Een psychologische kijk op fraude

De laatste jaren komt frauderen steeds meer in de publieke belangstelling. Fraude betekent dat we ons iets toeeigenen, waardoor een medemens, een collectief of een organisatie wordt benadeeld. Voorbeelden; als uitkeringsgerechtigd er bij klussen, een verzekeringsmaatschappij oplichten, de fiscus willens wetens verkeerde informatie toezenden wat betreft het inkomen.

Oorzaken

De vraag naar ode oorzaak van het probleem kan op twee niveaus gesteld worden. We kunnen op zoek gaan naar die persoonlijke kenmerken van fraudeurs, of het probleem in een sociaal- psychologisch en economisch perspectief plaatsen.

Persoonlijke kenmerken.

Onderscheiden fraudeurs zich van andere mensen? Er zijn geen redenen om dat aan te nemen. Intelligentie is mogelijk als factor in het geding, maar dan gaat het wel om een speciaal type fraude. Een goede fiscalist die aan een bedrijf verbonden is, kan de samenleving voor een veel groter bedrag benadelen dan een Timmerman die zo af en toe zwart werkt.

De vraag of fraude is verbonden met een min of meer algemene neiging tot het liegen en bedriegen, biedt geen duidelijke aanknopingspunten. Immers met zijn allen liegen we wat af in dit land, ook al is het overgrote deel leugentjes om bestwil.

Ten slotte kunnen we nog denken aan de persoonlijkheids structuur. Er zijn vijf basisdimensies in ons functioneren, die al vrij vroeg gevormd worden en die gedurende het leven redelijk stabiel blijven.

• Introvert of in zichzelf gekeerd versus extravert.
• Vriendelijk of stug
• Zorgvuldig tegenover nonchalant
• Emotioneel stabiel tegenover emotioneel labiel
• Ideeen arm en gehoorzaam versus Ideeen rijk, ongehoorzaam en de neiging om risico’s te boeken.

Ook op deze dimensies onderscheidt de fraudeur zich niet van andere mensen. Wel valt er wat te zeggen van de vijfde dimensie. Deze is in de laatste jaren geweldig aangemoedigde vooral in het onderwijs, dat we hiervan de rekening nu betalen is vanuit sociaal- psychologisch perspectief te verklaren.

Sociaal Psychologisch perspectief.

Het is tegenwoordig Bon- ton om het gedrag van mensen te vergelijken met die van dieren en omgekeerd. Vooral de aap mag zich in een stijgende belangstelling verheugen. Voor ons onderwerp gaat dit echter niet op. Het gedrag van dieren staat vooral in het teken van het voortbestaan van de soort. Fraude op de schaal die wij kennen, is uniek voor de mens.

In de samenleving is fraude universeel. Er zijn niet alleen liegende burgers maar ook ambtenaren, burgemeesters, schoolbesturen en zelfs de overheid. Denken we hierbij aan”het kwartje van Kok” dat ingevoerd werd onder het mom van een milieumaatregel. In feite was er een begrotingstekort . Deze vorm van onwaarachtigheid heeft een destructieve invloed op de mentaliteit van mensen, wie zich ook door de overheid bedrogen voelt, zal zelf gemakkelijk gaan liegen.

Waarom “fraude groei”

Er zijn een zevental punten aan te duiden waarom de fraude en Oplichterij in het afgelopen decennium een hoge vlucht heeft genomen.

• De opleidingen zijn eenzijdiger geworden, meer gericht op de dienstverlenende sector en de menselijke verbanden in de klas zijn door invoering van " Zelfstandig onderwijs” bijna volledig verdwenen.
• Om humanitaire reden voelen we ons gedwongen om een groot vluchtelingen probleem op te lossen. Als gevolg hiervan zagen we een snelle stijging van de collectieve lasten.
• In het afgelopen decennium is het opleidingsniveau gestegen met een kwalitatieve achteruitgang en een kwantitatieve vooruitgang. Dit wil zeggen dat er meer jongeren het hoger onderwijs volgen waar ze minder leren. Het is evident dat deze nieuwe werkvormen en het achterwege laten van objectieve toetsing, fraude en de manieren van hoe te frauderen in de hand heeft gewerkt.
• De overheid heeft de regie steeds minder in de hand. Veel wordt afgeschoven op de lagere overheden waardoor het controlesysteem makkelijk faalt.
• De grote verhalen zijn uit onze cultuur verdwenen. Godsdienst en ideologien zijn een samenbindende factor met inbegrip van sociale controle.
• Voor elk probleem in de verzorgingsstaat in een loket geopend. Dit stelsel heeft een zekere minachting voor de medemens geintieerd, we hebben elkaar immers niet meer nodig.
• Zowel banken als scholen als ziekenhuizen fuseerden bij de vleet tot enorme organisaties met verschillende bestuurslagen. Het is niet moeilijk om te bedenken dat fraude binnen deze organisaties moeilijker ontdekt wordt.

Samengevat! In een hoog ontwikkeld systeem wordt fraude in de hand gewerkt door te weinig innovatie, te grote en onoverzichtelijke organisaties die autonoom van overheid, overheids- geld verdelen en besteden.

Doemscenario

Er resteert ons een kwalijk toekomstbeeld.

• Door voortschrijdende automatisering zal de neiging het frauderen groter worden. Immers met de snelheid van het licht kunnen grote bedragen in kleine partjes worden verdeeld en terug bij elkaar worden gevoegd ondertussen een onontwarbare kluwen van sporen achter laten.
• Het opheffen van de grenzen zorgt voor meer concurrentie en meer fraude mogelijkheden op internationaal vlak.
• Via subsidie wordt fraude op Europees Niveau aantrekkelijk gemaakt.
• Vergrijzing zorgt voor stijgende kosten die de overheid bewegen ingrepen te doen in sociaal stelsel en in het verhogen van de collectieve kosten.
• Meer individualisering zoals ingezet in het onderwijs, zorgt voor minder belangstelling in het doen en laten van anderen en dus nog meer fraude . We kunnen ook vrezen voor de vorming van subgroepen die het niet zo nauw nemen met de geldende moraal.
• De Overheid verliest steeds meer haar greep op het geheel en laat alles over aan mogelijk frauderende intensiteiten zoals lagere overheden. Fraude is op dat moment een instituut op zichzelf