Alles over stemmingsstoornissen

Tegenwoordig kent iedereen de term ‘depressie’ wel. Het woord is tegenwoordig zo populair, dat er al gauw mee gegooid wordt. Men zegt dan dat zij aan depressie lijden, terwijl dit in werkelijkheid niet gediagnosticeerd is en het slechts een dipje is. In de hedendaagse wereld krijgen steeds meer mensen last van een stemmingsstoornis. Depressie is echter slechts één van de stemmingsstoornissen waar mensen aan kunnen lijden. Inhoudsopgave

• Wat zijn stemmingsstoornissen precies?
• De bestaande stemmingstoornissen volgens de DSM-IV-TR zijn:
• Overige stemmingsstoornissen
• Behandeling

Wat zijn stemmingsstoornissen precies?

De term ‘stemming’ verwijst naar een langdurig aanhoudende gevoelstoestand die door iemand ervaren wordt. Dit verschilt van een emotie in de zin dat een emotie van kortere duur is en vrijwel altijd aan iemand te zien is. De stemming die een persoon ervaart heeft invloed op de waarneming en gedrag van die persoon. Over het algemeen kunnen mensen verschillende stemmingen hebben en hebben daar ook controle over. Mensen met een stemmingsstoornis lijden aan hun stemming, doordat zij hun stemming niet onder controle hebben (of geen controle denken te hebben). Tevens zorgt hun stemmingsstoornis voor nadelige gevolgen op hun leven zoals het dagelijks functioneren, het functioneren op het werk en in hun sociale leven. Dit beïnvloedt hoe zij zichzelf zien, hoe ze de wereld zien en hoe ze over hun toekomst denken. De stemmingsstoornissen die onderscheiden worden door psychologen staan geclassificeerd in de Diagnostical and Statistical Manual of mental disorders-IV-Text Revision (DSM-IV-TR).

De bestaande stemmingstoornissen volgens de DSM-IV-TR zijn:

Major depressie stoornis/Major depressive disorder (MDS)

Zo’n 17% van de bevolking heeft wel eens een MDS gehad. Dit is de hoogste prevalentie van psychiatrische stoornissen. Vrouwen hebben er twee keer zoveel last van dan mannen. Dit kan te verklaren zijn door hormonale verschillen, zwangerschap en verschillen in psychosociale stressoren. Deze stemmingsstoornis kan op alle leeftijden ontstaan. Er zijn zelfs gevallen bekend van jonge kinderen die aan depressie lijden. Major depressie stoornis is onder te verdelen in:

• enkele episode: deze wordt gediagnosticeerd als er ten minste twee weken achter elkaar minimaal vijf symptomen aanwezig zijn.
• recidiverend (terugkerend): deze wordt gediagnosticeerd als er twee episodes met minstens twee maanden ertussen voorkomen.

Kenmerken van een depressieve episode zijn:

• depressieve stemming (voelt zich verdrietig en/of leeg, betraand gezicht). Bij kinderen en adolescenten kan dit ook prikkelbaarheid zijn.
• significante vermindering van interesse of plezier in (bijna) alle activiteiten.
• duidelijk verlies of toename van lichaamsgewicht.
• insomnia (niet kunnen slapen) of hypersomnia (overmatig slapen).
• (bijna) elke dag moeheid.
• schuldgevoelens of gevoel van waardeloosheid.
• verminderd vermogen om te concentreren, helder te denken en beslissingen te maken.
• gedachten met betrekking tot zelfmoord.

Dysthemie

Tussen de 5-6% van de bevolking lijdt aan dysthemie. Deze prevalentie is voor mannen en vrouwen gelijk. Dysthemie is een langdurige (minstens 2 jaar lang) depressieve stemming. De ernst van de stemming is minder erg dan bij major depressieve stoornis, maar deze stoornis kan zich daar wel tot ontwikkelen. De stoornis ontwikkelt zich meestal in de kinder-of adolescentietijd.

Kenmerken van dysthemie zijn:

• gevoelens van onkunde, schuld, geïrriteerdheid en woede.
• gering gevoel van eigenwaarde.
• gevoelens van hopeloosheid.
• slechte eetlust of te veel eten.
• insomnia of hypersomnia.
• weinig energie of constant moe voelen.
• slechte concentratie of besluiteloosheid.
• geen aanwezigheid van een werkelijke depressieve episode.

