terecht te komen. Het is dan ook aan de persoon zelf om hier ook weer (eerder) uit te komen.