Faalangst, hoe werkt dat in de hersenen?

Vanuit een psychologische kijk is het ook interessant om te kijken wat er in de hersenen gebeurt bij leerlingen met faalangst. Zowel cognitieve, affectieve als emotionele processen spelen een rol bij faalangst. Deze processen staan met elkaar in verbinding in de hersenen en reageren dus niet individueel.

Emoties en geheugen

De invloed van emoties op leren

Emoties en affectieve processen spelen een belangrijke rol bij de kwaliteit van leren. Emoties hebben invloed op prestatie doordat het de betrokkenheid en houding van de leerling beïnvloedt ten opzichte van leren en de leeromgeving. Dit beïnvloedt ook hoe leerlingen informatie verwerken en/of interpreteren.

Er bestaat een sterke neurale verbinding tussen emoties en het cognitieve systeem. Emoties bevinden zich in het limbisch systeem. Twee grote structuren in het limbisch systeem zijn de hippocampus en de amygdala.

De hippocampus

De hippocampus is verantwoordelijk voor het langetermijngeheugen. Het zorgt er vooral voor dat nieuwe herinneringen worden opgeslagen die betrekking hebben op bepaalde gebeurtenissen of feiten. Dit wordt ook wel het expliciete of declaratieve geheugen genoemd. Daarnaast is de hippocampus betrokken bij het ophalen van informatie uit het geheugen. Samen zijn dit twee belangrijke functies die een rol spelen bij leren.

De amygdala en emoties

De amygdala is een hersenstructuur die betrekking heeft op de verwerking van cognitieve en emotionele informatie. De amygdala ontdekt snel gevaar en andere emotionele stimuli. Het speelt ook een belangrijke rol bij het vormen en opslaan van herinneringen, doordat de amygdala het geheugen versterkt door emoties te koppelen aan gebeurtenissen en herinneringen.

Doordat de amygdala en hippocampus een sterke wederkerige verbinding met elkaar vormen, zijn emoties en gevoelens dus sterk verbonden aan het geheugen en spelen ze een belangrijke rol bij het leren.

De amygdala en lichaamsfuncties

De amygdala zorgt ook voor de aansturing van het autonome zenuwstelsel, deze zorgt ervoor dat lichaamsfuncties geregeld worden. Dit gebeurt buiten het bewustzijn, maar kan wel beïnvloed worden door gevoelens, emoties of gedachtes. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit de sympathicus, die zorgt voor activiteit van de organen, en de parasympathicus, die zorgt voor ontspanning van het lichaam na activiteit. In gezonde situaties zijn deze twee systemen altijd in balans en zorgen ze voor een goede balans tussen activatie en ontspanning.

Tijdens stresssituaties, zoals het geval is bij faalangst, werkt de sympathicus harder dan de parasympathicus. Spieren gaan harder werken en hebben meer energie nodig, de ademhaling neemt toe, het hart gaan sneller kloppen, de bloeddruk stijgt en je gaat zweten. Het lichaam wordt dus overactief. Door deze overactiviteit gaat het lichaam meer adrenaline aanmaken die ook een stimulerende werking heeft op je spieren en organen.

Negatieve emoties

Niet alle emoties zijn gelijk als het gaat om de invloed op leren. Er bestaat een disbalans voor negatieve emoties, met name voor angst. Een onbewuste angstreactie kan gemakkelijk controle krijgen over de cortex en ons bewuste denken beïnvloeden. Dit is aangetoond met fMRI-studies die laten zien dat de amygdala activeert bij het zien van plaatjes met angstige gezichten. In dit geval is er geen echte bedreiging, de bedreiging bestaat namelijk uit het zien van angstige gezichten.

Bij faalangst is er ook geen sprake van echte bedreiging. Faalangst is de angst om te falen, dus de leerling is bang voor iets dat er (nog) niet is. Angstreacties nemen echter wel de overhand en hebben invloed op aandacht en bewustzijn. Verminderde aandacht en een verminderd bewustzijn hebben vervolgens negatieve effecten op het leren.

Stresshormoon

Angst heeft ook invloed op het hormoon cortisol, dit is een stresshormoon en wordt meer afgegeven wanneer iemand angst ervaart. Leerlingen met faalangst geven dit hormoon dus meer af. Het verhogen van de afgifte van cortisol heeft een negatieve impact op het frontaal corticaal functioneren van de hersenen en ontwikkeling, en heeft daardoor invloed op aandacht en het werkgeheugen. Het voortdurend mentaal bezig zijn met “potentiële” bedreiging belast het werkgeheugen wat juist aandacht zou moeten hebben voor de lesstof en leren.