Het Johari-raam toepassen voor een goed groepsproces

Het Johari-raam heeft zijn naam te danken aan de auteurs Joe Luft en Harry Ingham. Het is een eenvoudig model voor toepassing in een groepsproces. Het verduidelijkt hoe iemand zichzelf ziet en hoe hij door anderen gezien wordt tijdens een groepsproces. De feedback vanuit de groep speelt hierin een belangrijke rol. Met behulp van het Johari-raam in een groep ontstaat er een dynamisch groepsproces. Groepsleden leren wat feedback is en leren feedback geven en ontvangen. Dit is de voornaamste en waardevolle functie van het Johari-raam.

Wat is het Johari-raam?

Het Johari-raam (Johari-Window) bestaat uit vier kwadranten die in een 'normale' situatie even groot aan elkaar zijn. Elk van die kwadranten stellen 'ruimtes' voor waarin iemand zich naar buiten toe gedraagt of juist naar binnen toe keert. Wanneer dus één of meerdere 'ruimtes' domineren of juist ondergeschikt raken ten opzichte van de andere 'ruimtes' dient men hier tijdens het groepsproces aan te werken. De methode wordt veel gebruikt om de communicatie in zelfhulpgroepen te verbeteren. Het leert de groepsleden niet alles blindelings te communiceren. Met behulp van het Johari-venster komt men erachter wat er wel en niet van de groepsleden openbaar kan en mag komen.

• Kwadrant A: is de ruimte waarin het groepslid vrij kan bewegen; het betreft het dagelijkse handelen naar buiten; zijn of haar gedrag en motivaties die anderen kunnen zien en waar de persoon zelf weet van heeft.
• Kwadrant B: is het gedrag dat het groepslid zelf kent en waar hij zich bewust van is, maar dat hij niet aan anderen wil laten zien.
• Kwadrant C: is de blinde vlek van de eigen waarneming. Het gedrag wat voor anderen zichtbaar en herkenbaar is, maar waar het groepslid zich niet bewust van is.
• Kwadrant D: dit is het gebied waarin gedrag en gedachten die noch aan zichzelf, noch aan anderen bekend zijn. Deze komt tijdens een groepsproces meestal niet aan de orde. Dit is meer een individueel proces binnen de psychotherapie.

Voorbeeld voor het werken met het Johari-raam in een groepsproces

Als bij een beginnende groep kwadrant A bijvoorbeeld erg klein is en de gebieden B en C domineren, kun je de doelstelling voor het groepsproces duidelijk visualiseren. De doelstelling kan dan zijn; Het vergroten van de vrije ruimte en het ophelderen van blinde vlekken. Dit is een proces van feedback geven en ontvangen.

Hoe vergroot je een kwadrant?

Als bijvoorbeeld kwadrant A klein zou zijn en vergroot moet worden, zijn er verschillende methoden om dat te doen:

• Informatie prijsgeven over jezelf, zelfonthulling (‘selfdisclosure’) verkleint kwadrant B
• Feedback vragen en krijgen verkleint kwadrant C

Het is natuurlijk wel van belang dat elk lid en dus de gehele groep gemotiveerd moet zijn tot leren en bereid zijn om te veranderen.

Technieken en methoden voor in een groepsproces

Technieken en methoden om het leerproces van de groep te vergroten zijn;

• Zelfbeeld van anderen accepteren en serieus nemen
• Vertellen wanneer je grenzen bereikt zijn
• Bereidheid om kennis te vergroten. Hierdoor neemt de bereidheid om feedback te geven en te ontvangen ook toe.
• Daardoor krijg je zekerheid dat men zonder vooroordelen naar je willen luisteren.
• Ook vermindert de weerstand tegen gedragsveranderingen en de angst voor het werken aan de achtergronden van die angst.
• Je kunt daardoor op je eigen situatie reflecteren en nieuwe activiteiten uitproberen.
• Door feedback ervaar je dat je altijd invloed hebt op anderen, ook door jouw non-verbale gedrag.