Bipolaire stoornis

Ongeveer 1% van de bevolking lijdt aan een bipolaire stoornis. De prevalentie is voor mannen en vrouwen gelijk. Er is echter wel een verschil tussen mannen en vrouwen: vrouwen hebben vaker depressieve episodes en mannen vaker manische episodes tijdens het beloop. Er zijn twee typen te onderscheiden:

• Bipolaire stoornis 1: Dit is een beloop met depressieve en manische episodes. Manie wordt gekenmerkt door een overdreven euforische en opgewekte of geïrriteerde stemming. Tijdens deze episode is men zeer impulsief en vertoont onverantwoordelijk gedrag, ze drinken vaak alcohol en kleden zich ongepast. Ze voelen zich alsof ze de wereld aan kunnen.
• Bipolaire stoornis 2: Deze stoornis heeft een beloop met depressieve en hypomanische episodes. Hypomanische episodes hebben dezelfde kenmerken als een manische episode, maar zijn minder intens (lees: kortere duur en minder beperkend voor het functioneren).

Cyclothemie

Zo’n 3% tot 5% van de mensen lijdt aan cyclothemie. Meer vrouwen dan mannen hebben last van deze stoornis. Cyclothemie is een langdurige (minstens 2 jaar), minder erge versie van een bipolaire stoornis. Dit wil zeggen dat iemand afwisselende periodes heeft van milde depressieve episodes en hypomanische episodes. Deze episodes zijn meestal kort en kunnen onvoorspelbaar omslaan. Bij kinderen en adolescenten wordt de stoornis bij een duur van minstens een jaar al gediagnosticeerd. Deze stoornis begint meestal wanneer mensen 15-25 jaar zijn. Mensen met cyclothemie hebben net zoals dysthemie een groter risico op een major depressieve stoornis.

Overige stemmingsstoornissen

Minor depressieve stoornis/Minor depressive disorder

De prevalentie is geschat op 5% van de bevolking. Er is namelijk nog niet veel over deze stoornis bekend. De stoornis is net zoals de major depressieve stoornis episodisch (dus niet chronisch zoals dysthemie), maar met minder symptomen en de symptomen zijn ook minder ernstig.

Post psychotische dysforische stoornis

De prevalentie van deze stoornis is geschat op 10-70% bij mensen die een psychotische stoornis hebben. Er wordt verondersteld dat ongeveer een kwart van de schizofrene patiënten hier last van krijgt na een psychose. Ook naar deze stoornis moet nog veel onderzoek naar gedaan worden.

Premenstruele dysforische stoornis

Er wordt geschat dat 2% tot 10% van de vrouwen deze stoornis heeft. Deze stoornis treedt op een bepaald moment in de menstruele cyclus op en geldt dus alleen voor vrouwen. In deze periode hebben de vrouwen last van stemmingssymptomen (depressie of hevige stemmingswisselingen), gedragssymptomen (ander eetpatroon) en fysieke symptomen (hoofdpijn, rugklachten, buikpijn). Dit is onder onderzoekers soms nog een controversiële stoornis.

Terugkerende korte depressieve stoornis

Ook voor deze stoornis is de prevalentie onbekend, maar wordt geschat op 10% bij twintigers. Deze stoornis wordt gekenmerkt door een 2-weken-durende depressieve episode die vaak terugkeert met tussenpozen van ongeveer 18 dagen. Ook voor deze stemmingsstoornis is meer onderzoek nodig.

Daarnaast is er nog substantie geïnduceerde stemmingsstoornis. Deze stemmingsstoornis wordt veroorzaakt door inname van drugs of andere chemicaliën als alcohol. Ten slotte bestaat er ook een stemmingsstoornis die veroorzaakt wordt door een algemene medische conditie.

Behandeling

De behandeling verschilt per stemmingstoornis, per persoon en per ernst. Wanneer een persoon een grote kans heeft op het plegen van zelfmoord, wordt er voor de snelstwerkende oplossing gekozen. Dit is medicatie (antidepressiva), zoals SSRI’s en MAOI’s. Wanneer dit niet het geval is, wordt vaak een therapievorm gekozen zoals cognitieve (gedrags)therapie, interpersoonlijke therapie of psychodynamische therapie. De effectiviteit hangt af van de aard, ernst en de persoon. Er kan tevens een combinatie van medicatie en therapie worden gegeven. Wanneer deze vormen van therapie en medicatie niet werken, is de laatste optie electric convulsive therapy (ECT). Hierbij krijgen de hersenen kleine schokjes.

Bipolaire stoornissen worden vaak verholpen met lithium. Dit zorgt ervoor dat de stemmingen stabiel blijven. Helaas komt het vaak voor dat patiënten geen lithium willen slikken, omdat ze dan ook geen manische episodes meer krijgen.
Tot slot bestaat er nog een stemmingsstoornis die seasonal affect disorder (SAD) wordt genoemd. Deze mensen krijgen last van een stemmingsstoornis (meestal depressie) tijdens een bepaald seizoen (meestal winter). Deze personen kunnen worden verholpen met lichttherapie.

Lees verder

• Alles over stoornissen in de impulsbeheersing
• Autisme Spectrumstoornissen
• Alles over tic-stoornissen
• Het Frégoli syndroom
• Syndroom van Klüver-Bucy/organische persoonlijkheidsstoornis