Dwanghandelingen of compulsie

Dwanghandelingen komen vaak voor bij de dwangneurose. Dit is een neurotische ziekte dat zich kenmerkt door dwangbepalingen. Een obsessie komt vaak bij dezelfde persoon voor. Dwanghandelingen vallen onder de psychische stoornissen. De patiënt ervaart een angst wanneer er niet wordt toegegeven aan impulsen die ontstaan. Vaak begint een dwangneurose zich te kenmerken tijdens de puberteit of bij de jongvolwassene.

Verschil tussen dwanghandeling en dwangneurose

Een dwangneurose is een neurotische ziekte. Neurotisch betekent: een ziekelijke zenuwachtigheid of spanning. Onder een dwangneurose vallen obsessie of dwanghandelingen. Bij een obsessie kunnen we denken aan dwanggedachten die zich in het bewustzijn opdringen. Dwanghandelingen zijn acties die worden uitgevoerd aan de hand van optredende impulsen.

Ontstaan van een dwangneurose

Een dwangneurose oftewel Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) ontstaat het meest bij personen in de puberteit of vlak daarna. Maar ook vóór de puberteit kan een dwangneurose reeds al ontstaan. Bij veel personen wordt een dwangneurose niet of niet tijdig herkent, waardoor deze niet behandeld wordt. Gemiddeld krijgt 2 tot 3 procent van alle mensen te maken met een dwangneurose.

Uitlokkende factoren voor een dwangneurose zijn onder andere psychische of emotionele druk zoals een scheiding, sterfte van een geliefde, verhuizing, beginnen met een studie of een (andere) baan. Wanneer er meerdere van deze gebeurtenissen samenkomen is het ontstaan van een dwangneurose groter. De opvoeding van het kind is ook van belang: een emotionele onveilige situatie zorgt ervoor dat het kind angsten ontwikkelt. Er kan van het kind teveel gevraagd worden, in welke vorm van ook. Dit kan overbezorgdheid zijn maar ook emotionele verwaarlozing. Zwangere vrouwen maken ook een grotere kans op een dwangneurose. Gewichtsveranderingen zijn ook een uitlokkende factor. Daarnaast speelt erfelijkheid een rol. Kinderen waarvan één of beiden ouders een dwangneurose hebben, hebben een grotere kans deze zelf ook te ontwikkelen.

Herkennen van dwanghandelingen

Een dwangneurose is niet altijd even makkelijk te herkennen. Onderdeel van een dwangneurose zijn de dwanghandelingen. Deze ontstaan doordat er dwangmatige impulsen optreden. De patiënt moet toegeven aan deze impulsen. Wanneer er niet wordt toegegeven, ontstaat er een (grote) angst. Dwanghandelingen kunnen al bij jonge kinderen ontstaan, maar zijn meestal goed te herkennen bij pubers of jongvolwassenen. De volgende acties kunnen wijzen op dwanghandelingen:

• Het meerdere malen controleren, zoals kijken of de deur wel is afgesloten, de gaskraan dicht is of het water niet meer loopt.
• Het meerdere malen achter elkaar wassen van de handen.
• Rituelen, zoals driemaal om een paaltje lopen.
• Een hele ceremonie tijdens een handeling, bijvoorbeeld bij het naar bed gaan.

Dwanghandelingen treden meerdere malen per dag op gedurende drie maanden of langer. Dan pas is er sprake van een dwangneurose. Dwanghandelingen ontstaan vaak vanuit optredende impulsen of vanuit dwanggedachten. De handelingen worden als hinderlijk ervaren door de patiënt zelf, maar soms ook door de omgeving. Soms staat dit het leren of werken in de weg.

Het hebben van dwanghandelingen uit zich vaak in één of meerdere specifieke handelingen. Onder dwanghandelingen vallen smetvrees, controledwang, Body Dysmorphic Disorder (BDD), verzamelwoede, teldwang, ordedwang etc.

Behandeling

Een behandeling wordt niet altijd gestart, omdat een dwangneurose niet altijd wordt herkend. Daarnaast zijn er mensen met een dwangneurotisch karakter, dat niet behandelbaar is. Een veel voorkomende behandeling is het toedienen van medicijnen. Rustgevende medicijnen zoals oxazepan hebben een goede werking maar kunnen er ook voor zorgen dat er snel gewenning optreedt. Daarnaast wordt er vaak antidepressiva voorgeschreven. Dit kan gedurende langere tijd gebruikt worden. Toch hebben ook deze medicijnen hun nadelen. Met de arts wordt besproken welke behandeling het meest zinvol is. Soms is nodig om gedurende kortere periode sterke medicijnen voor te schrijven. Behandelen met medicijnen wordt alleen gedaan wanneer de dwangneurose zulke vormen aanneemt, dat deze een normaal leven en functioneren in de weg staat.

Psychotherapie is een andere vorm van behandelen. Cognitieve gedragstherapie (CGt) is hier een goede vorm van. Het gedrag en de handelingen die daardoor ontstaan worden uitvoerig met de patiënt besproken. De patiënt krijgt zo meer inzicht in zijn eigen handelingen, gedachten en het ontstaan daarvan. Ook het denken wordt besproken en aangepast. Negatieve gedachten moeten worden omgezet naar positieve. Daarnaast wordt het gedrag aangepakt. Geleerd wordt om te gaan met bepaalde impulsen en gedragingen, om anders te reageren hierop. Samen met de therapeut wordt er geoefend om het gedrag om te vormen. Dit gebeurt aan de hand van vragenlijsten die ingevuld worden, maar ook door middel van oefeningen. Daarnaast worden er huiswerkopdrachten meegegeven, waarbij in de thuissituatie geoefend wordt. Over het algemeen werkt psychotherapie beter dan medicijnen, omdat het probleem, het denken en het handelen zelf aangepakt wordt. Vooral bij jonge mensen blijkt deze methode heel effectief. Medicijnen onderdrukken het probleem alleen maar: het wordt er niet mee weggenomen of opgelost. Een combinatie van beiden (psychotherapie en medicijnen) komt ook nogal eens voor. Vaak worden de medicijnen tijdelijk voorgeschreven en afgebouwd wanneer de psychotherapie vorm begint aan te nemen.