Beslissen: op gevoel of met verstand?

Hoe vaak doet er zich in ons leven niet een mogelijkheid voor die ons gevoelsmatig onsympathiek voorkomt, terwijl ons verstand zegt dat we zo’n kans juist moet pakken. Veel mensen haten dat soort situaties en kunnen eenvoudigweg niet beslissen.

"Ik kan nooit kiezen"

Een veel gehoorde verzuchting: "ik kan nooit kiezen". Als u daar ook wel eens last van heeft, valt deze ergernis goed te begrijpen want ongetwijfeld zijn er andere mensen in uw omgeving die doortastender optreden dan uzelf. Maar ik kan u geruststellen: de gedachte dat u nooit kunt kiezen, is niet juist. U beslist toch elke dag om op te staan als de wekker gaat, en u kiest vervolgens toch voor thee of koffie bij het ontbijt?

Vertrouwen op intuïtie of op verstand

Als we beslissen, vertrouwen we dan op intuïtie of moet pure objectiviteit prevaleren? Wel, dagelijks maken we allemaal wel honderdduizenden beslissingen “op de automatische piloot” We eten bijvoorbeeld of rijden auto zonder er bij na te denken. Hersenonderzoekers gaan ervan uit dat slechts 0,1% van datgene wat onze hersenen aan werk verzetten, überhaupt bewust gebeurt. De resterende 99,9 % echter, behoedt ons heel effectief voor pech en ongeluk.

Pure zakelijkheid levert weinig op

Maar natuurlijk bestaat het leven niet alleen uit dit soort alledaagse situaties. Terwijl onze voorouders zich vaak vastklampten aan simpele regels en conventies, biedt de moderne samenleving een verwarrend aantal mogelijkheden. We moeten ons steeds vaker ergens voor uitspreken:

• moeten we voor onze oudedagsvoorziening een levensverzekering afsluiten of beleggen op de beurs?
• moeten we ons binden (trouwen) of als single alle mogelijkheden openhouden?
• willen we kinderen?
• moeten we kiezen voor die veilige baan of juist voor die baan met meer uitdaging en betere carrièremogelijkheden?

Vertrouwen we te veel op ons verstand?

Wat we ook beslissen, op een dag komt een moment dat we de gevolgen ervan voelen. Daarom gaan we met zulke situaties niet te lichtvaardig om, vragen anderen om advies, maken een lijst van pro’s en contra’s en proberen ons om alle gevolgen van alternatieven voor te stellen, meestal zonder duidelijk resultaat. Vaak maken we het ons zelf nodeloos moeilijk met beslissen omdat we een verkeerde voorstelling van deze besluitvormingsprocessen hebben. Volgens sommige deskundigen vertrouwen we te veel op ons verstand.

Rationeel of emotioneel?

We willen teveel rationeel beslissen en geloven vaak met louter nuchter nadenken ons doel te bereiken. Maar inmiddels is duidelijk dat ook onbewuste en gevoelsmatige processen een belangrijke rol spelen bij het nemen van goede beslissingen. In onze hersenen, die zich bij uitstek lenen voor rationeel denken, bevinden zich ook gebieden waarin emotionele geheugenervaringen zetelen. Daar zijn gevoelens, emoties en lichamelijke gewaarwordingen opgeslagen, die met eerdere goede en slechte ervaringen samenhangen. Als we naar de signalen vanuit deze ervaringen luisteren, horen we meteen "stop" of "ga door". Intuïtief voelen we aan of een situatie goed of slecht voor ons is.

Het vergt moed om fouten te maken

Een veel gehoord advies in dit verband is: luister naar je innerlijke stem en denk niet te lang na. Ervaringen hebben aangetoond dat zowel 'helden in extreme situaties' zoals brandweerlieden of piloten, maar ook topgolfers of -schakers intuïtief beslissen. Niet alleen is dat succesvol, maar gaat het ook veel sneller dan gedifferentieerd nadenken.

Natuurlijk kunnen we ook soms behoorlijk in de fout gaan als we alleen vertrouwen op onze onderbuikgevoelens. Optimaal is een samenspel tussen gevoel en verstand, althans wanneer de tijd dat toelaat. Het laat zich trouwens achteraf nooit bewijzen of een beslissing goed of slecht was, want niemand weet hoe het zou zijn afgelopen als we anders hadden besloten. Daarom moeten we in het leven de moed hebben om fouten te maken. Alleen al die moed maakt beslissen gemakkelijker.