Deprivatie en klachten

Deprivatie is het onthouden van een factor waardoor er zowel lichamelijke als psychische klachten op kunnen treden. De factor kan bestaan uit slaap, geld, liefde of het zien. Mensen komen vaker met deprivatie in aanraking dan gedacht wordt. Soms wordt er zelf bewust voor gekozen, maar veelal is deprivatie iets waar we in gedwongen worden.

Deprivatie, wat is dat?

Deprivatie is het missen van een factor die nodig is om normaal te kunnen functioneren. Deze factor kan erg divers zijn zoals slaap, liefde, geld, sociale contacten, zintuiglijke waarnemingen etc. Vaak is er sprake van een bepaalde toestand waardoor een persoon iets mist in het leven. Soms is hier zelf voor gekozen, soms wordt men hierin gedwongen. Deprivatie kan tijdelijk zijn, de schade zal dan opgeheven worden zodra alles weer normaal wordt. In ernstige gevallen van deprivatie kunnen er psychische stoornissen optreden die moeilijk te behandelen zijn.

Sociale deprivatie

Een sociaal isolement valt onder sociale deprivatie en kan zelfgekozen ontstaan maar ook gedwongen. Veelal raken mensen in een sociale deprivatie door ziekte, een angststoornis, echtscheiding, sterfgeval of door pesten. Er is weinig tot gewen contact meer met anderen, behalve met het eigen gezin. Alleenstaanden kunnen zelfs helemaal geen contacten meer hebben. Vaak zien we dat de woningen van deze mensen ernstig vervuild of verwaarloosd zijn, maar ook kunnen ze zichzelf gaan verwaarlozen. Er ontstaan soms ernstige gezondheidsproblemen waar weinig tot niks aan gedaan wordt. Ook kunnen zich financiële problemen voordoen die uitlopen in steeds groter wordende schulden. Hoe langer de situatie duurt, hoe moeilijker het voor de persoon is om er zelf nog uit te komen.

Materiële deprivatie

Met materiële deprivatie bedoelen we veelal het hebben van geld en goederen om een normaal leven te kunnen leiden. Armoede duikt de laatste jaren steeds meer op en gezinnen komen vaker in financiële moeilijkheden. Enerzijds heeft dit met de groeiende werkeloosheid te maken, anderzijds met de stijgende prijzen die niet in verhouding staan tot de lonen die al jaren bevroren zijn (2013). Als gevolg hiervan zijn sommige gezinnen niet meer in staat nieuwe huishoudelijke apparatuur ter kopen en kan steeds minder vaak geld uitgegeven worden aan kleding. Dit kan leiden tot criminaliteit, agressie, depressie, verslaving en verwaarlozing. Ook gezondheidsproblemen steken de kop op doordat de zorg niet betaald kan worden.

Maternale: onthouden van zorg en liefde

Maternale deprivatie zien we vooral terug bij jonge kinderen, waarvan de ouders het kind onthouden van liefde en/of de nodige zorg. Vaak wordt er ook emotionele verwaarlozing onder verstaan. Dit is het kind negeren, kleineren, geen interesse tonen in het kind, het kind alleen achterlaten terwijl het daar te jong voor is etc. Kinderen die al vroeg zijn blootgesteld aan maternale deprivatie hoeven niet altijd kenmerken te vertonen. Vaak zijn het praatgrage kinderen die genieten van aandacht. Wat wel opvalt is dat deze kinderen weinig oogcontact maken en vaak praten zonder op te merken of ze wel gehoord worden. Bij ernstige emotionele verwaarlozing kan dit leiden tot psychische stoornissen die in lichte tot zware vorm kunnen ontstaan.

Sensore, ontbreken van zintuiglijke prikkels

Het ontbreken van zintuiglijke waarnemingen heet sensore deprivatie. Dit zien we onder andere bij geïsoleerd gevangenschap en in de ruimtevaart. Ook kinderen die opgesloten worden ontbreekt het aan zintuiglijke waarnemingen. Onder zintuiglijke waarnemingen verstaan we het zien (ogen) horen (oren), ruiken (neus), voelen (tastzin) maar ook proeven (smaak). Vaak gaat het bij sensore deprivatie voornamelijk om het zien en horen dat ontbreekt. In zekere zin kan sensore deprivatie samengaan of samenvallen met sociale deprivatie. Mensen die lange tijd opgesloten zitten in een isolement verliezen het besef van tijd. Het dag-en nachtritme kan verstoord raken en vaak weet men niet meer welke dag het is. Het ontbreken van daglicht is hier debet aan. Er kunnen waandenkbeelden ontstaan en hallucinaties. Tijdens een hallucinatie treedt er een beleving op die niet in het echt bestaat of op dat moment niet gaande is.

Slaapdeprivatie

Wanneer er langer dan drie etmalen (drie maal 24 uur) geen slaap voorkomt spreken we van slaapdeprivatie. Slaapdeprivatie is dus geen gedeelte slaaponthouding. Slaapdeprivatie kan optreden bij mensen die lijden aan een geestelijke of lichamelijke ziekte of grote stress waardoor slapen onmogelijk blijkt. Ook kan er vrijwillig voor gekozen worden bij weddenschappen of het verbeteren van een record. De eerste drie dagen zal een persoon vaak vermoeidheid vertonen en heeft de neiging in slaap te vallen. De ledematen kunnen zwaar aanvoelen en de concentratie gaat sterk achteruit. Na drie dagen leidt slaapdeprivatie tot gedragsveranderingen zoals een grote prikkelbaarheid en zelfs grote agressie. Ook kunnen er hallucinaties optreden. Slaapdeprivatie wordt soms toegepast bij depressiviteit, omdat de klachten bij slaaponthouding afnemen.

Lees verder

• Depressie: oorzaak en kenmerken
• Mutisme: sprakeloosheid bij o.a. autisme en depressie
• Angstreacties onderdrukken